بخشی از مقاله
علل ضعف دانش آموزان در درس رياضي
مقدمه
درس رياضي ، يكي از اركان مهم تدريس و يكي از پايه هاي بنيادين در سطوح مختلف تحصيلي مي باشد كه مقدمه ورود به سالهاي بعدي براي نيل به اهداف مهم جامعه مي باشد كه هر زمان بـايد مورد اهميت خاصي از سوي معلمين و دست اندركاران آموزش و پرورش در تمامي پايه ها و مراكز قرار گيرد كه با شاخص قرار دادن اين درس ، انتظار مي رود جوامع در سالهاي آتي نه تنها در اين درس به مشكلي برخورد نكرده باشند بلكه بتوانند از عهده انجام مسئوليتهاي محوله در رابطه با اين درس برآيند . با اين مقدمه كوتاه مي خواهم در تحقيق خود از علل ضعف دانش آموزان ابتدايي در درس رياضي بپردازم كه اميدوارم كه مورد اهميت قرار گيرد.
در پژوهشي كه در چند مدرسه ابتدايي و چندين كلاس ، علي الخصوص كلاس خودم ، كلاس پنجم مدرسه ابتدايي وحدت شهرستان پارس آباد به انجام رسانده ام به نتايجي برخورد كرده ام كه ذكر آن در اين مطلب خالي از لطف نمي باشد.
« حدود شش سال است كه در كلاس پنجم در دوره ابتدايي به تدريس اشتغال دارم . در اين مدت درس رياضي چندان به نظر من پرنشاط و فعال نيست. از روشهاي مختلف تدريس و از وسايل كمك آموزشي و رسانه اي مختلفي براي تدريس اين درس استفاده مي كنم و در اين ميان از اولياي دانش آموزان و كتابهاي مختلفي كه در اين زمينه باشد كمك گرفته ام. پس از تدريس درس مربوطه ، از تك تك دانش آموزان يا بصورت گروهي به نوبت و از روي دفتر اسامي مي خواهم پاي تخته بيايند تا تمرين مربوط به درس امروز را حل كنند . دانش آموزان هم اين كار را انجام مي دهند و من هم به طور نظري و هم از جنبه ي عملي نمره اي براي آنها منظور مي كنم.
در حين نوشتن تمرين مي خواهم كه همگي توجهشان را به روي تخته سياه جلب كنند ولي معمولا اين كار به صورت فعال و از روي علاقه انجام نمي گيرد. برخي با هم حرف مي زنند – برخي مي خوابند – برخي درس ديگر مي خواند – برخي جدول حل مي كند يا گروهي مي خندند. به هر طريق اين كلاس معمولا بدون فعاليت موثر و يادگيري اكثر دانش آموزان طي مي شود. »
اين وضعيت چندان براي من و دانش آموزان خوب نبود تصميم گرفتم تا آنجا كه مي توانم در اين وضعيت نامطلوب كلاس رياضي تغيير و تحولي ايجاد كنم براي اينكار فكر كردم بهتر است نخست از خود دانش آموزان بپرسم كه چرا كلاس درس رياضي اين اندازه بي روح و ناكارآمد است. يك روز تصميم گرفتم در چنين وضعيتي موضوع را با خود آنان در ميان بگذارم . روبه آنان ايستادم ، چند دقيقه اي سكوت كرده و نظاره گر حركات و رفتارشان شدم ؛ چند دقيقه كه به اين صورت گذشت . كلاس آرام شد همه سكوت كردند. از دانش آموزان خواستم تمام وسايل روي ميز خود را جمع و در بحثي كه مي خواستم مطرح كنند و همه نيز قبول كردند.
روبه بچه ها گفتم : بچه ها همان گونه كه خود شما هم شاهد هستيد زنگ رياضي شما مثل ساير زنگها فعال و موثر نيست . بلكه يك كلاس بي روح و كسل كننده است و نتيجه لازم نيز عايد و مطلوب نيست. من فكر مي كنم بهتر است نخست اين موضوع را با خود شما در ميان بگذارم پرسشي را مطرح كردن تا از نظرهاي مختلف دانش آموزان راجع به درس رياضي و وضعيت آنها آشنا شوم.
بچه ها نيز با علاقه خاص پذيرفته و در بحث راجع به موضوع شركت جستند. گفتم : بچه ها پرسش من از شما اني است : چرا به درس رياضي كه يكي از درسهاي مهم پايه و اساسي هر درس توجه لازم و كافي را مبذول نمي فرماييد. اگر مي خواهيد در هر رشته مهم دانشگاهي شركت كنيد و وارد بازار كار شويد و به جامعه خود خدمت كنيد بايد اين درس مهم و پايه را در نظر قرار دهيد. چون دانستن اين درس براي شما لازم و ضروري است اگر مي خواهيد دكتر و مهندس و ... شويد و در جامعه نقش داشته باشيد بايد حتما درس رياضي را بلد باشيد. موافقيد نظرتان را راجع به اين درس جويا شويد كه در اين موقع شور و هلهله اي راه افتاد : سخنان بسياري گفته شد خلاصه آنچه گفته شد به شرح زير است :
1- از اول ابتدايي تاكنون بسيار از معلمان ما درس رياضي را جدي نگرفته اند.
