بخشی از پاورپوینت
اسلاید 1 :
نام درس:زمين شناسي نفت
اسلاید 2 :
زمين شناسي نفت كاربرد زمين شناسي در اكتشاف و استخراج نفت و گاز است. اين دو ماده اهميت بسيار زيادي در دنياي صنعتي امروز داراهستند. از اينرو اهميت درس زمين شناسي نفت به عنوان يك درس اصلي در دوره كارشناسي زمين شناسي آشكار است.
اسلاید 3 :
در اين درس موارد زير بررسي مي شوند:
فرضيه هاي مربوط به منشا نفت و تبديل مواد آلي به نفت و گاز
سنگ مادر و چگونگي تشكيل نفت و گاز
سنگ مخزن
سنگ پوشش
نفتگيرها
سيالهاي مخزن
شرايط مخزن ، فشار، درجه حرارت ، مكانيسم مخزن و مها جرت نفت
اسلاید 4 :
بخش اول فرضيه هاي مربوط به منشاء نفت و تبديل مواد آلي
منشاء نفت
فرضيه هاي ارائه شده درباره منشاء نفت را بر اساس آلي يا معدني بودن مواد توليد كننده به دو گروه معدني يا غير آلي و آلي تقسيم كرده اند.
در اواخر قرن گذشته قبول منشاء آلي جنبه عام يافت ولي در اينكه نفت از كدام ماده آلي است اختلاف نظر وجود داشت.
اسلاید 5 :
قبل از شرح باورهاي جديد به چند فرضيه بسيار معروف قديميكه اكنون فقط از نظر تاريخي مورد توجهند و دلائل رد آنها بطور خلاصه اشاره ميگردد.
فرضيه هاي منشاء غير آلي يا معدني
فرضيه هاي معدني تشكيل نفت و گاز را حاصل واكنشهاي شيميمعدني ميداند.
مختصري از فرضيه هاي مهم ارائه شده كه در زمان خود شهرتي يافته اند به شرح زير است:
اسلاید 6 :
منشاء آتشفشاني يا آذرين
فرضيه منشاء آذرين بر اين پايه است كه هيدروكربنها در اثر واكنشهاي شيميمعدني در اعماق زمين توليد ميگردند و همراه با گدازه به لايه هاي كم عمق حمل ميگردند.
از اين رو بانيان اين فرضيه سعي در يافتن شواهدي طبيعي جهت ارتباط دادن نفت وگاز با سنگهاي آذرين داشته اند.
اسلاید 7 :
منشاء از واكنش هاي شيميمعدني
آن چه از نوشتارهاي علميبر ميآيد تشكيل نفت در اثر واكنش هاي شيميمعدني نخست در سال 1839 توسط د. سوكولف در روسيه مطرح شد.
اين فكر ناشي از تجارب آزمايشگاهي بود كه در اين زمان آغاز و در اواسط قرن نوزدهم به اوج گسترش خود رسيد. اين آزمايشها بر اساس معروف ترين فرضيه هايي كه بر اين پايه ارائه شده (فرضيه هاي برتلو(M.Berthelot) و مندليف(D.Mendeleef) ميباشد.
اسلاید 8 :
رد فرضيه هاي منشاء از واكنش هاي شيميمعدني
ادوارد ارتون(E.Orton) در سال 1891 درباره فرضيه هاي برتلو و مندليف چنين اظهارنظر ميكند:« اين گروه از فرضيه ها چنانكه مشاهده ميشود كار شيميدانان است و نه زمين شناسان و همان طور كه انتظار ميرود بيشتر منطبق بر اصول شيميايي ميباشند تا زمين شناسي و بخصوص در تشريح علت تنوع نفت خامها و چگونگي توزيع نفت و گاز در پوسته زمين نيز توضيحي ندارد.»
اسلاید 9 :
س.ف.پكهم(S.F.Peckham شيميدان معروف آمريكايي، در سال 1884، در مورد فرضيه هاي برتلو و مندليف و كارهاي همانند ديگر دانشمندان اظهار داشت كه اين نظريه ها بر پايه كارهاي شيميآزمايشگاهي وتحقيقاتي استادانه بنا و با نامهاي بزرگي پشتيباني شده اند ولي بر فرض هايي بنا شده اند كه در طبيعت شاهد آن نبوده ايم .
اسلاید 10 :
فرضيه منشاء فضايي
تفاوت عمده اي بين فرضيه فضايي و فرضيه هاي پيشين وجود ندارد.
تنها در فرضيه فضايي منشاء نفت به خارج از كره زمين نسبت داده ميشود.
فرضيه منشاء فضايي متكي بر دو پايه است:
الف- وجودهيدروكربن در شهاب سنگها كه از اواسط قرن نوزدهم به وجود آن پي بردند.
ب- مطالعات اسپكتروسكپي در آغاز دهه 1930 نشان داد كه بيشترين بخش جو سيارات مشتري، كيوان، اورانوس و نپتون از گاز متان تشكيل شده است.اين فرضيه نيز توضيحي براي تنوع نفت خامها و نحوه توزيع آن در پوسته زمين ندارد.
اسلاید 11 :
فرضيه هاي منشاء آلي
نخستين فرضيه هاي ارائه شده درباره منشاء آلي نفت نيز مانند فرضيه هاي غير آلي پايه در آزمايش هاي شيميداشته است. در اين تجربه هاي آزمايشگاهي مواد آلي حيواني و گياهي در حد تخريب بافت تقطيرميشدند و گاه پژوهشگران هيدروكربنهاي مايعي شبيه به نفت چشمه هاي نفتي به دست ميآوردند.
