بخشی از مقاله
چکیده:
از دهه 60 میلادی شرکت ها با اهمیت منابع اجتماعی پی برده اند، بگونه ای که اهمیت خود را در یک دهه بعد در گزارشگری اجتماعی نشان داد. دهه 70 شروع و اوج دوران حسابداری و گزارشگری اجتماعی به شمار می آید. حسابداری محیط زیست در واقع جزیی از حسابداری مسئولیت های اجتماعی است. اگر حسابداری مسئولیت های اجتماعی را با حسابداری محیط زیست مقایسه نماییم خواهیم دید که: حسابداری مسئولیتهای اجتماعی حوزه بسیار وسیعی را در مقایسه با حوزه حسابداری محیط زیست، در قلمرو دارد چرا که در حسابداری محیط زیست تنها مسائل مرتبط با محیط زیست مطرح است در حالی که در حسابداری مسئولیت های اجتماعی، تمامی مسائلی که به دلیل فعالیتهای تجاری شرکت ها تحت تأثیر قرار می گیرند مدنظر قرار می گیرد.
امکان دارد که فعالیت واحد تجاری باعث تأثیر بر اجتماع گردد ولی این تأثیر در غیر از ابعاد زیست محیطی، تأثیرات غیر از محیط زیستی نیز داشته باشد و یا برد و یا چند حوزه تأثیرگذار باشد حسابداری محیط زیست تنها بر تأثیرات متقابل واحد تجاری و محیط زیست متمرکز است ولی در حسابداری مسئولیت اجتماعی بر روابط متقابل شرکت و اجتماع در تمامی حوزه ها متمرکز است - از جمله محیط زیست - ؛ در این پژوهش به شرح حسابداری اجتماعی و تاریخچه و ماهیت آن پرداخته و حسابداری محیط زیست - حسابداری سبز - را به عنوان جزئی از حسابداری مسئولیت های اجتماعی شرح و بسط داده و لزوم اجرای حسابداری اجتماعی و محیط زیست و اهداف و مزایای آن را توضیح داده است.
کلمات کلیدی:حسابداری محیط زیست، حسابداری اجتماعی، حسابداری سبز، منابع اجتماعی، رفاه اجتماعی
مقدمه:
طی دهه های اخیر روند فزاینده پیشرفت صنعتی از یک سو و محدودیت منابع طبیعی و زیست محیطی از سوی دیگر توجه جامعه بشری را به مسأله حفظ محیط زیست جلب نموده. امروز، با توجه به افزایش حجم فعالیت هایی که منجر به آسیب رسانی به محیط زیست شده و بهره برداری بیش از حد از منابع باعث از بین رفتن موجودی این منابع می شود و این عوامل منجر به کاهش رفاه نسل های آینده می شود، رعایت استانداردهای زیست محیطی توسط سازمان ها - کارخانه ها و واحدهای انتفاعی - مورد تاکید قرار گرفته و بسیاری از طرفداران محیط زیست مایل به سرمایه گزاری در شرکت هایی هستند که فعالیت هایشان را ملزم به رعایت استانداردهای زیست محیطی می دانند و حداقل آسیب را به محیط زیست می رسانند.
حسابداری زیست محیطی و اجتماعی حوزه ای فراتر از حوزه حسابداری مرسوم به عنوان زیرمجموعه ای از این سیستم حسابداری محسوب می شود. در چنین محیطی مدیران نه تنها در مقابل کارایی عملیات مسئولیت دارند بلکه باید پاسخگوی اثرات محیطی و اجتماعی فعالیتهایشان باشند.در حال حاضر دو مقوله توسعه پایدار و حفاظت و بهسازی محیط زیست موضوعاتی هستند که در سراسر جهان بر چگونگی رشد اقتصادی و رفاه اجتماعی به منظور فقرزدایی تأثیر می گذراند. توسعه ای پایدار است که بتواند با حفظ محیط زیست، رشد اقتصادی کشور را به گونه ای تضمین کند که ضمن افزایش رفاه نسل حاضر منابع لازم را برای تأمین رفاه نسل های آینده باقی بگذارد.
چرا باید حسابداری محیط زیست را انجام دهیم؟
مخارج زیست یکی از چندین نوع مخارجی است که شرکت ها برای تولید کالا و خدمات خود متحمل می شوند و به دنبال آن عملکرد زیست محیطی در دنیای امروز یکی از ملاک های مهم اندازه گیری موفقیت تجاری می باشد. مخارج زیست محیطی و عملکرد آن توجه مدیران را به دلائل زیر به خود جلب کرده است:
-1 بسیاری از مخارج عمده زیست محیطی می تواند در نتیجه تصمیمات تجاری به طور عمده ای کاهش یا حذف شود.
