بخشی از مقاله
حسابداری
هدف :
حسابداری یک سیستم است که در آن فرآیند جمع آوری، طبقه بندی ، ثبت، خلاصه کردن اطلاعات و تهیه گزارشهای مالی و صورتهای حسابداری در شکل ها و مدلهای خاص انجام می گیرد. تا افراد ذی نفع درون سازمانی مثل مدیران سازمان و یا برون سازمانی مثل بانک ها، مجمع عمومی سازمان مورد نظر و یا مقامات مالیاتی بتوانند از این اطلاعات استفاده کنند. به همین دلیل فردی که تحصیلات دانشگاهی ندارد، بیشتر دفتردار است تا حسابدار. چرا که گزارشهای این دسته از افراد مطابق استاندارد نیست و پردازش کافی نمی شود و بیشتر تراز حسابها می باشد. برای مثال یک حسابدار تجربی نمی تواند براحتی بین دارایی کوتاه مدت و بلند مدت تفاوت قائل شود و یا نمی داند که چگونه باید معاملات ارزی را در دفاتر ثبت کرد.
حسابداری به عنوان یک نظام پردازش اطلاعات، داده های خام مالی را دریافت نموده، آنها را به نظم در می آورد.
محصول نهایی نظام حسابداری گزارش ها و صورت های مالی است که مبنای تصمیم گیری اشخاص ذی نفع (مدیران ، سرمایه گذاران ، دولت و ...) قرار می گیرد.
ماهیت :
یک حسابدار متخصص، در آینده می تواند مدیر مالی یک سازمان یا شرکت گردد یعنی می تواند به مدیریت یک شرکت ایده بدهد که منابع موجودش را در چه راههایی سرمایه گذاری نماید تا استفاده بهینه کند و یا اگر شرکت به منابع مالی جدید نیاز داشت یک مدیر مالی بر اساس دانش آکادمیک خود می تواند بگوید که از چه طریقی باید تامین مالی کرد. و مجموع این فعالیت ها خارج از توانایی یک حسابدار تجربی است.
«حسابداری یک سیستم اطلاعاتی است که با فراهم کردن اطلاعات لازم کمک می کند تا سرمایه گذارها، اعتبار دهندگان، مدیران و دولت نسبت به مسائل اقتصادی بهتر بتوانند، تصمیم بگیرند. برای مثال اگر شخصی بخواهد در یک شرکتی سرمایه گذاری کند، تمایل دارد که وضعیت مالی آن شرکت و یا نتایج عملیات آن شرکت را در طی سالهای قبل بداند. موضوعاتی که به صورت گزارشهای مالی توسط حسابداران تهیه می شود.
«حسابداری به منظور جوابگویی به نیازهای انسان به وجود آمده است. به همین دلیل با گذشت زمان و به موازات گسترش فعالیت های اقتصادی و افزایش پیچیدگی آن ، هدفها و روشهای حسابداری برای جوابگویی به نیازهای اطلاعاتی، توسعه یافته است. چرا که اشخاص، شرکت ها و دولت برای تصمیم گیری در مورد توزیع مناسب منابع مالی نیاز به اطلاعاتی
قابل اتکا دارند که این اطلاعات را به یاری حسابداری می توان به دست آورد. از سوی دیگر انجام سرمایه گذاری یکی از مواد ضروری و اساسی در فرآیند رشد و توسعه اقتصادی کشور است و سرمایه گذاران نیز از بعد عرضه سرمایه، تا حد امکان سعی دارند منابع مالی خودرا به سویی سوق دهند که کمترین ریسک و بیشترین بازده را داشته باشد. یعنی به دنبال برآورد ریسک سرمایه گذاری ها خواهند بود. این در حالی است که یکی از مبانی اساسی برای محاسبه ریسک بازار شرکت ها ، استفاده از اطلاعات تولید شده توسط سیستم حسابدای است.
رشته حسابداری از جمله رشته هایی است که از داوطلبان هر سه گروه آزمایشی ریاضی و فنی ، علوم تجربی و علوم انسانی دانشجو می پذیرد.
آینده شغلی ، بازار کار ، درآمد:
به نظر می رسد فارغ التحصیلان دوره های تحصیلات تکمیلی این رشته، آمادگی و پختگی بیشتری برای حضور در بازار کار دارند.
