بخشی از مقاله
مقدمه
اسکلروز مولتیپل(ام.اس.)یک بیماری مزمن و بالقوه ناتوان کننده است که سیستم عصبی مرکزی شامل مغز و نخاع را درگیر می کند.پزشکان و محققین گمان می کنند بیماری احتمالاً یک بیماری خود ایمنی باشد،به این معنا که سیستم ایمنی شما قسمتی از بدنتان را بمانند یک جسم خارجی مورد حمله قرار می دهد.
در اسکلروز مولتیپل،بدن بطور نادرست پادزهرها و گلبولهای سفید خونی راعلیه پروتئینهای غلاف میلین،که اعصاب موجود در مغز و نخاع را احاطه کرده اند، هدف می گیرد.این امر سبب التهاب و صدمه به غلاف و نهایتاًاعصابی که آنها را پوشانده می شود.نتیجه بصورت مناطق اسکار(اسکلروزیس)می باشد.نهایتاً،این آسیب سبب کندی یا توقف سیگنالهای عصبی که هماهنگی عضلانی،قدرت،حس و دید را انجام می دهند،می شود.
اسکلروز مولتیپل بیش از 1 میلیون نفر را در سراسر جهان مبتلا می نماید- با در گیری زنان دو برابر مردان.بیشتر بیماران اولین علائم را بین سنین 20 و 40 تجربه می کنند.این بیماری قابل پیش بینی نیست و در شدت علائم متغیر است.در بعضی بیماران ،ام.اس. یک بیماری خفیف است،ولی برای دیگران منجر به ناتوانی می شود.درمان می تواند سیر بیماری را تغییر دهد و علائم را کم کند.
علائم و نشانه ها
علائم اسکلروز مولتیپل بسته به محل درگیری رشته های عصبی بسیار متغیر است. علائم و نشانه های اسکلروز مولتیپل عبارتند از:
بیحسی یا ضعف در یک یا هردو اندام،که مشخصاً در یک زمان در یک سمت بدن یا نیمه تحتانی بدن رخ می دهد
از دست دادن بینایی بصورت کامل یا جزئی،معمولاً همراه درد حین حرکات چشمی
دوبینی یا تاری دید
مور مور یا درد در نقاط بیحس بدن
احساس هایی بصورت شوک الکتریکی که با حرکات خاص سر رخ می دهد
رعشه،عدم تعادل، یا قدم زدن نامتعادل
خستگی
سر گیجه
در بعضی موارد،بیماران ام.اس. ممکن است دچار سفتی عضلانی یا اسپاستیسیتی،تکلم مبهم،فلج، مشکلات مثانه،روده یا عملکرد جنسی شوند.تغییرات ذهنی مثل فراموشی یا اختلالات تمرکز ممکن است رخ دهد.
علل
سیتم عصبی مرکزی شما شامل میلیونها سلول عصبی است که بوسیله رشته های عصبی بهم متصلند.تکانه های عصبی در سلولهای عصبی منشاً می گیرند و در طول رشته های عصبی از مغز شما و بسوی آن حرکت می کنند.میلین یک ماده چربی است که این رشته های عصبی را در بر می گیرد و محافظت می کند،شبیه آنچه در مورد پوشش کابلهای الکتریکی می باشد.
در بیماران ام.اس. سیستم ایمنی به غلط سلولهایی که غلاف میلین می سازند را نابود می کند.در نتیجه، میلین ملتهب و متورم شده،از رشته ها جدا می شود.میلین جدا شده ممکن است نهایتاً تخریب شود.تکه های بافت اسکاری سفت و سخت (اسکلروز)روی فیبرها تشکیل می شوند.وقتی تکانه های عصبی به منطقه آسیب دیده می رسند،برخی از آنها از حرکت به سمت مغز یا خروج از آن، متوقف شده یا حرکتشان کند می شود.نهایتاًاین روند منجر به تخریب خود اعصاب می شود،که احتمالاً مسبب ناتوانی های است که درام.اس. رخ می دهد.