-2 مخارج زیست محیطی ممکناست در حساب سربار به صورت مبهم باشید یا اصلاً در نظر گرفته نشده باشد.
-3 بسیاری از مخارج زیست محیطی می تواند به وسیله کسب درآمد از فروش محصولات فرعی بی مصرف یا دریافت گواهی »تکنولوژی سبز« حذف شود.
-4 مدیریت بهتر مخارج زیست محیطی، میتواند توسعه عملکرد زیست محیطی و مزایای عمده ای جهت سلامت بشر و از سوی دیگر موفقیت واحد تجاری را به همراه داشته باشد.
-5 درک مخارج زیست محیطی و عملکرد فرایند تولید محصول می تواند باعث هزینه یابی دقیق تر و قیمت گزاری صحیح تر محصولات شود و می تواند به شرکت ها کمک کند تا طراحی های فرایند تولید کالاها و خدمات خود را با تأکید هرچه بیشتر بر روی مسائل زیست محیطی انجام دهند.
-6 از جنبه رقابتی، کالاها و خدماتی که موارد زیست محیطی در آن رعایت شده باشد می تواند ترجیح داشته باشد.
-7 حسابداری محیط زیست و عملکرد زیست محیطی میتواند توسعه یک شرکت و عملیات آن را از جنبه ی سیستم مدیریت محیط زیست حمایت کند. - ضرورت استفاده از ISP -14000 برای شرکت های درگیر تجارت بین الملل - .
-1-1 نگاهی به حسابداری اجتماعی:
رشد و توسعه صنایع، واحدهای تجاری و کارخانه ها همگام با ایجاد و تکامل نهادهای اجتماعی، تحول در تشکیلات دولتی و سرانجام، تحول در اخلاق به تدریج تعهدات و الزاماتی بر عهده واحد تجاری گذاشته که پیش از این تحولات چنین تعهداتی به این شدت رسمی و قانونمند نشده بود.
-2-1 تعریف حسابداری اجتماعی:
حسابداری اجتماعی نیز بخشی از دانش حسابداری است که هدف آن اندازه گیری و گزارشگری اثرهای اجتماعی ناشی از فعالیت های واحد تجاری است. از آنجا که هر واحد تجاری عضوی از جامعه است که در آن فعالیت می کند و به طور مستمر در تعامل با سایر اعضای جامعه می باشد. با استناد به قراردادهای نانوشته اجتماعی بین اعضای جامعه که برای حفظ منافع تمامی اعضا وضع شده اند، ضرورت دارد واحد تجاری از تعهدات و مسئولیتهای خود آگاه بوده و انها را محدود به حفاظت منافع سهامداران ندارند، بلکه در قبال سایر گروه های اجتماع از قبیل اعتباردهندگان، کارکنان، مشتریان و فروشندگان و دیگر گروه های موجود در جامعه و همچنین محیط زیست تعهداتو مسئولیتهای لازم دیگری را نیز پیرامون خود احساس کند.
-3-1 ماهیت حسابداری اجتماعی:
حسابداری مرسوم با تأکید بر اندازه گیری و گزارشگری معاملات و رویدادهای اقتصادی واحدهای تجاری، معاملات اجتماعی واحدهای تجاری یا اجتماع پیرامونش را نادیده می گیرد. بکارگیری و استفاده از منابع اجتماعی باعث روی دادن معاملات اجتماعی، هزینه های اجتماعی به معنی کاهش منابع اجتماعی و منافع اجتماعی به معنی افزایش و بهبود منابع اجتماعی است. هدف نهایی حسابداری اجتماعی اندازه گیری و گزارشگری این منابع، هزینه ها و منافع اجتماعی است.
-4-1 سیر تکاملی نظریه های مربوط به حسابداری زیست محیطی و اجتماعی: 3 نظریه در ارتباط با مسئولیت اجتماعی شرکتها وجود دارد:
-1 نظریه میلتون فریدمن:
این نظریه از تئوری های کلاسیک اقتصادی نشأت می گیرد و توسط میلتون فریدمن در دهه 1960 ارائه شد. براساس این مفهوم شرکت فقط یک هدف دارد و ان به حداکثر رساندن سود و به تبع آن حداکثر کردن ثروت سهامداران است. البته این هدف تاجایی پذیرفته شده و قابل حمایت است که در قالب یک چهارچوب اخلاقی و حقوقی باشد.