نتیجه یکی از تحقیقات دانشگاه «کلمبیا» مبنی بر این بود که از از دهه 70 به بعد همه شرکتهای موفق، شرکتهایی بوده اند که مدیر آنها تحصیلات مالی داشته است. چون از این دهه به بعد اطلاعات نقش مهمی پیدا کرده است و مهمترین اطلاعات نیز، اطلاعات مالی است که تاثیر بسیاری در تصمیم گیری روسای شرکت ها دارد.
«فرصت های شغلی یک حسابدار بسیار گسترده است و از پایین ترین سطح تا بالاترین سطح را در بر می گیرد. و با وجود این که در دانشگاههای مختلف کشور اعم از دولتی ، غیرانتفاعی و آزاد، دانشجویان بسیاری در رشته حسابداری تدریس می کنند اما تعداد فارغ التحصیلان بیکار این رشته از بیشتر رشته ها کمتر است. چون از یک موسسه کوچک گرفته تا بزرگترین کارخانه های کشور حداقل برای تهیه اظهارنامه مالیاتی به حسابدار نیازمند هستند.
همچنین دانش حسابداری در بخش مالیات کاربرد وسیعی دارد. چون محاسبه سود به یاری حسابداری امکان پذیر است و تعیین مقدار سود نیز مبنای محاسبه مالیات شرکتها اعم از دولتی و خصوصی می باشد.
فارغ التحصیلان این رشته پس از اتمام تحصیل می توانند در سطوح مختلف و شاخه های متفاوت عهده دار انجام امور مالی گردند که شرح آن چنین است:
الف) حسابداری
فارغ التحصیلان می توانند در کلیه موسسات و واحدهای تجاری، اعم از دولتی یا خصوصی به عنوان حسابدار در شاخه های زیر مشغول کار شوند:
حسابداری مالی: در کلیه شرکتها و موسسات تجاری و غیرانتفاعی.
حسابداری صنعتی : در کلیه واحدهای صنعتی و شرکتهای تولیدی.
حسابداری دولتی : در کلیه سازمانها و ادارات دولتی به عنوان حسابدار یا عامل ذیحساب.
حسابداری مالیاتی : در ادارات دارایی.
حسابداری بیمه : در موسسات بیمه .
حسابداری بانکها : در شعبه ها و سرپرستی بانکها .
حسابداران پس از مدتی اشتغال به کار حسابداری می توانند در سمت مدیریت مالی واحدهای تجاری ، ایفای نقش نمایند.
ب ) حسابرسی
فارغ التحصیلان رشته حسابداری قادرند با توجه به شاخه های حسابداری در بند الف در حرفه حسابرسی شاغل شوند. شاغلان حرفه حسابرسی در یک تقسیم بندی کلی به دو گروه اصلی تفکیک می شوند :
حسابرسان داخلی : این گروه از حسابرسان ، کارمند واحد مورد رسیدگی هستند، و در واقع رابط میان هیات مدیره و شرکت بوده و گزارش رسیدگی خود را به طور هفتگی ، ماهانه یا سالانه به مدیرعامل و هیات مدیره ارائه می دهند . این گروه از حسابرسان عملیات داخل واحد تجاری را رسیدگی می کنند.
حسابرسان مستقل: این گروه از حسابرسان، افرادی هستند که در موسسات حسابرسی مشغول کار هستند و بر اساس قرارداد میان شرکتها یا سازمانها با این موسسات، عملیات حسابداری و مالی واحد تجاری را بر اساس اصول و موازین حسابداری مورد رسیدگی قرار می دهند و گزارش خود را به مجمع عمومی صاحبان سهام ارائه می کنند. در واقع حسابرسان مستقل رابط میان صاحبان شرکت و هیات مدیره شرکت می باشند.
در حال حاضر در ایران ، سازمان حسابرسی به عنوان یک سازمان دولتی ، بزرگترین موسسه حسابرسی است و در کنار آن سایر موسسات حسابرسی دولتی و خصوصی مشغول فعالیت می باشند.
توانایی های مورد نیاز و قابل توصیه:
داشتن شم ریاضی در رشته حسابداری از اهمیت بسیاری برخوردار است. به همین دلیل دانش آموزان رشته ریاضی در این رشته موفقتر هستند. البته این بدان معنا نیست که دانش آموزان رشته علوم انسانی قادر به ادامه تحصیل در رشته حسابداری نیستند بلکه باید تلاش کنند تا از دانش ریاضی خوب و یا حداقل متوسطی برخوردار باشند.
