دانلود مقاله عدم علاقه و توجه دانش آموزان در کلاس درس تاریخ

بخشی از مقاله

عدم علاقه و توجه دانش آموزان در كلاس درس تاريخ

مقدمه :
تاريخ سرگذشت گذشتگان و عبرت آموز آيندگان است . هر كشوري متعلق به تاريخ و گذشته خود است و حوادث رخ داده در آن ، پشتوانه فرهنگي آن كشور محسوب مي شود. فردي كه از گذشته تاريخي خود مطلع است ، از فرهنگ جامعه خويش دور نيست و در بطن آن زندگي مي كند و با كسب تجربه زندگي را براي خود هموار مي سازد.

عموماً كتب درسي تاريخ ، هميشه مملو از نام ها و اسامي پادشاهان ، وزيران ، سلسله ها و وقايعي است كه دانش آموزان بايد آنرا بخوانند و حفظ نمايند. در نتيجه عملاً در كلاسهاي تاريخ كاري جز بالا بردن سطح محفوظات انجام نمي گيرد و نقش معلم ، در حد داستان گويي و نقالي خلاصه مي شود.
دكتر صادق زيبا كلام در كتاب « سنت و مدرنيته» نحوه آموزش تاريخ را در جامعه ايران و اروپا با يكديگر مقايسه مي كند و مي گويد : در نظام آموزشي و پرورشي ما به مشتي حفظيات ، القائات و تحريفات سياه و سفيد ، بدون آنكه چراغي فرا روي نسل جوان ما ، براي شناخت و درك گذشته اش قرار دهد و كمكي در جهت ايجاد هويت براي زمان حالش بنمايد تقليل يافته است. در اروپا و امريكا ، آموزش تاريخ عبارت است از ايجاد و پرورش استعدادها و قوه تجزيه و تحليل گذشته .
پژوهنده نيز طي سالها تجربه بخوبي درك نموده كه دانش آموزان بطور كلي علاقه اي به درس تاريخ و كلاس تاريخ ندارند ، پس با شروع اين كار پژوهشي سعي مي كند راههايي جهت ايجاد علاقه و شوق در دانش آموزان ايجاد كند ، تا اين مشكل بزرگ را در كلاس درس

مرتفع سازد.

1 ـ 1 بيان موضوع :
مشكل اصلي كه پژوهنده با آن روبرو است ، عدم علاقه و توجه دانش آموزان در كلاس درس تاريخ مي باشد و جستجو براي يافتن راههايي جهت افزايش علاقمندي دانش آموزان به درس و كلاس تاريخ مهم ترين هدف پژوهنده مي باشد.

2 ـ 1 توصيف وضعيت موجود و تشخيص مسئله :
پژوهنده ليسانس تاريخ را در دانشكده ادبيات فارسي دكتر علي شريعتي شهر مشهد اخذ نموده است و حدود 17 سال سابقه كار دارد. هم اكنون در دبيرستان دخترانه صيرفي واقع در منطقه قاسم آباد ، شريعتي 9 ، تدريس مي كند. دبيرستان صيرفي تنها مدرسه موضوعي در استان خراسان و تا سال پيش ، در كل ايران مي باشد . مدرسه موضوع محوري ، مدرسه است كه كلاسهاي درس آن بر اساس موضوع درس ، مشخص شده است ، يعني ما در اين مدرسه

كلاسهاي زير را داريم :
كلاس تاريخ ـ كلاس جغرافيا ـ كلاس زبان انگليسي ، كلاس زبان فارسي ـ كلاس ادبيات فارسي ـ كلاس عربي ـ كلاس ديني ـ كلاس قرآن ـ كلاس مطالعات اجتماعي ـ كلاس رياضي كلاس شيمي ـ كلاس فيزيك ـ كلاس زيست شناسي.
در طبقه دوم دبيرستان ، كلاسهاي رياضي ، فيزيك ، شيمي و زيست شناسي قرار دارد ، چرا كه آزمايشگاه فيزيك ، شيمي و زيست شناسي در اين طبقه واقع شده است. و بقيه كلاسها در طبقه سوم قرار دارد. مجموع اين كلاسها 13 كلاس مي شود. اين دبيرستان توسط خيري بنام آقاي صيرفي در سال 77 بنا شده است و داراي 3 طبقه ، حياط نسبتاً بزرگ با باغچه كاري در حاشيه آن ، كتابخانه و اتاق كامپيوتر و وسايل سمعي و بصري مي باشد. اين مدرسه دو نوبته است و در هر نوبت حدود 450 دانش آموز مشغول تحصيل مي باشند.

