بخشی از مقاله

*** این فایل شامل تعدادی فرمول می باشد و در سایت قابل نمایش نیست ***


ارزيابي صلاحيت پيمانکاران براساس روش مجموع ساده وزين فازي FUZZY SAW

خلاصه
در طول سال هاي اخير به خاطر انتخاب نادرست پيمانکاران در صنعت ساخت و ساز شاهد از دست رفتن منابع مالي زيادي در ايران بوده ايم .
معرفي صحيح و انتخاب پيمانکار از ميان پيمانکاران تأييد صلاحيت شده مي تواند يکي ازراه حلهاي موجود براي حل چنين مشکلاتي باشد. طبيعت چنين تصميم گيري هايي معمولاً پيچيده مي باشد و در اين رابطه فاکتور هاي کمي و کيفي زيادي براي ارزيابي مي تواند مورد استفاده قرار گيرد
.با بررسي هاي انجام گرفته در آيين نامه ها معيار هاي مهم براي ارزيابي صلاحيت پيمانکاران ساخت از جمله تجربه حرفه اي ، کيفيت و ايمني پروژه ها ، تعداد پروژه هاي جاري شرکت ، منابع مالي و مديريت شرکت را مي توان مورد توجه قرار داد. در اين مقاله براي ارزيابي وضعيت پيمانکاران بر اساس عبارات توصيفي از اعداد فازي مثلثي و ذوزنقه اي استفاده شده است و يک سيستم تصميم گيري چند معياره بر مبناي تئوري مجموعه فازي براي رتبه بندي بندي پيمانکاران و صلاحيت پيشنهاد شده است . در مدل پيشنهادي وزن فازي معيار ها با استفاده از روش باکلي محاسبه شده و سپس از روش مجموع ساده وزين فازي براي رتبه بندي پيمانکاران و نيز صلاحيت آنها استفاده شده است و مدل پيشنهادي با ارائه يک مثال عددي مورد بررسي و تحليل حساسيت قرار گرفته است . نتايج بدست آمده نشان دهنده کارايي سيستم مذکور در فرآيند ارزشيابي پيمانکاران مي باشد.
کلمات کليدي : صلاحيت پيمانکاران ، مجموع ساده وزين فازي ،تئوري مجموعه هاي فازي ، تصميم گيري چند معياره ، ارزيابي صلاحيت
مقدمه
پيمانکاران نقش مهمي در هر پروژه ساخت ايفا مي کنند و لذا انتخاب پيمانکار يکي از مهمترين تصميم گيري کارفرما قبل از اجراي پروژه ها مي باشد. انتخاب پيمانکار معمولا ريسک زيادي را براي کارفرمايان به همراه دارد . بنابراين کارفرمايان سعي مي کنند با اتخاذ استراتژي مناسب از ريسک موجود در اين زمينه بکاهند.[١]
در سال هاي اخير تأخير در انجام پروژه و يا توقف در اجراي پروژه ها به علت عدم صلاحيت پيمانکار مجري پروژه باعث اتلاف سرمايه هاي قابل توجهي شده است . با توجه به آمار بدست آمده مشاهده مي شود که حدود بخش عمده اي از اين مشکلات ناشي از انتخاب نادرست پيمانکاران ساخت مي باشد.در فرآيند انتخاب پيمانکاران معمولا مبناي کمترين قيمت پيشنهادي مورد توجه بوده است واين موضوع مشکلات عديده اي در مراحل اجراي پروژه ها به وجود آورده است . براي رفع چنين مشکلي نياز به فيلتر خاصي جهت جلوگيري از ورود پيمانکاران فاقد صلاحيت به مناقصه الزامي مي باشد.در اين مقاله روش فازي براي محاسبه نمره صلاحيت پيمانکاران مورد استفاده قرار گرفتهاست .در اين رابطه بعد از به دست آوردن وزن فازي معيار ها، شاخص نزديکي براي هر کدام از پيمانکاران را به دست آورده و با اعمال نظر کارفرماي مربوطه تعداد محدودي از پيمانکاران حائز صلاحيت به مناقصه دعوت مي شوند.[٢]
پيشينه موضوع
از قرن نوزدهم سيستم مناقصه مسابقه اي ريشه عميقي درکشور آمريکا دوانده است . هارپ [١٩٨٨] اشاره مي کند که اين سيستم از سال ١٨٤٧ در مناقصات بزرگراهها و پل ها در ايالت نيويورک بکار گرفته مي شده است .[٣] ايده اصلي اين روش بر پايه سيستم تعيين برنده مناقصه با کمترين قيمت ها تغييراتي براي پذيرش پيمانکاران اعمال شد و در اين رابطه اضافه شدن پارامترهاي ديگر در فرآيند انتخاب و دخالت دادن ساير فاکتورها اضافه بر فاکتور قيمت پيشنهادي را مي توان اشاره نمود . اگر چه ايده اصلي از قرن نوزدهم دست نخورده باقي مانده است ، اما اين نکته جالب توجه است که تمامي کشور ها ، برنده با کمترين قيمت را مورد نقد و بررسي قرار داده اند.[٥]
