بخشی از پاورپوینت
اسلاید 1 :
قواعد فقه (1)
قاعده غرور
اسلاید 2 :
قاعده غرور
پيشينه
در مکاتب فقهی شیعه و اهل سنت مورد پذیرش قرار گرفته است.
در شیعه نخستین بار شیخ طوسی در ابواب غصب، عاریه و نکاح به آن استناد کرده است: «لأنّه غرَّه»
اسلاید 3 :
مفاد اجمالی قاعده
هرگاه از شخصی عملی صادر گردد که باعث فریب خوردن شخص دیگر شود و به همین سبب، ضرر و زیانی متوجه او گردد، شخص نخست به موجب این قاعده ضامن است و باید از عهده خسارت برآید.
*نیازی نیست قصد فریب داشته باشد
اسلاید 4 :
قاعده غرورمستندات (1)
الف) روایات
*حدیث نبوی: «المغرور یرجع الی مَن غَرَّه»
مطالبه ضرر و خسارت
در منابع حدیثی وجود ندارد. قاعده اصطیادی است.
برخی فقها مانند صاحب جواهر به عنوان حدیث مرسل آورده است. در این صورت، عمل و فتوای فقها جبران کننده ضعف سند است.
ب) بنای عقلا
ج) اجماع
اسلاید 5 :
مستندات (2)
د) ادله قاعده تسبیب
تفاوت و اشتراک قاعده غرور و تسبیب
*بر خلاف غرور، تسبیب در جایی است که بین سبب و مباشر، اراده و اختیاری فاصله نیندازد: شخصی، دیگری را با عملش و بدون خدعه گول بزند.
*گاهی هر دو قاعده جاری است: طبیبی برای معالجه مریض به وی دستور دهد از دارویی استفاده کند و آن دارو تصادفاً سمی است و باعث مرگ بیمار شود.
اسلاید 6 :
مستندات (3)
هـ: روایات خاص
روایت رفاعه: زوجه دارای اوصافی نباشد که قرار بوده: «لأنّه دلّسها»
روایت حلبی: مردی که ازدواج می کند و بعد معلوم می شود زن اعور است
روایت محمد بن مسلم: هر کس زنی را به عقد دیگری درآورد و زن عیبی داشته باشد و برای شوهر بیان نکند
اگر سکوت، موجب ضمان است به طریق اولی اگر علی صادر گردد که موجب فریب گردد هم باعث ضمان خواهد بود (مانند تعریف زیادی از زن)
4) روایت مرسل جمیل: اگر شهوی علیه فرد شهادت دهند و بعد، کذبشان اثبات شود.
5) روایت حسنه محمد بن قیس: دو فرد علیه کسی شهادت داده بودند دزدی کرده و موجب قطع دست گردید اما بعداً شخص دیگری را به عنوان سارق معرفی کردند.
اسلاید 7 :
مدلول قاعده
1) غارّ و مغرور هر دو عالم باشند: از قاعده خارج است.
2) غارّ جاهل و مغرور عالم باشد، از قاعده خارج است.
3) غارّ عالم و مغرور جاهل باشد، قطعاً از مصادیق قاعده است.
4) هر دو جاهل باشند:
دیدگاه اول: غارّ ضامن نیست زیرا جاهل را نمی توان خدعه گر و غارّ دانست
دیدگاه دوم: غار ضامن است زیرا صدق عنوان افعال احتیاجی به علم ندارد. (از عناوین قصدیه نیست)
توضیح: ..
اسلاید 8 :
مدلول قاعده
*اگر مستند ما حدیث نبوی باشد فرقی بین عالم و جاهل وجود ندارد
*اگر از باب اتلاف و تسبیب باشد، باز هم فرقی بین عالم و جاهل نیست زیرا سبب (غارّ) اقوا از مباشر (مغرور) است. جهل و علم سبب، حکم قضیه را تغییر نمی دهد.
اسلاید 9 :
نمونه ها و مصاديق
؟؟؟
اسلاید 10 :
رابطه مالک با غارّ و مغرور
اگر کسی دیگری را فریب دهد و مغرور تحت تأثیر غرور و فریب غارّ، مال شخص ثالثی را تلف کند، آیا مسؤولیت به فریب دهنده متوجه می شود یا خسارت دیده اختیار دارد به مغرور (مباشر تلف) یا غارّ (مسبِّب) رجوع کند یا فقط مباشر مسؤول است که در صورت رجوع زیان دیده به وی، می تواند به غارّ مراجعه کند؟
دیدگاه اول: مغرور به سبب ضعفِ مباشرت، مطلقاً از ضمان معاف است و تمام مسؤولیت بر عهده غار است.
دیدگاه دوم: غارّ و مغرور هر دو مسؤول اند و زیان دیده می تواند به هر دو مراجعه کند. البته اگر از مغرور خسارت مطالبه کرد، مباشر (مغرور) می تواند به غارّ مراجعه کند ولی اگر مستقیماً به غارّ مراجعه کرد، وی حق رجوع به مغرور را نخواهد داشت.
دیدگاه سوم (مورد پذیرش دکتر محقق داماد): دو حالت متصور است:
غارّ بر مال تلف شده استیلای غاصبانه داشته یا به نحوی در اتلاف آن دخیل بوده: مالک اختیار دارد به هر دو رجوع کند؛ به مغرور به سبب مباشرت در اتلاف و به غار به سبب سابقه استیلای غاصبانه
غارّ تنها متلِف را فریب داده: مالک تنها حق رجوع به مغرور را دارد که مباشر در اتلاف است، چرا که مباشر اقوا است. البته مباشر هم بنا به قاعده غرور حق رجوع به غار را دارد.
