بخشی از مقاله
چکیده
بامیه یکی از محصولات پرکاربرد از نظر خوراکی و دارویی است که بیشتر در استان خوزستان کشت می شود به همین دلیل تحلیل فرآیند مصرف انرژی و اقتصادی کشت این محصول ضرورت پیدا میکند. در این مقاله با بکارگیری روشهای نوین کشت بامیه از جمله کشت زیرپلاستیک، خاکپوش و فضای باز صورت گرفت و نتایج حاصل از تحقیق دیگران نشان داد که بکارگیری روش های کشت مناسب کشت این محصول را از نظر اقتصادی و مصرف انرژی بهینه می کند.
واژههای کلیدی: بامیه، اقتصادی، انرژی، تحلیل، کشت
مقدمه
ناهماهنگی زمانی در عرضه و تقاضای محصولات فصلی و محدودیتهایی همچون خاک زراعی، خشکسالی، عوامل اقتصادی، شرایط اقلیمی، خرد شدن اراضی بزرگ، نیروی کار بخش کشاورزی، کشاورزان را بر آن داشت که به منظور کنترل هرچه بیشتر این عوامل و بهرهبرداری بهینه از امکانات موجود به دنبال مناسب ترین راهکار برای افزایش درآمد و کاهش هزینهها، تخصیص مطلوب عوامل تولید موجود و بهبود کارایی در تولید باشند. کشتکنترلشده1 یکی از روشهای نوین کشاورزیفشرده2 که در عین تولید زیادتر، انرژی کمتری نیز مصرف میکند. مزایای بسیاری برای گروه محصولات کشتکنترلشده نسبت به گروه محصولات تحت فضای باز بر شمردهاند. که از این جمله میتوان به زودرس شدن محصول و عرضه خارج از فصل محصول به بازار و فروش محصول با قیمت مناسب و صرفه اقتصادی 2/27 - برابر - ، اشتغالزایی بیش از 18 برابر، بهرهوری 2/57 برابری از منابع آب از طریق جلوگیری از تبخیر سطحی خاک و حفظ رطوبت در عمق خاک، امکان کشت محصول دوم پس از برداشت محصول جالیزی و نهایتاّ حداکثر استفاده از پتانسیل تولید اشاره نمود - بشر آبادی و زینل زاده، . - 1386
6/39 تن در هکتار است؛ هند با تولید 3/5 میلیون تن بامیه با سطح زیر کشت 0/35 میلیون هکتار، تقریبا 70 درصد کل تولید بامیه در جهان را تولید میکند - بی نام، . - 2015 سطح زیر کشت بامیه در ایران 1756 هکتار با متوسط عملکرد12500 کیلوگرم در هکتار است، استان خوزستان با 963/7 هکتار با متوسط عملکرد 8378/3 کیلوگرم در هکتار بیشترین سطح زیرکشت کشور 58 - درصد سطح زیرکشت - را داراست؛ که سطح کشت زیر پلاستیک بامیه برابر 47 درصد و بیشترین و کمترین عملکرد به ترتیب 12650 و 5950 کیلوگرم در هکتار می باشد. برای گستردن نوارهای پلاستیکی حدود 10 کارگر-روز در هکتار نیروی انسانی مورد نیاز می باشد. شهرستانهای عمده تولید کننده بامیه شامل اهواز، دشت آزادگان، حمیدیه، شادگان، باوی، هویزه با 81 درصد زیرکشت میباشد - بی نام، . - 1392
بامیه یکی از محصولاتی که افزایش معنیداری در زودرسی، عملکرد و کیفیت میوه با بهرهگیری از سیستم کشت-زیرپلاستیک نشان داده است. به کارگیری روش کشتزیرپلاستیک وابسته به شرایط آب و هوایی، بازارهای مورد نیاز - داخلی و خارجی - ، ویژگیهای خاک، وضعیت اجتماعی و فرهنگی مناطق تولید و مصرف میباشد. در این نوع تولید معمولا نیاز به سرمایه گذاری بیشتری در قیاس با تولید در فضای باز میباشد. هزینهها و سرمایهگذاری بیشتر میتواند به معنی ریسک بیشتر تولید باشد که اگر با مدیریت اصولی همراه نشود احتمال شکست اقتصادی بسیار قابل توجه میباشد. استفاده صحیح از این روش نتایج اقتصادی، اجتماعی و زیستمحیطی مناسبی به شکل درآمد بیشتر، اشتغال بیشتر و استفاده بهتر از منابع را به دنبال دارد. بنابراین کشتزیرپلاستیک نتایج اطمینان بخشی را از نظر در دسترس بودن غذا برای جمعیت روبه رشد نوید میدهد - فلورس پارا1 و همکاران، . - 2008