2- بسياري از معلمان راه و روش تدريس درس رياضي را بلد نيستند.
3- از وسايل كمك آموزشي مناسب و كافي استفاده نمي شود.
4- درس رياضي خيلي سخت است و نياز به تمرين و تمركز زيادي است.
5- به درس رياضي آن طور كه بايد معلمان خود بها نمي دهند و از اهميت آن ما را آگاه نكرده اند.
اكثر مطالب گفته شده را يادداشت كردم . با دانش آموزان قرار گذاشتم گاهي اوقات در باره نحوه بهبود كلاس هاي رياضي صحبت كنيم و راههايي را كه به نظر ميرسد در شيوه تدريس اين درس براي بالا بردن كيفيت و بهبود آن بيان كنند تا به نتيجه اي برسيم.
گردآوري اطلاعات (شواهد1)
براي اين كه بتوانم در باره پرسشي كه مطرح كرده بودم اطلاعات دقيق تري به دست آورم تصميم گرفتم علاوه بر دانش آموزان موضوع را با همكاراني كه در اين زمينه صاحب نظر هستند در ميان بگذارم.
در زنگ تفريح اين موضوع را با بعضي از همكارانم در ميان گذاشتم و از آناني كه احساس مي كردم علاقه مندتر و آماده تر هستند تقاضا كردم روزي پس از پايان وقت كلاس در اين باره كه اتفاقا موضوع تحقيق بنده نيز مي باشد صحبت كنيم. در آن جلسه موضوع علل ضعف دانش آموزان ابتدايي در درس رياضي بود كه آن را مطرح كردم. هر يك از همكاران نظراتشان را اعلام كردند من نيز از نكات عمده حرفهاي همكارانم يادداشت برداري مي كردم. برخي از مطالب شبيه نظرات دانش آموزان بود. برخي نيز پخته تر و اساسي تر از آن ، روي هم رفته قرار شد يك جلسه اي را با مدير مدرسه در ميان بگذارم.
مدير مدرسه پيشنهاد بنده را پذيرفت ، مدير ضمن تشويق ، به ادامه كار و مطالعه بيش تر پيشنهاد كرد اگـر صـلاح مي دانيم موضوع را با چند نفر از والدين دانش آموزان در ميان بگذاريم. همين كار را انجام داديم. نتايج صحبتها را يادداشت كردم. يكي از والدين اطلاعات و اسناد قابل توجهي در اين زمينه در اختيار ما قرار داد. اين اسناد بين همكاران تقسيم شد و در جلسه مطرح شد.
تجزيه و تحليل اطلاعات
پس از مطالعه اسناد و مدارك و بحثها ، اطلاعات حاصل از اين فرايند مورد تجزيه و تحليل قرار گرفت ، اشكالات و كاستي هاي كلاس هاي درس رياضي تعيين شد. راههاي مناسبي براي تقويت بچه ها فهرست شد و خلاصه يادداشت برداري شد.
خلاصه يافته هاي اوليه
برخي علل ضعف دانش آموزان در درس رياضي به اين شرح است:
1- آشنا نبودن برخي از معلمان به فنون و نحوه تدريس درس رياضي ( روش تدريس رياضي)
2- آموزش نديدن برخي از معلمان در اين زمينه ( معلماني كه با مدرك ديپلم بدون گذراندن درس دانشگاهي و روشهاي تدريس و نحوه بررسي كتب درسي استخدام شده اند طبيعي است كه در تدريس اين درس به مشكل اساسي برخورد نموده باشند.
3- تخصصي نبودن تدريس درس رياضي در ابتدايي.
4- بي توجهي معلمان ابتدايي به طرح درس ( شيوه جديد – روش 9 گانه گانيه ) – فقدان ارزيابي كار معلمان در اين زمينه.
5- تمرين نكردن ، بي توجهي به دفتر تمرين درس رياضي.
6- تنوع نداشتن تدريس درس رياضي ، استفاده از روشهاي قديمي و سنتي و حل در تخته سياه و استفاده نكردن معلمان از روشها و شيوه هاي نوين تدريس درس رياضي (به كارگيري مواد آموزشي و ... . )
7- آشنا نكردن دانش آموزان با اهميت درس رياضي و ناشناخته ماندن قلمرو و اهداف درس رياضي در اين سطح.
