بخشی از مقاله
مقدمه
برای بهبود باروری و حاصلخیزی خاکهای کشاورزی، افزودن مواد آلی به آنها ضروری است، اما منابع محدود سنتی مواد آلی همچون کود حیوانی جوابگوی نیاز روز افزون بخش کشاورزی به نیست - بایبوردی و همکاران، - 1379؛ از اینرو استفده از کودهای آلی رو به گسترش است. در بین کودهای آلی، ورمیکمپوست اقتصادیترین نوع کود آلی شناخته شده میباشد. کاربرد فراوان نهادههای شیمیایی در مزارع و گلخانههای تولید سبزی و صیفی و عرضه سریع این محصولات به بازار، ضرورت گسترش تولید ارگانیک و سالم این محصولات را پیش از پیش آشکار میسازد. در مورد اثرات مفید ورمیکمپوست میتوان به بهتر شدن پایداری خاک و کاهش خطر فرسایش اشاره کرد و این که ورمیکمپوست میتواند موجب افزایش تخلل خاک و ظرفیت نگهداری آب خاک شود و از تغییر اسیدیته خاک جلوگیری کرده و موجب رهاسازی عناصر غذایی مورد نیاز گیاه شود. امروزه اطمینان از تولید مداوم و پایدار فراوردههای غذایی سالم با حفظ محیط زیست و توجه به مناسبات اجتماعی و اقتصادی نیز موضوعی قابل توجه در علوم مختلف کشاورزی، اکولوژی و محیط زیست بوده و مورد توجه روز افزون کشاورزان، پژوهشگران، دولتمردان و سیاستگذاران قرار گرفته است
مواد و روشها
آزمایش در گلخانه جهادکشاورزی شهرستان فارسان استان چهارمحارو بختیاری به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملاً تصادفی با 3 تیمار در 10 تکرار انجام شد. در این بررسی 10تا از گلدانها با کود ورمیکمپوست 30 - درصدحجم گلدانها - و 10 تای دیگر با کود حیوانی پوسیده - 50 درصد حجم گلدانها - و 10 گلدان باقی مانده با خاک باغچه - شاهد - مورد ارزیابی قرار گرفت. در این آزمایش از گلدان هایی به ابعاد 25×25 سانتی متر از جنس یونولیت استفاده شد، بدین ترتیب که ابتدا گلدان ها با حجم مشخصی از پرلیت، ورمی کمپوست، کود دامی و خاک باغچه پر شده و پس از مخلوط کردن کشت در عمق 1/5 سانتی متری و اولین آبیاری بلافاصله بعداز کاشت صورت گرفت. بعد از اتمام مرحله رویشی، بوته های زیره را از گلدان خارج کرده و پرلیت های چسبیده به ریشه با آب مقطر شستشو داده شد. ارتفاع ساقه برای هر یک از بوتهها، جداگانه اندازه گرفته شده و سپس میانگین گیریی شد. میانگین تعداد میوه در 10 بوته مورد آزمایش اندازه گیری و یادداشت برداری شد. در آزمایشگاه به وسیله ترازوی دیجیتالی موجود - بادقت 0/001 گرم - وزن تر اندامهای هوایی هر یک از بوتههای مربوط به گلدان به طور جداگانه اندازهگیری و میانگین آنها محاسبه شد. به منظور اندازه گیری وزن میوه، تعداد 10 عدد میوه از هر تیمار در آزمایشگاه توسط ترازوی دیجیتالی با دقت 0/001 گرم توزین و از روی آن وزن یک میوه در بوته محاسبه شد. شاخص سطح برگ با استفاده ازدستگاهLeaf Area Meter و بر حسب سانتیمترمربع در بوته محاسبه شد. در نهایت در این تحقیق بررسی و تجزیه واریانس با استفاده از نرمافزار SAS و مقایسه میانگین با استفاده از آزمون دانکن در سطح احتمال یک درصد انجام شد و پس از مقایسه میانگین نمودارهای مربوطه توسط نرمافزارExcel رسم گردید.
