بخشی از مقاله
بامیه
تاريخچه باميه
محل پيدايش يا موطن اصلى باميه آفريقاى مرکزى است. البته برخى از دانشمندان آن را بومى آفريقا و آسيا دانسته‌اند. امروزه کاشت و مصرف باميه درکشورهاى خاورميانه، هندوستان نواحى اطراف درياى مديترانه و اروپاى شرقى متداول مى‌باشد. به‌علاوه اين محصول در ساير کشورهاى جهان و از جمله کشورهاى آمريکائى به‌عنوان سبزى مورد استفاده قرار مى‌گيرد.
شرح گیاه
اصل بامیه از آسیا و یا آفریقا می باشد و شاید از هر دو قاره باشد. قدمت این گیاه زیاد نیست مصریها در قرن 12 یا 13 میلادی این گیاه را می کاشته اند در اروپای شرقی در اطراف دریای مدیترانه بیش از سایر نقاط از این سبزی مصرف می شود. در ترکیه بامیه را خشک کرده برای مصرف زمستان ذخیره می کنند.
بامیه گیاهی است گرمسیری و در نقاط سرد کم رشد و کم محصول می شود. گیاه دارای ساقه راست، پوشیده از تار و ارتفاع 5/. تا 1 متر ( گاهی 2 متر) می باشد. برگهائی به شکل قلب تخم فرعی مرکب از 5-3 لوب و گلهایی منفرد درکناره برگها دارد. رنگ گلبرگهای آن زرد ولی در قسمت وسط قرمز رنگ می باشد.
میوه هرمی شکل، دراز و محتوی دانه های پوشیده از تار دارد.
گياه شناسی باميه
باميه با نام علمى Hibiscus به خانواده پنيرک يا Malvaceae تعلق دارد. در داخل جنس Hibiscus علاوه بر انواع خوراکي، گونه‌هاى زينتى و صنعتى (توليد الياف) فراوانى نيز يافت مى‌شوند. بوته باميه داراى ساقه اصلى ضخيمى است که در بعضى از ارقام آن شاخه‌هاى فرعى زيادى توليد مى‌کند. ارتفاع بوته در انواع
مختلف پاکوتاه و پابلند به ۵۰ تا ۱۵۰ سانتى‌متر مى‌رسد. برگ‌هاى آن پهن و داراى پنج لوب يا بريدگى است. گل‌ها به‌صورت منفرد و به رنگ زرد که وسط آنها به رنگ قهوه‌اى است در کنار برگها ظاهر مى‌شوند. تشکيل گل و ميوه در گياه تدريجى است و بنابراين باميه داراى طول دوره رشد نسبتاً طولانى مى‌باشد. ميوهٔ
باميه شامل غلاف گوشتى است که داراى مقطعى پنج يا شش ضلعى بوده که از قاعده به‌طرف رأس به‌تدريج باريک و نوک‌تيز مى‌گردد. طول ميوه به ۳ تا ۷ سانتى‌متر مى‌رسد. درون ميوه در چند رديف، دانه‌هاى (بذر) سفيد رنگ و نرمى قرار دارند که پس از رسيدن به رنگ سبز کم رنگ تغيير يافته و سفت مى‌شوند. پوست خارجى ميوه سفت و خاردار است. رنگ ميوه سبز و در بعضى ارقام سبز مايل به زرد مى‌باشد.
نیازهای اکولوژیکی
آب وهوا:
بامیه گیاه فصل گرم است و مقاومت هوای خنک و یخبندان ندارد. در نقاطی که دوره رشد کوتاه بوده و شبهای آن نسبتاً سرد می باشد بخوبی رشد نمی کند و میوه خوبی نمی دهد .
بنابراین آنرا در اول فصل نمی کارند. همچنین در آخر فصل تابستان که روزها کوتاه بوده و شبها سرد باشد میزان محصول آن کاملاًَ پائین می آید. بامیه تحمل رطوبت را ندارد. دمای مناسب برای رشد بوته آن بین 21 تا30 درجه سانتی گراد می باشد. در طول مدت رشد دما نباید از 18 درجه سانتی گراد کمتر و از 35 درجه سانتی گراد بیشتر باشد.
خاک:
برای بامیه خاکهای عمیق و حاصلخیز مناسب است تقریباً در هر خاکی رشد می کند و محصول می دهد. اگر خاک کمی اسیدی یا خنثی باشد برای گیاه مناسب است بهترین PH بین 6 تا 7 می باشد.
کود: هرچند، بامیه طالب ازت زیاد است ولی در اراضی قوی و حاصلخیز احتیاج به کود اضافی ندارد. در اراضی ضعیف و شنی در صورتیکه از کود دامی استفاده نشود باید کود شیمیایی به فرمول نسبی 5-10-5 به مقدار 500 کیلو تا 1 تن در هکتار به محصول داد.
کاشت
این گیاه به سرما حساس است لذا بعد از گرم شدن هوا آنرا کشت می کنند.
این گیاه را مستقیماً در زمین اصلی می کارند زیرا نسبت به نشا کاری مقاومت ندارد. چنانچه بوته آن با خاک خارج شود و بعد از کاشت مراقبتهای زراعی از قبیل تأمین سایه برای بوته های نشاء شده انجام گیرد ممکنست بوته نشاء کاری را نیز تحمل کند. بذر بامیه در ردیفهایی که 120 تا 150 سانتی متر ازیکدیگر فاصله دارند کاشته می شوند. فاصله دو بوته روی ردیفهای کشت بین 30 تا 90 سانتی متر متغیر است که آن به پاکوتاه و پا بلند بودن بوته بستگی دارد. بذور در عمق 1 تا 5/1 سانتی متری خاک قرار می گیرند.