8- ناآشنايي برخي از معلمان درس رياضي به روان شناسي تربيتي و شناخت ذهني و زباني كودكان ابتدايي.
9- نداشتن معيار مشخص در ارزشيابي درس رياضي.
10- بي توجهي معلمان به راههاي شكوفا سازي خلاقيت هاي كودكان ابتدايي.
11- بي توجهي به علايق و انگيزه ها و توان فكري دانش آموزان به هنگام تدريس درس رياضي.
12- بي سوادي و كم سوادي برخي از اوليا در نرسيدن به تكاليف و تمرينات درس رياضي.
اصول و مباني تدريس درس رياضي
در تدريس درس رياضي مثل ساير دروس بايد اصول و مباني ويژه اي را در نظر گرفت از آن جمله :
1- تنها ذوق و علاقه و استعداد براي اين درس كافي نيست بايد قواعد و روشهايي را نيز ياد بگيريم.
2- بايد در تدريس اين درس از مباني و روشهاي اساسي و شيوه هاي مناسب تدريس استفاده و از وسايل كمك آموزشي مخصوص استفاده شود تا كارآيي لازم در اين زمينه حاصل شود.
3- هر كسي نمي تواند معلم رياضي باشد. معلم رياضي نخست بايد آموزش كافي ببيند و قدرت تدريس داشته باشد ، سپس به تدريس اين درس اشتغال داشته باشد.
4- از اوليا دانش آموزان براي بهبود و پيشرفت اين درس كمك خواسته شود ، تا علاوه بر كلاس در خانه نيز به تكاليف و تمرينات بچه ها رسيدگي شود.
5- براي ارزشيابي درس رياضي بايد معيارهاي روا و مشخص علمي تعيين كرد.
6- نبايد تنها از يك شيوه در تدريس اين درس استفاده كرد بلكه بايد از تمامي شيوه هاي نوين و وسايل و كاربرد مواد آموزشي مناسب در اين درس كمك گرفت.
7- شركت در كلاسهاي تقويتي و تابستاني براي بالا بردن مهارت و بهبود و تقويت آنان در اين درس.
معيارهاي ارزشيابي
در تدريس درس رياضي در نظر گرفتن اصول و مباني ويژه اي بايد در نظر داشت همين گونه است به هنگام نمره دادن به اين درس از آن جمله :
1- توجه به دفتر تمرين درس رياضي و اهميت قرار دادن و نظم و ترتيب و با سليقه و منظم نگاه داشتن دفتر رياضي هر دانش آموز.
2- توجه به هنگام تدريس – سوال و پرسش كردن و جواب دادن هر يك از دانش آموزان.
3- پرورش نظم فكري دانش آموزان.
4- توجه به اين مطلب كه هر دانش آموزي آيا بعد از تدريس بلافاصله در خانه نيز تكرار و تمرين مي كند يا نه ؟
5- داشتن خلاقيت و مهارت و استعداد ويژه در اين درس.
راههاي پيشنهادي براي حل مشكل دانش آموزان در درس رياضي
با اطلاعات جمع آوري شده و تجزيه تحليل آن ها ، با انواع راه تدريس درس رياضي مواجه شديم و به اين نتيجه رسيديم كه درس رياضي نياز به آموزش ويژه دراد. معلمان از راههاي گوناگون به توفيق هايي دست يافته اند .
تصميم گرفتيم از راههاي گـونـاگـون با اين موضوع بپردازيم تا علت ضعف دانش آموزان در اين درس برطرف شود ، قرار شد در باره نظرات پيشنهادي با توجه به اصول و مباني گفته شده به دانش آموزان آموزش دهيم.
چگونگي اجراي راه جديد
من آموزش گزارش نويسي مصاحبه را برعهده گرفتم ، در آغاز آموزش ضمن اشاره به انواع گزارش و شرايط آن دانش آموزان را با اصول مصاحبه و نحوه يادداشت يا ضبط كردن مطالب آشنا كردم؛ پس از آن در سر كلاس هر كس گزارش خود را ارائه نمود. پس از تهيه گزارش نهايي با توجه به معيارهايي كه قبلا ذكر شد اين گزارش ها توسط سه نفر از معلمان مودر ارزشيابي قرار گرفت.
با همكاري دانش آموزان و مسئولان مـدرسه بـرخي از آن ها را در روزنامه ديواري مدرسه منتشر كرديم ، در زنگ هاي تفريح آنها اين گزارشات را مي خواندند ، مدير مدرسه و ديگر همكاران از اين طرح استقبال كردند و نتيجه گرفتيم با چنين شيوه اي نشاط به كلاس درس رياضي بازگشته است.