اسلاید 12 :
آزمايشهاي نخستين و ابتدايي، مشاهدات و بحثهاي علميسه طرز تفكر را در نيمه دوم قرن هجدهم به شرح زير به وجود آورد كه در طول قرن نوزدهم نظر زمين شناسان را به خود معطوف داشت:
الف- هيدروكربنها مشتق از مواد آلي گياهي اند.
هيدروكربنها مشتق از مواد آلي جانوري اند.
ج- عامل تبديل مواد آلي به هيدروكربن تقطير است.
اسلاید 13 :
منشاء گياهي
منشاء از زغال سنگ
در اوائل نيمه دوم قرن هجدهم شيميدانان اروپايي از تقطير زغال سنگ نفت سبكي شبيه نفت سفيد بدست آوردند.
بر اين اساس نتيجه گرفته شد كه در طبيعت نيز هيدروكربنها به همين ترتيب توليد ميگردند. قبول اين فرضيه علاوه بر الزام وجود لايه هاي زغال در زير سنگ مخزن در مخازن نفتي براي نخستين بار مسئله مهاجرت نفت را نيز مطرح ميساخت.
حفاريهاي اوليه در پنسيلوانيا نشان داد كه در زير سنگ مخزن نفت لايه هاي زغال وجود ندارد و فرضيه اعتبارش را از دست داد.
امروزه ثابت شده است كه گر چه زغال سنگ توليد كننده منحصر به فرد هيدروكربنها نيست ولي در پاره اي مولد زغال سنگ ميتواند منشاء گاز و مواد مخازن گازي باشد.
اسلاید 14 :
منشاء از گياهان خشكي
گروهي از پژوهشگران در اوايل قرن نوزدهم تشابهي بين منشاء زغال سنگ و نفت تصور ميكردند و چون روشن بود كه منشاء زغال سنگ گياهان خشكي است بنابراين منشاء نفت را نيز از گياهان خشكي دانسته و وجود گاز متان در مردابها و تالابها را نيز شاهدي بر اين ادعا ميآوردند.
اسلاید 15 :
اين مطلب قابل قبول است كه رودخانه ها مقدار زيادي مواد آلي كه بيشتر شامل خرده هاي گياهان خشكي است به درياها حمل مينمايند كه همراه با مواد آلي دريايي تبديل به نفت و گاز ميگردند.
وجود نفت خامهاي با موم زياد نيز نمايانگر وجود گياهان خشكي در مواد آلي اوليه توليد كننده اين نفت هاست. ولي بايد توجه داشت كه گياهان خشكي تنها توليد كننده نفت و گاز نيستند .
اسلاید 16 :
منشاء از گياهان آبزي
گياهان آب شور و شيرين در مطالعات منشاء نفت مورد توجه قرار گرفته اند.
اين امر بخصوص به اين علت كه نفت و گاز بيشتر در آب نهشته هاي دريايي يافت ميشوند مورد توجه بوده است.
گياهاني كه اغلب پژوهشگران نام بردهاند شامل جلبك ها، خزه هاي دريايي و دياتمه ها ميباشند. امروزه نيز پلانكتونهاي گياهي را يكي از مهمترين گياهان دريايي توليد كننده نفت ميدانند .
اسلاید 17 :
منشاء جانوري
مواد نفتي از بافتهاي نرم جانوران دريايي توليد شده است.منشاء بيتومن در شيلهاي بيتوميتي ناحيه تيرول ماهيها ميباشند.
بافتهاي نرم، نرم تنان مولد مواد نفتي است. بخش نرم بدن ارتوسراس و دو كنه ايها به نفت تبديل شده است .
اسلاید 18 :
مشاهدات و اظهارنظرهايي مشابه آنچه در بالا آمده در نوشتارهاي علميقرنهاي هجدهم و نوزدهم زياد ديده ميشود.
بطور كلي از اين مطلب ميتوان نتيجه گرفت كه نظريه هاي نخستين ارائه شده درباره منشاء جانوري بر پايه مشاهدات محلي و محدود بنا شده است.
اگر در داخل خلل و فرج سنگواره اي ماده نفتي ديده شده اين امر را دليل بر تبديل بافت نرم آن جانور به نفت دانسته و آن را تعميم داده اند.
روشن است كه وجود نفت با توجه به سياليت آن در حفره هاي سنگواره، دليل قطعي براي تشكيل در همان محل نميتواند باشد.
اسلاید 19 :
چرخش نورپلاريزه
در سال1835 معلوم شد كه برخي از تركيبات آلي و همچنين بخشي از نفت كه داراي نقطه جوش بالاست از نظر نوري فعالند يعني صفحه نورپلاريزه اي را كه بر آنها بتابد ميچرخانند. اين پديده نيز از دلائلي بود كه در جهت اثبات منشاء آلي نفت عنوان شد. اين خاصيت مربوط به وجود كلسترول(cholesterin) در مواد آلي جانوري وفيتوسترين (Phytosterin)در مواد آلي گياهي است.
اسلاید 20 :
نظريه هاي جديد درباره منشاء نفت
با پيشرفت دانش شيميآلي در اوائل قرن اخير معلوم شد تمام اندامهاي زنده، چه گياه و چه جانور، از تركيبات شيميايي مشابهي تشكيل شده اند كه عبارتند از چربيها(Liqids)، پروتئينها(Proteins)، كربوهيدراتها(Carbohydrates) و در گياهان رده هاي بالا ليگنين(Lignin) و تانين(Tannin).بديهي است كه در جانوران مختلف نسبت تركيبات شيميايي فوق و جزئيات ساختمان شيميايي مولكول متفاوت است.