با وجود آنكه بعد از يكسال از افتتاح آن ، مديريت محترم دبيرستان ، شيوه نام گذاري كلاسها را بر اساس موضوع محوري قرار دادند و هر درس كلاس مخصوص بخود را دارد و در هر كلاس نيز كمد يا ويترين نسبتاً بزرگي با دربهاي شيشه اي نصب شده است و از ابتداي امر از كليه همكاران دعوت به همكاري نمودند تا در امر تجهيز اين كلاسها ، تهيه وسايل كمك آموزشي ، نقشه ، پوستر و … سهيم باشند ، ولي متاسفانه همكاران آن طور كه بايد از وجود اين كلاسها با امكانات موجود ، به نحو احسن استفاده ننمودند.

پژوهنده نيز به علت بيماري ، حدود چهار سال از تدريس معاف بود و بطور غير مستقيم در كادر اجرايي ، با دانش آموزان و ساير همكاران هم رشتة خود در تماس بود. در سال تحصيلي 82-83 ، پژوهنده دوباره به تدريس درس تاريخ مي پردازد و متوجه مي شود توجه و علاقه دانش آموزان نسبت به درس تاريخ نسبت به سالهاي قبل بسيار بسيار كم شده است. پژوهنده در ماه اول تحصيلي اين عدم علاقه و توجه را كاملاً در رفتار دانش آموزان ، نحوه نشستن ، گوش دادن و … آنان و نيز در آزمون اوليه ، مشاهده مي نمايد و حتي متوجه مي شود كه برخي از دانش آموزان نسبت به اين درس نه تنها هيچگونه علاقه اي نشان نمي دهند ، بلكه ، تعدادي نيز كاملاً از اين درس متنفر مي باشند و بالاجبار در كلاس حضور مي يابند.

پژوهنده مي داند كه تا دانش آموز را به درس و كلاس و كتاب تاريخ علاقمند ننمايد ، هر زحمتي را در كلاس بكشد ، بيهوده است و دانش آموزان اگر بخواهند فقط به خاطر حضور و غياب و يا نمرة قبولي ناپلئوني ، كلاس را تحمل نمايند ، نه تنها متن كتابها را طوطي واري حفظ خواهند نمود ، بلكه ارزش علمي و بار علمي براي آنان ندارد. پژوهنده به دنبال حل اين مشكل بر مي آيد كه چگونه علاقه مندي و توجه دانش آموزان را به درس تاريخ بيشتر نمايد ؟! مسلماً اگر دانش آموزان بدون هيچ رغبتي وارد كلاس شوند و هيچ انگيزه أي براي خواندن ، گوش فرا دادن و يادگيري درس نداشته باشند ، تلاش دبير در كلاس نه تنها مثمر ثمر نخواهد بود ،بلكه دانش آموزان روز به روز از اين درس منزجرتر شده و با همين ديدگاه وارد اجتماع مي شوند و دبير نيز به هدف اصلي آموزش تاريخ ، عبرت آموزي از تاريخ گذشتگان ، نخواهد رسيد.

