بخشی از مقاله
-1 مقدمه:
در این مقاله ما به دنبال به بررسی شایستگی ها و منزلت اجتماعی معلمان از دیدگاه قرآن،معصومین و علمای اسلام پرداخته ایم زیرا یک معلم باید این ویژگی ها را داشته باشد تا بتواند نقش خود را به خوبی در مدرسه و جامعه اجرا کند و در جهت اهداف بزرگ آموزش و پرورش و کشور گام بردارد. اگر بخواهیم به یک جامعهء متعادل و انسانی برسیم،باید معلم را مورد توجه قرار دهیم(خاتمی،.(82:1376
معلم یعنی کسی که در بالاترین نیکوییها زندگی می کند،چون خورشید که هدفش از بین بردن تاریکی جهل و تعصب است،به شاگردان غنی و فقیر،خویش و بیگانه،زشت و زیبا یکنواخت می تابد.چون پدر مهربان و چون معبری عدالت سخت گیر است و رفتار و روش اول حس میل و انقیاد و بیم و امید را در قلوب شاگردان تقویت می نماید مطالب بالا بیانگر نقش حساس معلمان در فزایند تعلیم و تربیت است. درک حساسیت این نقش و ارزش نهادن بر آن از سوی عموم مردم جامعه،به مفهومی اشاره دارد که در جامعهشناسی معادل منزلت اجتماعی است.
معلم کمر به تربیت دانش آموزانی بسته که محصلین امروز و مردان جامعه ی فردا هستند،و او تمام همت و تلاش خود را صرف پرورش انسانهایی می کند که در چشم انداز و جامعه فردا شرایط و توانایی های لازم برای زندگی آینده کسب کنند و این رسالت سنگین معلم را می رساند و راستی اگر یک معلم موقعیت خود را به خوبی درک نکند و به اهمیت شغل و هنر مقدس خود پی نبرد و رسالت خویش را به نحو احسن انجام ندهد چه کسی و یا چه نهادی در جامعه می توانند بار این مسئولیت بزرگ و عظیم را بر دوش بکشد،جواب هیچکس است.این مسئولیت ها تنها بر عهده ی معلم متعهد و آکاه و مدرسه ای است که دانش آموز از آنجا پا به عرصه ی علم و دانش می گذارد و الفبای دانش و زندگی را از معلم خود یاد می گیرد و به ارث می برد.
به عقیده بسیاری از صاحب نظران و متفکرین،امروزه جامعه از بسیاری از نقص ها و آسیب ها در حوزه های مختلف فرهنگی و اجتماعی رنج می برد به همین جهت علما و صاحب نظران به این نتیجه رسیدند که راه درست پیشرفت جامعه بشری تربیت انسان های سالم است ، آنها که بخش اصلی پازل جامعه را تشکیل می دهند که اگر خوب تربیت شده باشند و خود را در کارایی بهتر جامعه مهم بدانند،مشکلات کم ویا برطرف میشوند. در این راستا اصلاح و توجه به نظام آموزش وپرورش یک اقدام کاملا بنیادی و اساسی، و از لحاظ سند چشم انداز، یک حرکت کاربردی محسوب شده است.
از آنجا که نظام تعلیم و تربیت را عناصر مختلفی تشکیل می دهند همه ی صاحب نظران و متفکرین، معلم را به عنوان اصلی ترین و موثرترین عنصر این نظام تعریف می کنند. بدون شک این عنصر موثر می تواند در صورت توجه و اهمیت دادن دست اندرکاران تعلیم و تربیت از یک سو و از سوی دیگر توجه خویش به
نقش خود تاثیر اساسی در ساختن جامعه ای متعادل و آرمانی (مدینه فاضله)داشته باشد و چنین معلمی قطعا شایسته خواهد بود. در این نوشتار سعی بر آن شده است تا از زوایای مختلف به موضوع معلم شایسته و ویژگی های آن از منظر آیات وحیانی ، آموزه های دینی بپردازیم.
هم چنین در پژوهش حال حاضر که توسط گروه مولفان صورت گرفته است ، از یک جامعه ی آماری 50 نفری درسطح شهرستان سبزوار ، به صورتی که تقریبا در هر شغل یک نفر نظرات و پیشنهادات خود را در مورد خصوصیات و ویژگی های معلم شایسته ابراز داشته است ، نظر خواهی به عمل آمده است و سعی برآن بوده است که با این پژوهش به نظرات و دید گاه های مردم شریف سبزوار درمورد خصوصیات معلم شایسته پی ببریم.