بذور بامیه بخوبی و به راحتی جوانه نمی زنند لذا تعداد بذر بیشتری در فاصله کمتری کاشته می شوند سپس بوته های اضافی تنک می شوند. چنانچه بذور و به مدت 24 ساعت در آب خیس شوند به جوانه زدن آنها کمک می کند. به منظور سریعتر و بهتر سبز شدن آنها ممکنست دیواره سخت بذر به وسیله اسید سولفوریک نرم شود.
داشت
سله شکنی و مبارزه با علفهای هرز از کارهای اصلی و اساسی مزرعه بامیه است هوای گرم و خشک و طولانی مناسب رشد این گیاه است ولی آن احتیاج به آبیاری زیاد وعمیق دارد.
قارچ فوزاریوم ممکنست به گیاه حمله کند بعضی از حشرات مانند شته می توانند بوته بامیه را مورد حمله قرار دهند.
شته ها می توانند ناقل ویروسها هم باشند.
برداشت
در بامیه برداشت میوه مرتب انجام می گیرد. غلافهای محتوی بذر قسمت خوراکی آنرا تشکیل می دهند. توصیه می شود برداشت میوه هر روز انجام شود.
چنانچه میوه خم شود و دراین صورت شکاف بردارد زمان برداشت آن فرا رسیده است. اگر میوه فقط خم شود و شکافته نگردد از موقع برداشت آن گذشته است. که در این صورت غلافها چوبی شده از کیفیت آنها کاسته می گردد. هنگام برداشت طول میوه بین 5 تا 7 سانتی متر متغیر است. از ظهور گل تا برداشت میوه بین 4 تا 6 روز طول می کشد.
آبيارى باميه
باميه به‌عنوان يک سبزى به آب زيادى نياز دارد و خشکى هوا و کم آبى باعث عدم رشد گياه و نامرغوب شدن محصول آن مى‌گردد. در باميه مانند ساير سبزى‌هاى ميوه‌اى تنظيم دور آبيارى متناسب با رشد و نمو گياه اهميت زيادى دارد. هر گونه توقف در رشد به‌دليل کم آبى مى‌تواند صدمه شديدى به گياه وارد سازد. بنابراين حداقل هفته‌اى يک‌بار آبيارى براى توليد حداکثر محصول ضرورى است.
شرايط اقليمى و خاکى باميه
باميه براى رشد و نمو خود احتياج به هواى گرم دارد. کشت آن در مناطقى که دوره رشد کوتاه و شبها نسبتاً سرد مى‌باشد توصيه نمى‌شود. مگر اينکه براى اين مناطق ارقام خاصى با طول دوره رشد کوتاه و زودرس وجود داشته باشند. به‌طور کلى در نقاط سرد و يا مناطقى که اختلاف درجه حرارت شب و روز خيلى زياد است محصول باميه ناچيز و نامرغوب خواهد بود. باميه را مى‌توان در هر نوع خاکى کشت کرد ولى با توجه به اينکه اين گياه مى‌تواند در شرايط مساعد سريع رشد کرده و شاخ و برگ فراوانى توليد نمايد، بايد آن را در زمينى کشت کرد که از نظر مواد آلى غنى باشد، به‌علاوه جنس خاک بايد طورى باشد که در بهار به‌زودى گرم شده و کاشت به‌موقع را امکان‌پذير سازد. بنابراين خاک‌هاى شنى‌رسى هوموس‌دار بسيار مناسب براى کاشت باميه مى‌باشند.
دامنه انتشار
در بعضی نقاط کشور پرورش می یابد.
ارزش غذایی بامیه
بامیه سرشار از اسید فولیك، ویتامین هایA وC است. همچنین منبع خوبی از ویتامین های گروهB ، منیزیوم ، پتاسیم و فیبر غذایی می باشد.
ارزش غذایی نصف لیوان بامیه پخته:
25كالری دارد؛ پس كم كالری است.
2 گرم فیبر دارد؛ منبع خوبی از فیبر است.
460 واحد ویتامینA دارد؛ منبع خوبی از ویتامینA است.
130 میلی گرم ویتامینC دارد.
50 میلی گرم كلسیم دارد؛ منبع خوب كلسیم كه ضد پوكی استخوان است.
256میلی گرم پتاسیم دارد؛ كه ضد فشار خون است.
اثرات مواد مغذی موجود در بامیه بر سلامتی بدن:
1) فیبر موجود در بامیه به حفظ قند خون كمك می كند؛ بدین ترتیب كه سرعت جذب قند را كاهش می دهد، پس برای افراد مبتلا به دیابت مفید است.
2) موسیلاژ(یك نوع فیبر) موجود در بامیه به كلسترول غذا متصل شده و جذب آنرا كاهش می دهد. همچنین باعث دفع سموم از بدن می شود. اثر بامیه دركاهش كلسترول خون، یكی از خصوصیات بسیار مفید این سبزی است زیرا مثل داروهای كاهنده كلسترول اثرات جانبی ندارد.
3) بسیاری از متخصصان معتقدند كه بیشتر بیماری ها از روده شروع می شوند. فیبر موجود در بامیه با جذب آب كافی، از بروز یبوست جلوگیری كرده و ابتلا به بیماری هایی چون بواسیر و دیورتیكولیت* را بشدت كاهش می دهد.