همچنین یک حسابدار باید بتواند بخوبی گزارش کارهای خود را ارائه دهد. بنابراین باید در ادبیات فارسی مسلط بوده و نگارش خوبی داشته باشد. این ویژگی بخصوص در سطوح بالاتر این رشته یعنی حسابرسی و مدیریت مالی اهمیت بسیاری دارد.
در آزمون هر سه گروه آزمایشی درس ریاضی به عنوان مهمترین درس این رشته ضریب 4 دارد.
دانشجوی حسابداری باید صادق و رازدار باشد چون در آینده تمام اسناد و مدارک یک سازمان را در اختیار دارد و اگر فرد رازدار و در کل با اخلاقی نباشد لطمات زیادی به آن شرکت و در نهایت به جامعه وارد می آورد. این مساله بخصوص در حسابرسی اهمیت بیشتری دارد زیرا اگر یک حسابرس که وظیفه بررسی گزارشات مالی یک سازمان و تایید صحت و سقم آن را بر عهده دارد، درستکار نبوده و یا شهامت ابراز مشکلات را نداشته باشد، می تواند به نابسامانی های اداری و مالی یک جامعه دامن بزند.
و بالاخره یک حسابدار برای موفقیت در این دنیای پر از رقابت و تغییر و تحول باید خلاق، مبتکر، صبور و منضبط باشد.
علاقه به امور مالی و تجزیه و تحلیل های آن، عامل موفقیت دانشجوی حسابداری است.
وضعیت ادامه تحصیل در مقاطع بالاتر:
تا مقطع دکترا امکان ادامه تحصیل وجود دارد.
نظر یک فارغ التحصیل مشغول به کار در این رشته :
دانشجوی این رشته باید تحمل ساعتها کار در پشت یک میز و صندلی و سرو کار داشتن با اعداد و ارقام را داشته باشد. همچنین باید دقیق و منظم باشد تا در جمع بندی اعداد و ارقام دچار مشکل نگردد.»
وضعیت نیاز کشور به این رشته در حال حاضر:
آموزش حسابداران و شرکت موثر آنها در فراهم آوری اطلاعات مالی دقیق و قابل اعتماد، و تجزیه و تحلیل این اطلاعات برای توسعه پایدار در کشور در حال توسعه ای مانند ایران اهمیت فراوانی دارد. چرا که وجود اطلاعات دقیق، اعتماد برانگیز، بموقع و مربوط به فعالیت های اقتصادی، نه تنها لازم بلکه حیاتی است. علاوه بر این اطلاعات مالی حاصل از فعالیت های اقتصادی که بوسیله نظام های حسابداری گزارش می شود، می تواند از انحراف مسیر پیش بینی شده ، اتلاف منابع اقتصادی و اخلال در برنامه های توسعه اقتصادی جلوگیری کند.
دکتر ثقفی نیز در این باره می گوید:« چون این رشته فقط به کلاس و معلم نیاز دارد متاسفانه در سالهای اخیر، بسیاری از شهرهای دورافتاده که حتی یک حسابدار مجرب و متخصص ندارد، رشته حسابداری را با استفاده از اساتید کم تجربه دائر کرده است و در نتیجه فارغ التحصیلان دانشگاههای فوق حسابدارانی ناکارآمد هستند که نمی توانند، جذب بازار کار شوند. البته آنچه گفته شد شامل حال فارغ التحصیلان توانمند این رشته نمی شود چون هر فرد سرمایه گذار و هر موسسه اعتباری برای سرمایه گذاری یا اعتبار دادن به حسابدار نیاز دارد. »
نکات تکمیلی :
چند سال پیش وقتی که آقای . ت ریاست یکی از کارخانه های ایران را بر عهده گرفت با اخم های در هم و چهره های عبوس کارگرانی روبرو شد که 6 ماه بود حقوق نگرفته بودند و امید چندانی نیز به رئیس جدید نداشتند. اما رئیس جدید که فارغ التحصیل رشته حسابداری بود با مدیریت قوی و درست خویش نه تنها کارخانه مورد نظر را از ورشکستگی نجات داد
بلکه امروزه این کارخانه یکی از بهترین کارخانه های کشور است که محصولات آن به خارج از کشور صادر می گردد و در حال حاضر نیز نحوه کار رئیس یاد شده به عنوان یک شیوه نوین در دانشگاهها تدریس می شود.