پزشکان و محققین نمی دانند چه چیز سبب این واکنش خود ایمنی می شود.برخی شواهد نشان می دهد عوامل ژنتیکی بعضی بیماران را به ام. اس. مستعد تر می سازد.اما استعداد ژنتیکی تنها بخشی از توضیح مکانیسم است.به نظر می رسد چیزهایی سبب تحریک بیماری در افراد مستعد می شوند.بعضی محققین معتقدند بیماری به یک پروتئین مشابه با میلین مرتبط است،که ممکن است توسط یک ویروس وارد بدن شود.محققین دیگر معتقدند سیستم ایمنی در بیماران ام. اس. دچار اختلال است،که منجر به تمایل غیر طبیعی برای ایجاد بیماری خودایمنی می شود.بیماری می تواند بوسیله تغییرات هورمونی بعد از حاملگی تشدید شود.
علت یا تحریک کننده هر چه که باشد،اسکلروز مولتیپل به چهار شکل اصلی دیده می شود:
عود کننده تسکین یابنده.این نوع ام.اس. با شعله ور شدن بیماری بصورت کاملاً مشخص ،که با دوره های تسکین دنبال می شود ،مشخص می گردد.حملات معمولاً ناگهانی شروع شده چند هفته تا چند ماه ادامه یافته،و سپس تدریجاًناپدید می شود.بیشتر افراد با ام. اس. در زمان تشخیص، این نوع را دارند.
پیشرونده اولیه.بیماران با این نوع ناشایع ام.اس. بدتر شدن تدریجی بدون دوره های بهبودی را تجربه می کنند.بیماران با این نوع ام. اس. معمولاً در زمان شروع علائم بالای سن 40 هستند.
پیشرونده ثانویه.بیش از نیمی از بیماران ِ نوع عود کننده تسکین یابنده نهایتاًوارد یک مرحله پیشرفت مداوم بنام ام.اس. پیشرونده ثانویه می شوند.عود های ناگهانی ممکن است رخ داده،بر سیر مداوم تخریبی که مشخصه این نوع ام.اس. است اضافه شوند.
پیشرونده عود کننده.همان نوع پیشرونده اولیه است که دوره های ناگهانی ازعلائم جدید یا بدتر شدن علائم قبلی به آن اضافه می شود.این نوع تقریباً نادراست.
علائم خطر
فاکتورهای زیر ممکن است خطر ابتلای شما به اسکلروز مولتیپل را افزایش دهند:
وراثت.اسکلروز مولتیپل در افراد نژاد اروپای شمالی شایعتر است.اگر چه بیماری کاملاًارثی نیست ولی به نظر می آید اجزاء ژنتیکی برای آن وجود داشته باشد.محققین بر این باورند که تمایل به ایجاد ام.اس. وراثتی است،ولی بیماری زمانی که محرکهای محیطی موجود باشند خود را نشان می دهد.
عوامل محیطی. عوامل محیطی تا حدی بر ام.اس. تاًثیر دارند.بسیاری ویروسها و باکتریها مظنون به ایجاد ام.اس. هستند.برخی محققین معتقدند فاکتورهای محیطی ممکن است آغاز گر بیماری در افراد مستعد باشند.
عوامل جغرافیایی.اسکلروز مولتیپل در کشورهای مناطق معتدله،شامل اروپا،جنوب کانادا،شمال ایالات متحده،زلاند نو وجنوب استرالیا شایعتر است.
چه موقع مشاوره پزشکی لازم است
یکی از اولین نشانه های ام.اس. کرختی و مورمور در دستها،پاها یاهر جای دیگر بدنتان است.گرچه کرختی بیشتر مواقع دلیل ام.اس. نیست،ولی اگر احساس کرختی یا مورمور ممتد برای روزها یا هفته ها دارید،به پزشکتان مراجعه کنیدـ بخصوص اگر قسمتهای بزرگی از بدنتان درگیر باشد.پزشکتان می تواند مشخص کند آیا ام.اس. یا بیماری عصبی دیگری علت این حالت است.همچنین اگر دوبینی ،عدم تعادل یا کاهش بینایی مداوم دارید با پزشکتان مشاوره کنید.