تجزیه و تحلیل انرژی مصرفی، انرژی تولیدی و تاثیر نهادهها و شرایط مختلف بر روابط موجود طی فرآیند تولید برای کلیه محصولات کشاورزی امکان پذیر میباشد. مقدار انرژی که در سیستمهای مختلف تولیدی زراعی مصرف میشود، نه فقط به آن محصول بلکه به نوع مواد به کار گرفته شده در تولید آن محصول نیز بستگی دارد. به گونهای که نحوه رفتار سیستمهای مختلف زراعی در به کارگیری نهادهها و منابع انرژی متفاوت بوده و در هر سیستم تولیدی کارایی انرژی حاصله متفاوت بوده به نحوی که میتواند منجر به ناپایداری کشاورزی گردد. یکی از روشهای بسیار مفید در تحلیل و ارزیابی پایداری کشاورزی، استفاده از انرژی به عنوان ابزار محاسبه میباشد. بخش کشاورزی به عنوان یکی از مهمترین بخشهایی اقتصادی وابسته به انرژیهای تجدیدپذیر و تجدیدناپذیر میباشد. بخش کشاورزی به طور متوسط 5 درصد از کل منابع انرژی در جوامع را مصرف میکند. البته با در نظر گرفتن ضایعات تبدیلی و فرآوری محصولات کشاورزی و سیستم توزیع، این سهم به 16 تا 20 درصد نیز میرسد.
- پیمنتال2،. - 1999 با توجه به سطح زیر کشت وسیع محصول بامیه در استان خوزستان و عدم تحقیق در خصوص این محصول که قشر گستردهای در تولید آن نقش دارند. پژوهشی با در نظر گرفتن عوامل انرژی و اقتصادی در تولید بامیه که میتواند بر تولید و در نتیجه درآمد تاثیر بگذارد؛ در سیستمهای مختلف کشت در استان خوزستان ضروری به نظر میرسد. خاکپوشهای پلاستیکی بر اساس هدف کاربرد دارای رنگهای متفاوتی هستند و عموما به سه دسته خاکپوشهای تیره، روشن و رنگی تقسیم میشوند - فرهادی و همکاران، . - 1388 خاکپوشهای تیرهغالباً سیاه یا خاکستری هستند و بیشترین کاربرد را در کشاورزی دارند. خاکپوشهای روشن که شفاف و سفید میباشند به دلیل بازتابش نور دارای اهمیت ویژه ای هستند. از خاکپوشهای رنگی نیز که کاربرد کمتری در کشاورزی دارند. تنها برای اهداف خاص از جمله کنترل آفات استفاده میشوند - جعفری و همکاران، . - 1385 ویژگیهای عمده پوششهای پلاستیکی، افزایش راندمان مصرف آب و کاهش نیاز به آبیاری، مبارزه با علفهای هرز، کاهش آب شویی، جلوگیری از نوسانات درجه حرارت، جلوگیری از تجمع نمک در سطح خاک، جلوگیری از تماس میوه با خاک مرطوب و افزایش عملکرد بیان شده است - مقبلی و آروین، 1390 و فرهادی و همکاران، . - 1385
عباسپور و همکاران - 1392 - گزارش دادن که کاربرد خاکپوشها باعث حفظ رطوبت خاک، از بین رفتن بذور علفهای هرز و یا گیاهچه اولیه آنها خواهد شد. خاکپوش پلاستیک - با 81 درصد کاهش وزن خشک علفهای هرز نسبت به شاهد بدون مبارزه - ، بالاترین کارایی را درکنترل علفهای هرز داشت. غدیری - - 1381 گزارش دادند که خاکپوشهای پلاستیکی به خوبی می توانند علفهای هرز را کنترل نمایند. زنگوئی نژاد و غدیری - 1394 - در مقایسه کارآیی خاکپوشهای بر مهار علفهای هرز گوجه فرنگی نشان دادن که خاکپوش پلاستیک شفاف و مالچ کاهوکلش گندم از لحاظ تراکم علف هرز هر کدام با 7/66 و 62/33 علف هرز در واحد سطح به ترتیب بهترین و بدترین کارآیی را در مهار علفهای هرز بروز دادند؛ همچنین بیان نمودن که خاکپوش پلاستیک و شاهد به ترتیب با عملکردهای 20/93 و 3/40 کیلوگرم در مترمربع بیشترین و کمترین عملکرد کل محصول را نشان دادند. فاطمی و همکاران - - 1393