گرد آوري اطلاعات ( شواهد 2 )
براي اينكه دقيقا مشخص شود كه روشهاي به كار گرفته شده موثري بوده است يا نه تصميم گرفتم اطلاعات عيني و موثق جمع آوري كنم ، يك جلسه اي را براي اين منظور ترتيب داديم كه نتايج آن از آن جمله است :
1- مقايسه نمرات دانش آموزان در درس رياضي پيش از آموزش و پس از آن .
2- نظر خواهي از والدين متخصص و اهل فن در باره ي اين موضوع و روش به كار گرفته شده براي از بين بردن ضعف دانش آموزان.
3- نظر خواهي كتبي از دانش آموزان ، والدين در باره تاثير روش جديد آموزش درس رياضي و نتايج آن .
4- ارزشيابي از درس رياضي براساس معيارهاي پيش بيني شده و ... .
شـواهد جمع آوري شـده نشـان داد كـه هـر 4 راه پيشنهادي مناسب است و دانش آموزان از آنها اظهار رضايت مي كردند.
تجديد نظر در روشهاي انجام گرفته و اعتبار بخشي آن
پس از جمع آوري اطلاعات لازم در باره چگونگي اجرا و نتايج آن با توجه به نظرات و انتقادات اظهـار شـده ، در يك جلسه گروهي تصميم گرفتيم تا جايي كه مي توانيم كاستي هاي نظري و عملي خود را برطرف سازيم.
شواهد هم نشان مي داد كه هر 4 روش موثر واقع شده است و هر چه تمرين دانش آموزان بيشتر مي شود ، مهارت آنان نيز در درس رياضي بيشتر مي شود ، و نتايج زير حاصل شد :
نتايج
از آن چه گذشت به نتايج زير مي توان اشاره كرد :
1- دانش آموزان به درس رياضي علاقه مند شدند و شوق آموختن شان به كلاس بازگشت.
2- اكثر دانش آموزان در يادگيري درس رياضي به روش جديد فعال شدند.
3- دانش آموزان به اهميت درس رياضي در زندگي و آينده پي برده و سعي كردند اين درس را با مهارت جدي دنبال كنند.
4- اكثر آنها در كلاس هاي تقويتي از سوي والدينشان شركت كردند تا در اين درس فعال و تقويت شوند.
5- كلاس ها ديگر خسته كننده و يأس آور نبود.
6- والدين از چگونگي پيشرفت فرزندان خود در درس رياضي رضايت بيش از پيش پيدا كردند.
7- مشاركت براي تقويت درس رياضي دانش آموزان دوره ابتدايي از سوي معلمان - دانش آموزان ديگر دست اندركاران مدرسه افزايش يافت.
8- عادت به جستجو و تحقيق و بررسي مطالعه بيش از پيش در ميان دانش آموزان گسترش يافت.
9- اين شكل زمينه هاي رشد اجتماعي دانش آموزان را نيز فراهم ساخت.
10- افزون بر دانش آموزان ، معلمان نيز خود با مطالب و ديدگاهها و تجربه هاي جديد آشنا شدند.
11- تصميم گرفته شد درس رياضي نسبت به ساير درسها با اهميت خاص تدريس شود و در تدريس اين درس از شيوه هاي نوين درس و استفاده از مواد و امكانات كمك آموزشي صحيح و اصولي استفاده شود تا ريشه ضعف بطور كلي بركنده شود
نتيجه گيري
اگر درس رياضي با شيوه اصولي و روشهاي منطقي و نوين تدريس و با به كارگيري روشها و مواد كمك آموزشي و امكانات آموزشي صحيح تدريس شود تحولي عظيم در كلاس درس براي يادگيري آن به وجود مي آيد.
بايد معلمان دوره ابتدايي با طرح درس وارد كلاس شوند و قبل از اينكه درس مورد نظر را بخواهند تدريس كنند بايد قبلا آن را تمرين كرده و از كاربرد مواد آموزشي به شيوه صحيح و با مورد توجه قرار دادن صحيح دانش آموزان آن را به به دانش آموزان القا كنند. و بايد به دانش آموزان بقبولانند كه درس رياضي از اهميت ويژه اي برخوردار است كه بايد براي يادگيري بهتر اين درس علاوه بر تكرار و تمرين در كلاس استفاده از اوليا از كلاسهاي تقويتي نيز استفاده كنند تا پايه آنها كه ابتدايي يك فونداسيون براي ساير پايه هاست قوي گردد.
منابع وماخذ
- كتاب راهنمايي عملي پژوهش در عمل نوشته دكتر اقبال قاسمي پويا – ارديبهشت 84
- مدرسه وحدت كلاس پنجم ابتدايي
- مدرسه قدسيه كلاس پنجم ابتدايي