کشور هاي اندکي مانند ايتاليا،پرتقال و پرو سيستمي را انتخاب مي کنند که پيشنهاد دهنده موفق مسلما شخص داراي کمترين پيشنهاد نيست .
فلسفه اي که در اينجا وجود دارد اين واقعيت است که بهترين پيشنهاد ، قابل قبول ترين آن است نه الزاما کمترين آن و بهترين پيشنهاد معمولا نزديکترين پيشنهاد به ميانگين پيشنهادات رسيده مي باشد.[٦]
روند انجام مناقصات بر اساس حداقل قيمت در کل داراي معايبي است که مزاياي آنرا تحت شعاع قرار مي دهد. با توجه به اين نکته که کار را از هر گونه فشاري ( سياسي ، اقتصادي ، عمومي ) محافظت مي کند، بدليل اينکه پارامتر تصميم گيري ، قيمت پيشنهادي مي باشد، ممکن است موجب بروز مشکلاتي در زمينه زمان ، کيفيت ، ايمني و ... گردد .بر اين اساس ، سيستم مناقصه چند پارامتري مطرح گرديد که علاوه بر هزينه اجرا ، ساير عوامل دخيل بر اجراي پروژه نيز در نظر گرفته مي شود.در اين روش عقيده بر اين است که پيمانکاري يک پروژه را مي تواند به خوبي به اتمام رساند که ترکيب مناسبي از کليه عوامل را دارا باشد. بنابراين با توجه به مشکلات ياد شده روش هاي چند معياره براي تشخيص و صلاحيت پيمانکاران مورد استفاده قرار گرفت . اين مساله در حالت هاي مختلفي توسط محققين مورد استفاده قرار گرفته است . ديکمن تئوري کاربرد پذيري چند خاصيتي را براي يک مورد مطالعاتي در ارزيابي و انتخاب پيمانکار براي قراردادهاي Cost Plus تدوين نموده است .Nguyen [١٩٨٥] تئوري مجموعه فازي را براي ارزيابي پيمانکاران بر اساس يک سري از پارامتر هاي تصميم گيري به کار برد.[٧]
اما شاخص ترين فردي که در اين زمينه فعاليت هاي زيادي کرده است Jeffrey S.Russell مي باشد. وي با همکارانش در سال ١٩٩٠ يک برنامه رايانه اي به نام ١-Qualifier تهيه کرد که بر اساس يک مدل خطي از فاکتور هاي وزني معقول تهيه شده توسط کاربر اجرا مي گردد. اين برنامه پس از اجرا نسبت وزني مربوط به هر پيمانکار را محاسبه کرده و رتبه هر پيمانکار را محاسبه مي کند. بدليل ساختار سيستماتيک برنامه مي توان گفت که اين برنامه ابزار مناسبي در اختيار کاربر مي باشد تا بر اساس شرايط موجود مدل خود را تهيه نمايد .همچنين Russell برنامه ٢ -Qualifier را که يک مدل بر اساس سيستم هاي خبره مي باشد طراحي کرده است .[٨]. همچنين Scott Kramer مقاله اي به نام تشخيص صلاحيت پيشنهاد دهنده براي پروژه هاي عمومي در سال ٢٠٠٢ منتشر کرد. Singh در سال ٢٠٠٥ يک چهارچوب فازي براي انتخاب پيمانکاران و در سال ٢٠٠٧ يک روش فازي براي پيش صلاحيت پيمانکاران را ارائه داده است . [٩]و[١٠]
تئوري مجموعه هاي فازي
لطفي عسکرزاده در سال ١٩٦٥ در مقاله معروف خود مفاهيم مجموعه هاي فازي با حد و مرزهاي غير تند و غير شفاف را معرفي نمود.. در يک مجموعه کلاسيک با مرزهاي تند هر عنصر يا يک عضو از آن مجموعه هست و يا در داخل آن مجموعه نيست . عليرغم مجموعه هاي کلاسيک با مرز هاي تند ، مجموعه هاي فازي داراي مرز هاي تند و بسيار شفاف نيستند. به عبارتي ديگر ، شرط عضويت و يا عدم عضويت يک عنصر در يک مجموعه به کاملاً عضويت يا کاملا عدم عضويت در آن مجموعه بستگي ندارند. يک عنصر ممکن است در يک مجموعه داراي درجه عضويت بيشتر و يا کمتر از عنصر ديگر باشد. براي آشنايي اوليه با تئوري مجموعه فازي لازم است که در ابتدا به برخي از مفاهيم و تعاريف اوليه اين تئوري پرداخته شود.
تعريف ١ . مجموعه هاي فازي : فرض مي شود که X مجموعه کلاسيک فضاي ممکن باشد که عضو هاي آن با x نمايش داده مي شوند. عضويت در
يک زير مجموعه فازي از X اغلب به صورت تابع مشخصه نشان داده مي شود بطوريکه :