درباره تاثیر خاکپوشها بر عملکرد کدوخورشتی بیان نمودن که بیشترین عملکرد، تعداد میوه و تعداد برداشت در خاکپوش مشاهده شد. عملکرد میوه در بوته در خاکپوش و بدون خاکپوش به ترتیب 5/36 و 2/69 کیلوگرم در یک فصل رشد به دست آمده بود. ایراننژاد و همکاران - 1381 - در بررسی اثر خاکپوشها بر عملکرد پنبه نشان دادند که به کمک خاکپوشهای مختلف همزمان با کاهش مصرف آب در شرایط خشکسالی میتوان عملکرد محصول را به گونهای معنیدار افزایش داد که در آن میانگین عملکرد خاکپوش پلیاتیلن 1047 گرم و شاهد 535 گرم بدست آمد. ابوبکر1 و همکاران - 2003 - نشان دادند که خاکپوش پلاستیکی سیاه، شفاف و سبز عملکرد بامیه کل را به ترتیب 84/9، 46 و 46/9 درصد در مقایسه با گروه شاهد افزایش داد.
تحقیق نوروزی و همکاران - 2007 - نشان داد که استفاده از پوشش پلاستیکی میتواند مصرف آب را به مقدار 20 و 25 درصد کاهش دهد. کارایی مصرف آب از 4/87 در شرایط بدون پوشش به 6/12 کیلوگرم بر مترمکعب در صورت استفاده از پوشش افزایش پیدا نمود. شهریاری و همکاران - 1392 - نشان دادن که استفاده از خردهچوب به عنوان خاکپوش و آبیاری به میزان 60 درصد نیاز آبی، بالاترین شاخص بهرهوری آب در تولید نعنافلفلی می باشد. مهدی پورافرا و همکاران - 1391 - بیان نمودن که خاکپوشها به دلیل نقش خود در کنترل تبخیر، علفهای هرز، افزایش کارایی مصرف آب، تعدیل دمای خاک، اثر افزایشی بر عملکرد و اجزای عملکرد دانه آفتابگردان داشته به گونه ای که با استفاده از خاکپوشهای پلیاتیلن به میزان 7/5 تن در هکتار همزمان با کاهش دور آبیاری از هفت به 12 روز میتوان عملکردی به اندازهی روش مرسوم در منطقه تولید نمود که از نظر اقتصادی قابل توجیه و مقرون به صرفه است.
اکسی و دورسان - 2009 - در مطالعهای در مورد اثرات مواد مالچی مختلف روی رشد بوته، برخی پارامترهای کیفی و عملکرد در شرایط محیطی در هندوانه به این نتیجه رسیدند که میانگین عملکرد قابل عرضه به بازار حدود 25-28 درصد در مالچ پلاستیکی شفاف و 15 درصد در مالچ پلاستیکی سیاه نسبت به شاهد افزایش نشان میدهد. تحقیق عبداللهی آرپناهی - 1393 - نشان داد که انرژی مصرفی برای تولید هندوانه تحت سیستم زیرپلاستیک و فضای باز به ترتیب 39/64 و 38/92 گیگاژول بر هکتار بود. در حالی که این انرژی برای تولید گوجه فرنگی به ترتیب 56/16 و 38/3 گیگاژول بر هکتار اندازهگیری شد. انرژی خروجی برای هندوانه در دو سیستم ذکر شده 90/63 و 66/65 گیگاژول بر هکتار و برای تولید گوجه فرنگی 37/81، 32/58 گیگاژول بر هکتار برآورد شد. رمضانیامیری و زیبایی - 1390 - به این نتیجه رسیدند که در محصولات گوجه فرنگی و خربزه بیشترین اثر انرژی