به نظر پژوهنده بايد راه هايي باشد تا در اين وضع موجود تغييري حاصل نمايد ، او معتقد است بايد در بيان دبير ، طريقه درس دادن ، حتي محيط و فضاي آموزشي يك تحولي ايجاد كند تا در دانش آموز نيز تحول ايجاد شود ، اينها لازم و ملزوم هم هستند. اكنون پژوهنده ، با توجه به اهدافي كه دارد به دنبال گردآوري شواهد مي پردازد.
3-1 گردآوري اطلاعات ( شواهد 1)
در آزمون به عمل آمده در كلاس ، نمرات دانش آموزان بسيار بسيار ناراحت كننده بود و بيش از نيمي از دانش آموزان نمرة زير 12 آورده بودند.

مشاهده ظاهر بي توجه ، خسته ، بي علاقه كاملاً در دانش آموزان مشهود بود. پژوهنده متوجه شد در هنگام تدريس ، حواس اكثر آنان ، جاي ديگر است و با علاقه و توجه لازم به درس گوش فرا نمي دهند .اين مشاهدات با پرسش از درس تدريس شده ، در پايان كلاس و عدم پاسخگويي به سوالات از سوي دانش آموزان ، قطعي شد و اين امر را براي پژوهنده مسلم نمود كه دانش آموزان توجهي به درس نداشته و ندارند.
بعد از مشاهده جو حاكم بر كلاس ، ثبت نمراتي بسيار پايين ، پژوهنده درصدد مصاحبه با دانش آموزان بر مي آيد تا شايد علل اين عدم علاقه را دريابد .

نمونه هايي از چندين مصاحبه :
مصاحبه اول :
پژوهنده : "خانم الف" علت عدم توجه و گوش ندادن شما در هنگام تدريس درس چيست ؟
خانم الف : من از اين روش تدريس اصلاً خوشم نمي آيد ، هر جلسه تكراري ، دبير مي آيد ، اول ساعت از 4 الي 5 نفر درس را مي پرسد ، حدود 10 الي 15 سوال از درس جلسة قبل . بعد شروع مي كند مسلسل وار درس جديد را ميدهد و آخر هم مي پرسد سئوالي نداريد؟ خداحافظ !!
پژوهنده : به نظر شما چه بكنيم تا شما بهتر به درس توجه نماييد و بهتر فرا بگيريد ؟

خانم الف : به نظر من اگر ما دانش آموزان در امر تدريس مشاركت داشته باشيم ، خود بدنبال مطلب برويم و سوال درآوريم ، تست درآوريم ، كنفرانس بدهيم ، نقش دبيران را بازي كنيم ، درس برايمان جذاب تر و گيراتر خواهد شد.
مصاحبه دوم
پژوهنده : "خانم ب" علت عدم توجه و علاقه مندي شما به درس تاريخ چيست ؟
خانم ب : محيط كلاسهاي درس ما بسيار خشك است. حتي در اين مدرسه ، كه به اصطلاح ، موضوع محوري مي باشد. اين كلاس تاريخ در دبيرستان ما با ساير كلاسها در مدارس ديگر چه فرقي مي كند ؟!
كجاي كلاس ما را به يك فضاي كاملاً تاريخي مي كشاند. نه نقشه اي ، نه عكسي ، نه وسيله كمك آموزشي .. هيچي ، فقط گچ و تخته سياه و ميز و نيمكت و فقط اسم كلاس ، كلاس تاريخ مي باشد.
پژوهنده : به نظر شما چه كنيم تا علاقه شما به كلاس درس تاريخ بيشتر شود ؟ و با علاقه به كلاس بياييد ؟!

خانم ب : به نظر من بايد هنگام تدريس تاريخ ما احساس كنيم در يك فضاي كاملاً تاريخي قرار گرفته ايم ، مثلاً وقتي دورة افشاريه تدريس مي شود ، من حداقل عكسي از موسس اين سلسله ببينم ، چند اثر تاريخي را مشاهده كنم. محدودة جغرافيايي آن را در نقشه نگاه كنم و شيوه تدريس به گونه اي باشد كه من واقعاً احساس كنم در كلاس تاريخم.