غربالگری و تشخیص
تشخیص اسکلروز مولتیپل ممکن است دشوار باشد.پزشک شما ممکن است ام.اس. را بر اساس موارد زیر تشخیص دهد:
تاریخچه پزشکی
معاینه عصبی
اسکن تصویر برداری رزونانس مغناطیسی(ام.آر.آي.).
پانکسیون کمری.در این اقدام پزشک یا پرستار مقدار کمی مایع مغزی نخاعی رااز کانال نخاعی شما برای بررسی آزمایشگاهی بر می دارد.این نمونه می توانداختلالات مربوط به ام.اس. مثل سطح غیر طبیعی گلبولهای سفید خون یاپروتئینها را نشان دهد.همچنین می تواند به رد نمودن بیماریهای ویروسی و سایر وضعیتهایی که ممکن است ایجاد علائم عصبی نمایند،کمک کند.
تست پتانسیل برانگیخته.این تست سیگنالهای الکتریکی که مغز در پاسخ به محرکها می فرستد را اندازه می گیرد. تست پتانسیل برانگیخته ممکن است تحریک بینایی یا تحریک الکتریکی ،که در آن تکانه های الکتریکی به پاها یا دستها اعمال می شوند، را بکار گیرد.
درمان
اگر حملات شما خفیف یا نا شایع باشند،پزشکتان ممکن است روش "انتظار و تحت نظر" رابصورت مشاوره وتحت نظر گرفتن توصیه کند.با وجود این اگر شما نوع عودکننده بیماری را داشته باشید،پزشکتان ممکن است درمان با داروهای تعدیل کننده بیماری را هرچه زودتر شروع کند.این داروها اگر حامله باشید یا بخواهید حامله شوید،قابل استفاده نیستند.این داروها شامل:
اینترفرونهای بتا.اینترفرون بتا1- ب(بتاسرون)واینترفرون بتا1-آ(آوونکس،ربیف) معادل پروتئینهای طبیعی بدنتان هستند که به روش مهندسی ژنتیک ساخته می شوند.اینها در مبارزه با ویروسها و تنظیم سیستم ایمنی مفیدند.اگر بتاسرون مصرف می کنید،بصورت زیر پوستی یک روز در میان بکار گیرید.اگر ربیف مصرف می کنید،سه بار در هفته زیر پوستی تزریق نمایید.آوونکس را بصورت عضلانی یک بار در هفته به خود تزریق کنید.این داروها شعله ور شدن بیماری ام.اس. را کاهش می دهند.اینترفرونهای بتا نباید با همدیگر بکار برده شوند.تنها یکی از این داروها در هر زمان باید مصرف شود.
سازمان دارو و غذا(اف.دی.آ)اینترفرونهای بتا را تنها برای بیماران با انواعی از ام.اس.که هنوز می توانند راه بروند تاًیید کرده است.اینترفرونهای بتا آسیب را برنمی گردانندو ثابت نشده که بتوانند جلوی ناتوانی دائم را بگیرند.بعضی بیماران نسبت به اینترفرونهای بتا پادزهر تولید می کنند،که آنها را کم اثر می سازد.سایر بیماران قادر به تحمل عوارض ،که ممکن است شامل علائم آنفولانزا باشد نیستند.
پزشکان معمولاًاینترفرونهای بتا را برای بیمارانی که بیش از یک حمله بیماری ام.اس. در سال دارند و برای آنهایی که به خوبی از شعله ورشدن بیماری بهبود نیافته اند توصیه می کنند.همچنین درمان ممکن است برای بیمارانی که دراسکن ام.آر.آی آنها ضایعات جدیدی شکل گرفته، حتی زمانیکه علائم جدیدی از فعال بودن بیماری ندارند، بکار رود.
گلاتیرامر(کوپاکسون).این دارو جایگزینی برای اینترفرون بتا است، در صورتیکه ام.اس.عودکننده تسکین یابنده داشته باشید.پزشکان معتقدند گلاتیرامر با توقف حمله سیستم ایمنی به میلین عمل می کند.باید گلاتیرامر را روزانه زیر پوستی تزریق کنید.عوارض پس از تزریق شامل برافروختگی و نفس تنگی می باشد.