آنچه خواندید سرگذشت واقعی یکی از کارخانه های کشور است.
ارتباط منابع با میزان سرمایه بانکها
یکی از همکاران خوبم سئوالی در مورد ارتباط سرمایه بانکها با میزان جذب منابع آنها داشتند به نحویکه آیا بانکها با توجه به سرمایه شان باید منابع جذب کنند یا محدودیتی وجود ندارد؟
در پاسخ به این سئوال به نظر می رسد برای ناظرین بانکی ( بانک مرکزی ) مهم رعایت حد سرمایه می باشد بطوریکه این محدودیت هم در هنگام تاسیس یک بانک و هم در زمان حیات آن باید رعایت شود . در زمان تاسیس و با توجه به قوانین کنونی مبلغ 2000 میلیارد ریال باید بعنوان سرمایه اولیه برای تاسیس بانک از طریق سرمایه گذاران تامین گردد و در زمان حیات بانک نیز باید نسبت کفایت سرمایه رعایت شود
در نسبت کفایت سرمایه اگر به فرمول دقت کنید در می یابید سرمایه بانکها همیشه باید 8% مانده تعدیلی دارائیها را ( دارائیهای موزون شده به ریسک ) پوشش دهد بنابراین سئوال اینجاست بانکها دارائیهای خود را از چه محلی تحصیل می نمایند ؟ جواب کاملاً مشخص است یا از محل سرمایه یا از محل دیون خود که همان منابع می باشد بنابراین نسبت کفایت سرمایه اهرمی محکمی می باشد و دیگر اینطور نیست که بانکی که مثلاً 1000 واحد سرمایه دارد از جذب منابع مشخصی به بالاتر منع گردد چون با رعایت نسبت کفایت سرمایه به نوعی بانکی که منابع زیادی جذب نماید و مثلاً بسیار بیش از سرمایه اش باشد در اینصورت اگر آنها را به مصرف تسهیلات برساند سریعاً مخرج نسبت کفایت سرمایه افزایش یافته و نسبت کفایت سرمایه کاهش می یابد و مورد ایراد بانک مرکزی قرار خواهد گرفت اما اگر همین بانک منابع بیشماری جذب نموده اما در دارائیهای بدون ریسک سرمایه گذاری نماید هیچ اشکالی به آن وارد نیست
حسابداری در بانک
بانکها از جنبه‌های عمومی و عملیات، تابع استانداردهای حسابداری مربوط به موسسات انتفاعی هستند.ولی از آنجا که نقش‌های زیادی در جامعه و سیستم پولی کشور ایفا می‌کنند، دارای جایگاه ویژه‌ای هستند.
به موجب قانون تشکیل سازمان حسابرسی در سال 62، این سازمان مرجع رسمی تدوین استانداردهای حسابرسی و حسابداری بانکها به شمار می‌رود.اشکال در به‌کارگیری مبنای تعهدات در شناخت درآمد، اشکال در تهیه صورتهای مالی تلفیقی، تعیین راههایی برای شفافیت گزارش‌ها، تفاوت حسابرسی در بانک‌های خصوصی و غیره از جمله چالش‌های اساسی گزارشگری مالی بانکها به شمار می‌رود.
از همین رو در ادامه سلسله نظرخواهی‌های «دنیای اقتصاد»درباره گزارشگری مالی بانکها، این‌بار محمد شریعتی، قائم‌مقام سازمان حسابرسی در این زمینه سخن می‌گوید. شریعتی معتقد است: «کیفیت گزارشهای مالی بر تامین اطلاعات مفید مورد نیاز استفاده‌کنندگان استوار است
از طرفی ریسک‌های موجود در سیستم بانکی را مهم می‌داند و می‌گوید: «بانکها همواره با انواع ریسک‌ها از جمله ریسک اعتباری، شناسایی مشتری، بازار و عملیاتی مواجه هستند.»
به عنوان اولین سوال، برای بهبود کیفیت گزارشهای مالی چه اقداماتی را باید انجام داد؟
کیفیت گزارشهای مالی بر تامین اطلاعات مفید مورد نیاز استفاده‌کنندگان استوار است. این اطلاعات باید به موقع، قابل‌اتکا و مرتبط با نیاز استفاده‌کنندگان به منظور اتخاذ تصمیمات اقتصادی آنها باشد. در شرایط فعلی می‌توان در بانکها از اقدام‌های زیر به عنوان اولویت‌های موثر بر ارتقای کیفیت گزارشهای مالی نام برد.