مصاحبه سوم :
پژوهنده : "خانم ج" علت عدم توجه و علاقه شما به درس تاريخ چيست ؟
خانم ج : متن كتب تاريخ ما ، بسيار بسيار بد است. يك سري نام سلسله ، نام شاهان ، جنگها و حتي سالهاي آن به چه درد ما مي خورد ؟ فقط يك سري محفوظات با قطر بسيار زياد ، بدون هيچ عكس رنگي و جذابيتي و يا شرح ماجراي هيجان برانگيزي ، اگر كتب تاريخ عوض شود شايد در نحوه توجه و علاقه و فراگيري ما نيز تغييري صورت بگيرد ، و من هم بيشتر به درس تاريخ علاقه مند بشوم.

اين سه نمونه از مصاحبه با دانش آموزان كلاس بود كه شواهد من را دال بر وجود مشكل در كلاس درس تكميل مي نمايد و براي مشاهده ميانگين نمرات پايين آنان مي توانيد به پيوستها مراجعه نمائيد.

4-1 تجزيه و تحليل داده ها :
پژوهنده براي تجزيه و تحليل داده هايش از روش شش پرسش استفاده مي كند.
روش شش پرسش :
چرا ؟ چرا دانش آموزان به درس تاريخ توجه و علاقه كافي ندارند ؟ و نيز درس را خوب فرا نمي گيرند ؟ در مصاحبات انجام شده مشخص شد كه بيشترين علت عدم علاقه دانش آموزان را بايد در نحوه تدريس يعني همان روش تدريس سنتي جستجو كرد. اين روش ديگر كارايي خود را از دست داده است.

چرا كتب تاريخ براي دانش آموزان جذابيت خود را از دست داده است ؟ مسلماً محدوديتهاي حاكم بر كتب فعلي ما اعم از منابع و دوره ها و متن و محتوي كتب و نحوه نگارش آن و نيز قطور بودن كتب تاريخ با توجه به ساعات تدريس ، عواملي مي باشند كه اين كتابها جذابيت خود را از دست داده اند.
چرا دانش آموزان با رغبت وارد كلاس تاريخ نمي شوند ؟ محيط و فضاي آموزشي كه دانش آموزان در آن تحصيل مي نمايند امكانات لازم را براي ايجاد انگيزه و علاقه در آنان ، ندارد و اينكه چرا تاكنون اين امكانات و وسايل كمك آموزشي فراهم نشده است ؟ پژوهنده علت را در عدم توجه كافي همكاراني كه در تهيه و تجهيز اين وسايل در سنوات گذشته ، مي داند.
چه كسي و كساني بيشتر درگير با اين مشكل عدم علاقه هستند ؟ بطور قطع اكثر دانش آموزان كلاس درس تاريخ ، چه كساني در ايجاد علاقه مندي دانش آموزان به درس تاريخ بيشترين نقش را ايفا مي كنند ؟ در ابتدا خود پژوهنده به عنوان مدرس در كلاس درس ، و بعد ساير همكاران ، مدير و معاون آموزشگاه و در نهايت خانواده. بعد از ايجاد تغيير چه كسي يا كساني بيشترين بهره را از وضع جديد مي برند ؟ باز هم بطور حتم كليه دانش آموزان كلاس در تجزيه و تحليل داده ها مي توان از روش ترسيم مفاهيم استفاده نمود.
ـ روش ترسيم مفاهيم.

5-1 انتخاب راه جديد موقتي :
با توجه به مشاهدات انجام شده و مصاحبات صورت گرفته و گرفتن درصد ميانگين كلاس در آزمون اوليه ، پژوهنده از خود مي پرسد چگونه عمل كنم تا دانش آموزانم با علاقه بسيار زياد وارد كلاس تاريخ بشوند ، با توجه فراوان درس را فراگيرند و به نحو احسن به سوالات پاسخ گويند ؟
پژوهنده با توجه به شواهد و اسناد و ارقام و در مصاحبات انجام شده اين راه حلها را براي رفع مشكل خود در كلاس درس پيش بيني مي نمايد :