نتایج و بحث
ارتفاع بوته: مقایسه میانگین تیمارها حاکی از این بود که تمام تیمارهای کود آلی ارتفاع بوته را نسبت به شاهد افزایش دادند تیمار ورمی کمپوست دارای بیشترین ارتفاع بوته و با شاهد اختلاف معنی داری داشت . کمترین ارتفاع بوته در گیاهان تحت تیمار کود دامی مشاهده شد که دارای اختلاف معنی داری با ب تیمار ورمی کمپوست داشت - جدول 1 و. - 2 ارتفاع کمتر گیاهان در چین اول و افزایش ارتفاع طی چین های بعدی می تواند ناشی از آزاد سازی تدریجی عناصر غذایی توسط کودهای آلی و تأثیر تدریجی آنها در افزایش رشد گیاه باشد . فاصله گرفتن از اوج گرمی هوا و مساعد شدن شرایط محیطی برای رشد گیاه به تدریج طی چین دوم و سوم از عوامل دیگر تأخیر در شروع رشد زایشی گیاه و افزایش رشد رویشی و ارتفاع گیاه می تواند باشد .یکی از عوامل اصلی تعیین کننده ارتفاع گیاه، تأمین عناصر غذایی مورد نیاز گیاه است، تیمارهای کود ورمی-کمپوست، با تأمین تدریجی عناصر غذایی این عمل را به خوبی انجام داده و باعث افزایش ارتفاع گیاه می شوند . در یک آزمایش مزرعه ای روی بامیه، کاربرد توأم کودهای نیتروژنه آلی و معدنی، باعث افزایش معنی دار ارتفاع گیاه نسبت به کاربرد کودهای معدنی به تنهایی شد.
شاخص سطح برگ: از نظر شاخص سطح برگ تیمارهای کود دورمی و دامی با یکدیگر اختلاف معنی داری داشتند. کمترین مقدار شاخص سطح برگ مربوط به تیمار شاهد - کود دامی - بود - جدول:1 و . - 2 در بین چین ها، چین دوم و اول دارای بیشترین و کمترین شاخص سطح برگ بودند. تیمارهای کود ورمی با قابلیتی که در فراهم آوردن عناصر غذایی به خصوص نیتروژن دارند باعث افزایش رشد رویشی گیاه شدند و در نتیجه از طریق افزایش تعداد برگ های گیاه، باعث افزایش شاخص سطح برگ گیاه شدند. افزایش رشد اندام های رویشی گیاه منجر به بیشتر شدن سطح سبز گیاه می شود، هر چه بستر گیاه برای رشد مناسب تر باشد شاخص سطح سبز نیز در گیاه ریحان افزایش پیدا خواهد کرد.
عملکرد تر یک میوه در بوته: عملکرد تر یک میوه بامیه در بوته در تیمار ورمی کمپوست بیشترین و در شاهد کمترین مقا دیر را داشتند .عمل آزاد شدن و شستشوی نیتروژن و عناصر تیمارهای کود دامی آهسته تر صورت می گیرد مواد آلی،با افزایش ظرفیت نگهداری آب در خاک، تقویت فعالیت های شبه هورمونی گیاه، افزایش جذب مواد غذایی توسط گیاه و به طور کلی بهبود ساختار شیمیایی و فیزیکی بستر کاشت از جمله دلایلی است که برای افزایش عملکرد گیاهان در اثر کاربرد کود ورمی کمپوست گزارش شده است.
نتایج آزمایش حاکی از برتری کودهای ورمیکمپوست نسبت به کود دامی و نیز پاسخ مثبت بامیه نسبت به مصرف کود می باشد. عدم مصرف نهاده های شیمیایی در تولید گیاهان خوراکی و فراورده های آنها، شرط اصلی سالم و طبیعی بودن آنها است، بنابراین، با توجه به پاسخ مثبت گیاه بامیه به کاربرد کودورمی، به نظر می آید که به کارگیری این کودها ضمن کاهش مصرف کودهای شیمیایی و نیز نداشتن عواقب سوء زیست محیطی، روش مناسبی برای تولید سالم و پایدار این گونه محصولات می باشد.
جدول -1 نتایج تجریه واریانس تاثیر کود حیوانی و ورمی کمپوست برصفات ظاهری گیاه بامیه
ns اختلاف معنیدار نیست؛**و*درسطح%1 و %5 اختلاف معنیدار است.
جدول-2 مقایسهمیانگینهای تاثیر کود آلی ورمیکمپوست و حیوانی در مقیاسه با شاهد برصفات ظاهری گیاه بامیه
میانگینهایی که در هر ستون یک حرف مشترک دارند، با هم اختلاف معنیداری سطح %1 و %5 ندارند.
صفات ظاهری گیاه بامیه شکل -1 اثر تاثیر کود حیوانی و ورمی کمپوست