-2 بیان موضوع
شایستگی و منزلت اجتماعی معلم از دیدگاه قرآن کریم،معصومین(ع) و علمای اسلام
-3 اهمیت موضوع
معلم نامی آشنا در قلمرو عشق و ایثار،گلی معطر در گلستان دانش و معرفت است.انسانی که دل در گرو کمک و یاری به آیندگان بسته است و چراغ معرفت را فرا راه دیگران روشن می کند.(ماهنامه پرورشی تربیت،.(36:1374 در اهمیت کار معلمان همین بس که انبیای الهی که برگزیدگان انسانها بوده اند خود را معلم شمرده وکار رسالت و پیامبری خود را از تعلیم و تربیت آغاز کرده اند(شکوهی یکتا،.(1:1370 آفرینش انسان به گونه ای است که سیما و سیرتش،دنیا و آخرتش،با تعلیم و تربیت ساخته و پرداخته می شود و به کمال وجودی شایسته حال خود می رسد،زیرا تا انسان خویشتن را نشناسد و رابطه خود را باجهان و خلق و خالق نیابد و نداند که از کجا آمده و در کجاست وبه سوی کدامین مقصد در حرکت است و چه برنامه و راهی را باید دنبال کند هرگز هدف و هویتی انسانی نخواهد داشت و این موهبت تنها در پرتو تعلیم و تربیت به دست می آید و آن هم به دست معلمان دلسوز(دفتر همکاری حوزه و دانشگاه،.(18:1372
با توجه به نقشی که تعلیو تربیت در زندگی دارد،تعلیم دهندگان(معلمان)نیز از منزلت و شایستگی بالایی برخوردارند تا جایی که خداوند متعال معلمان و دانشمندان را برتر و والاتر از همه ی رده های دیگر جامعه های انسانی معرفی فرموده و آنان را در تارک تمام طبقات مردم قرار داده است وامتیاز و ویژگی آنان را نسبت به سایر افراد چنین بازگو می فرماید:»هل یستوی الذین یعلمون والذین لایعلمون انما یتذکر اولوالالباب(سوره زمر،آیه.(9آیا آنان که به سلاح علم مجهزند و افرادی که با جهل و نادانی دست به گریبانند باهم برابرند.صرفا اندیشمندانندکه تفاوت عظیم و بعد مسافت معنوی این دو گروه را درک می کنند و امتیاز آن را باز می یابند و از این زهگذر پند می گیرند(شهید ثانی،.(49:1372 باتوجه به موارد بالا و اهمیت و ارزش مقام و منزلت اجتماعی معلم در جامعه و مکتب انسان ساز اسلام لازم است هرچه روشن تر شایستگی ها و منزلت اجتماعی معلمان معرفی گردد.
-4 مبانی نظری:
1-4سعه صدر
قرآن در قالب قصه ای به ما میفرماید که معلم باید مسلط به اعصاب خود باشد و دارای سعه صدر.وقتی حضرت موسی (ع) مبعوث به رسالت شد و به او نَ انﱢهُ طَغی،فَقُولا لَهُ قَولاً لَیﱢنًا لَعَلﱠهُ یَتَذَکﱠرُ اَو یَخشی(طه(44-43 یعنی برو فرعون را آدم کن کاری کن که دست از طغیانگری بردارد.خدا دوست دارد که کسی مثل فرعون هم آدم بشود.این معلم حقیقی (حضرت موسی(ع) از خداوند نخواست که لشکر مجهز و امکانات به او بدهد تا نزد فرعون برود بلکه
گفت:قالَ رَبِّ اشرَح لی صَدری(طه(25 خدایا اگر قرار است که معلم شوم وسیله معلمی را به من بسپار و مرا مسلط بر اعصاب و دریا دل کن که با مشکلات مبارزه کنم و بتوانم مانند دریا همه چیز
را در خود هضم کنم.(مظاهری،صَدرُ45:1371العاقِلِ)امامعلیصُندُوقُ(ع)درنهجسِرﱢالبلاغهِ،وَالبَشاشَهُمیفرمایند:" حِبالَهُ المَوَدﱠهِ،وَالاِحتِمالُ قَبرُ العُیُوبِ" سینه خردمند صندوق راز اوست،و خوشرویی وسیله ی دوست یابی،شکیبایی و گورستان پوشاننده ی عیب هاست.(حکمت(6 (دشتی،(444:1389
2-4هماهنگی گفتار با کردار
چه خوب است که یک معلم گفتار و کردارش با یکدیگر هماهنگ باشد یعنی اگر موضوعی را به دانش آموزان یاد می دهد خودش نیز توانای به کارگیری آن موضوع را در زندگی اش داشته باشد. خداوند متعال (در مقام سرزنش مردمی که به علم و آگاهی خود عمل نمی کنند چنین) اَتَامُرُونَمیفرماید:" النّاسَ
البِرِّ و تَنسَونَ اَنفُسَکُم"(بقره(44 آیا مردم را به احسان و نیکی فرمان میدهید، و خویشتن را فراموش مینمائید؟> در تفسیر این آیه این گونه آمده است که شما ای دانشوران یهود که به نزدیکان باایمانخویش سفارش می کنید در ایمانشان به اسلام پایدار باشند! آیا خود
را به فراموشی سپرده اید؟! چرا خود اسلام را بعنوان آخرین پیام نمی پذیرید؟! با این تفسیر، واژهبرّ«» که به معنای »خوبی و شایستگی« آمده، در آیه شریفه، ایمان به محمّد (ص) و کتاب اوست؛ و خدا آنان را سرزنش می کند که چرا با اینکه می دانند اسلام حق است و پیامی است ازجانب خدا، و دیگران را به آن تشویق و ترغیب می کنند، خود در این راه پیشگام نمی شوند؟(تفسیر مجمعالبیان،ج1،ص(377