1ـ تغيير در روش سنتي تدريس يا تدريس بر اساس الگوي نوين تدريس
2ـ فراهم نمودن وسايل كمك آموزشي براي كلاس تاريخ
3ـ تغيير در فضاي فيزيكي و ظاهري محيط آموزشي كلاس تاريخ
4ـ تلاش در تغيير در محتوي كتب درسي تاريخ
5ـ افزايش تعداد گردشهاي علمي
6ـ ارائه طرح درس روزانه ، ماهانه و سالانه
7ـ گرفتن آزمونهاي ماهانه و مطلع نمودن والدين

پژوهنده با توجه به مشاهدات و مصاحبه هاي انجام شده مي خواهد راه حلي را موقتاً در كلاس درس اجرا كند. پژوهنده مي بيند سه راه اول ، لازم و ملزوم يكديگرند ، چراكه براي استفاده از الگوهاي نوين تدريس بايد محيط و فضاي فيزيكي كلاس تغيير نمايد و بايد طريقه نشستن دانش آموزان به شكل گروهي و دايره وار باشد. بايد از وسايل جديد كمك آموزشي همانند كامپيوتر و

اينترنت استفاده كند و ويترين داخل كلاس را مملو از سكه ، اسكناس و اشياء تاريخي جذاب بنمايد. پس پژوهنده بعد از اينكه با ساير همكاران در رشته تحصيلي خود مشورت مي كند ، تصميم مي گيرد سه راه حل را بطور موقت در كلاس درس اجرا كند.
1ـ تغيير در روش هاي سنتي تدريس

1ـ گذراندن دورة الگوهاي برتر تدريس بطور علمي و عملي چگونه ؟
حضور در كلاسهاي ضمن خدمت كجا ؟
آموزش نيروي انساني مكان ؟
اداره ناحيه 7 زمان ؟
آذر 82
2ـ تماس با كارشناسان و صاحب نظران كارت دعوت
تهيه
ارسال الف ) گروههاي آموزشي
ب) سالن ياسر كراچيان پژوهش سراي دانش آموزي دي 82
3ـ استفاده از وسايل كمك آموزشي و سمعي و بصري كارشناسان تهيه مواد آموزشي در سالن اجتماعات دبيرستان دي 82
4ـ دخالت و مشاركت بچه ها در امر تدريس با كنفرانس دادن در كلاس درس تاريخ كلاس آذر و دي 82

2ـ فراهم نمودن وسايل كمك آموزشي

1ـ خريد انواع وسايل سكه ، تمبر ، اسكناس و اشياء تاريخي چگونه ؟
با كمك دانش آموزان و مدير دبيرستان كجا ؟
فروشگاه ملزومات تاريخي شهر طوس چه كسي ؟
پژوهنده و تعدادي از بچه ها زمان ؟
آذر 82
2ـ خريد كمد و ويترين جهت نگهداري وسايل با كمك بچه ها و مدير دبيرستان مراجعه به نجاري مدير دبيرستان آبان 82

3ـ تغير در فضاي فيزيكي كلاس

1ـ نصب نقشه هاي تاريخي بر ديوار كلاس چگونه ؟
نصاب با استفاده از دلر زمان ؟
آذر 82
2ـ نصب پوسترهاي تاريخي موسس هر سلسله بر ديوار كلاس نصاب با استفاده از دلر آذر 82
3ـ تغيير نحوه چيدن ميز و نيمكتها توسط دانش آموزان در هر جلسه درسي

1-2 اجراي طرح جديد و نظارت بر آن
پژوهنده براي اجراي طرح جديد ابتدا با ساير همكاران هم رشته خود مشورت مي كند و نظرات آنان را جويا مي شود و بعد از اينكه آنها راه هاي جديد را مورد ارزيابي قرار دادند و موافقت خود را اعلام نمودند. پژوهنده مطمئن مي شود كه بايد اين تغييرات صورت بگيرد تا نتيجه مطلوب حاصل آيد. سه راه حل اول توام با هم ولي مهم ترين گام همان تغيير در روشهاي سنتي تدريس مي باشد.