در وهله اول باید اهتمام جدی برای تهیه و بکارگیری نرم‌افزار جامع انجام عملیات بانکی و حسابداری داشته باشیم. این امر به منظور ارتقای ویژگی‌های مرتبط با کیفیت اطلاعات مالی انجام می‌شود.
مورد دوم به مراقبت مستمر بر اجرای دستورالعملهای مربوط به طبقه‌بندی تسهیلات برمی‌گردد. ارائه اطلاعات شفاف از مطالبات سررسید گذشته و معوق شده، مطالبات از دولت و در نتیجه فراهم کردن شرایط بهتر برای اندازه‌گیری ریسک‌های اعتباری بانک، از جمله اهداف این سیاست است.
حالت سوم بر بکارگیری و رعایت دستورالعملهای لازم مربوط به تعیین ذخائر عام و خاص مرتبط است. هدف از این فرآیند پوشش ریسک‌های احتمالی مرتبط با تسهیلات اعطایی است.
چهارم ضروری است شناسایی صحیح درآمد قراردادهای اعطای تسهیلات، مطابق روش تعهدی و با رعایت استانداردهای حسابداری صورت پذیرد. این شناسایی باید به گونه‌ای باشد که اطلاعات درآمدی منعکس در صورتهای مالی مبتنی بر مستندات مستمر ثبت شده در دفاتر مالی و منطبق با رویه‌های حسابداری افشا شده باشد.
در مورد آخر باید توجه کلی و مستمر به ضوابط افشای اطلاعات در صورتهای مالی مدنظر باشد. این توجه به ویژه باید در مورد موضوعات جدید، منطبق با توصیه‌های مراجع حرفه‌ای بانکداری از جمله کمیته نظارت بانک تسویه بین‌المللی (کمیته بال) و استانداردهای حسابداری باشد. در این زمینه و در غیاب مقررات اعلام شده، وظیفه مدیریتی ایجاب می‌کند که در خصوص افشای اطلاعات مهم که برای آن در ضوابط رسمی اداری تعیین تکلیف نشده، در چارچوب استانداردهای لازم تصمیم گرفته شود.
چرا ذخیره استهلاک برای سرقفلی دارایی‌های ثابت محاسبه نمی‌شود؟ آیا در زمان ارزشیابی مجدد دارایی‌ها ارزش جاری سرقفلی محاسبه می‌شود؟
در زمان تجدید ارزیابی دارایی بانکها، در کلیه موارد اعم از املاکی که در مالکیت بانک بوده یا تنها سرقفلی آن متعلق به بانک باشد، برحسب مورد ارزش سرقفلی نیز مورد تجدید ارزیابی قرار می‌گرفته و براساس قیمت‌های جاری منعکس شده است. البته ارزش سرقفل در مورد شعب ملکی بانکها بطور عمومی به عنوان بخشی از قیمت دارایی که همراه با ساختمان مستهلک می‌شود، مورد ارزیابی قرار می‌گیرد. همچنین طبق استانداردهای حسابداری مانعی برای استهلاک سرقفلی وجود ندارد. هر چند که در قانون مالیات‌ها برای سرقفلی استهلاک پیش‌بینی نمی‌شود، یعنی هزینه استهلاک از نظر تعیین درآمد مشمول مالیات، هزینه قابل قبول شناخته نمی‌شود.
چرا نحوه حسابداری نقدی به تعهدی تغییر پیدا نمی‌کند؟
تا پایان سال 1382 بانکها درآمد قراردادهای تسهیلات اعطایی را بر مبنای روش نقدی شناسایی می‌کردند. یعنی اینکه درآمدها فقط در زمان وصول در دفاتر ثبت می‌شد. البته برای شناسایی سایر درآمدها (از جمله سرمایه‌گذاری‌ها) و شناسایی هزینه‌ها از روش حسابداری تعهدی تبعیت می‌کردند. از سال 1383 با توجه به تصویب مراجع مربوطه و ضرورت تبعیت از استانداردهای حسابداری مصوب، بانکها مکلف به شناسایی درآمد به روش تعهدی شدند.
چرا با به کارگیری حسابداری تعهدی در شناسایی درآمد تسهیلات در صورتهای مالی سود موهوم شناسایی می‌شود؟