پژوهنده در دورة ضمن خدمتي كه در ناحيه برگزار شد ، آموزش الگوهاي نوين تدريس را بطور علمي و عملي ديد و آگاهي كافي در اين زمينه را پيدا نمود تا هنگام تدريس دچار مشكل نشود. چندين كتاب نيز در اين زمينه مطالعه نمود من جمله كتاب « آشنايي با يادگيري از طريق همياري» اليس و والن سوزان ، كتاب « جزئيات روشهاي تدريس» نوشته قورچيان ، كتاب « آموزش رفتار خلاق و استعدادهاي درخشان در دانش آموزان» نوشته شل كراس ، كتاب « ماهيت خلاقيت و شيوه هاي پرورش آن» ، نوشته حسيني.
دو الگوي بسيار مهم به نامهاي : 1ـ طرح كارايي تيم TED و 2 ـ طرح تدريس اعضاي تيم TMTD را پژوهنده به خوبي فراگرفت.

ـ شرح خلاصه از طرح كارايي تيم The Team Effectiveness Design
ابتدا مطلبي را براي دانش آموزان مشخص نموده تا براي جلسه آتي مطالعه نمايند و يا اول جلسه فرصتي مي دهيم تا براي آخر زنگ مطلبي را فرا بگيرند. دبير از قبل سئوالاتي آماده و تكثير نموده و همه يك نوع سوال و به شكل تستي (ص ـ غ) و در اختيار تمام دانش آموزان قرار داده تا پاسخ دهند. ما دو نوع پاسخنامه داريم.
1ـ پاسخنامه فردي 2ـ پاسخنامه گروهي .
نظر گروه نظر فرد
غ ص
ص غ
بعد پاسخنامه ها را جمع مي كنيم و جوابها را چك مي كنيم و مشخص مي شود آيا گروه موفق بوده يا نه ؟ و نمرة گروهي مي دهيم. افراد نمرات متفاوت دارند و نمرة گروه مهم است.
ـ شرح خلاصه طرح تدريس اعضاي تيم : The Team Member Teaching Design
در اين الگو ما ابتدا مطلبي را براي جلسه آينده تقسيم بندي مي كنيم و بچه ها را نيز گروه بندي مي نمائيم. در دبيرستان بهتر است گروه 5 تا 7 نفري باشد ما مطلبمان را بين 5 گروه تقسيم بندي مي كنيم. 5 گروه ، هر گروه 5 نفر.

مطلب مورد نظر را كه به 5 قسمت تقسيم كرديم به هريك از افراد گروه يك قسمت را مي دهيم تا براي جلسه آينده ياد بگيرند. در جلسه آتي ، گروه ها جدا از هم نشسته و اين دانش آموزان هستند كه به ترتيب مباحث و مطالب درس را براي دوستان گروه خود تدريس مي نمايند و بعد نمونه سئوالات 4 جوابي و 4 گزينه اي يا به شكل ص ـ غ كه از قبل تهيه شده به بچه ها داده و بعد از تدريس اعضاي گروه آزموني گرفته و بعد از پاسخ گويي ، مشخص مي شود كه كارايي كدام گروه بهتر است.

پژوهنده در كلاس درس اين دو الگوي نوين تدريس را اجرا مي كند. همبستگي و مشاركت ، علاقه و توجه دانش آموزان كاملاً مشاهده مي شود. آنان با علاقه مبحث مربوط به خود را فرا مي گيرند و با دقت براي ساير اعضاء گروه خود تدريس مي نمايند.
پژوهنده در مرحله بعد به كمك دانش آموزان و با هماهنگي با مديريت محترم آموزشگاه ، شروع به تغيير فيزيكي فضاي آموزشي كلاس مي دهد و به كمك بچه ها شروع به تهيه وسايل كمك آموزشي مي نمايد و بسياري از اشياء تاريخي من جمله مجله ، سكه ، اسكناس ، آلبوم تمبر ، پوسترهاي مكانهاي تاريخي و … تهيه و در داخل ويترين ها قرار مي گيرد.