~
تعريف ٢. مجموعه فازي ~A محدب گفته مي شود اگر و فقط اگر به ازاي هر عضو Xداشته باشيم :

تعريف ٣. مجموعه فازي ~A نرمال گفته مي شود اگر و فقط اگر يک xi عضو Xداشته باشيم :

تعريف ٤. به مجموعه فازي نرمال و محدب ~A که در مجموعه مرجع ~X تعريف شده باشد ، عدد فازي A گفته مي شود.
~
تعريف ٥. مجموعه برش مقطع از مجموعه فازي ~A يک زير مجموعه غير فازي از X محسوب مي شود و به صورت زير تعريف مي شود:

تعريف ٦ .يک عدد فازي ذوزنقه اي ~A به صورت نمايش داده مي شود و شکل آن به صورت زير مي باشد :

شکل ١- عدد فازي ذوزنقه اي
درصورتيکه باشد آنگاه :

تعريف ٧. فاصله دو عدد فازي ~ برابر است با:

مدل پيشنهادي براي تعيين صلاحيت بر اساس روش شباهت به گزينه ايده آل فازي
ساختار مدل پيشنهادي براي تعيين صلاحيت پيمانکاران به صورت زير مي باشد:


گام هاي مدل به شرح زير مي باشد:
گام ١: پس از بررسي هاي انجام گرفته در آيين نامه هاي سازمان مديريت و بررسي اهداف کارفرمايان مختلف معيار هاي اساسي براي تعيين صلاحيت پيمانکاران عبارتند از: C١ = تجربه ، C٢= پايداري مالي C٣=سوابق شرکت C٤= کيفيت C٥= کار هاي جاري C٦= منابع C٧= مديريت شرکت C٨=
تکنولوژي و توانايي هاي فني شرکت .[١١] و[١٢]
گام ٢: براي بدست آوردن وزن معيار ها ، معيار هاي فوق با يکديگر توسط خبره ها مقايسه زوجي شده اند و با توجه به روش باکلي وزن هر کدام از معيار ها با توجه به ماتريس مقايسات زوجي تشکيل شده تعيين مي شود. در اين روش از اعداد فازي زير براي مقايسه ارجحيت معيار ها استفاده شد..
ارجحيت يا اهميت يکسان

ارجحيت يا اهميت ضعيف

ارجحيت يا اهميت متوسط

ارجحيت يا اهميت قوي

ارجحيت يا اهميت کامل و مطلق
پيشنهادي ، صرفه جويي در منابع مالي کارفرما و ايجاد شرايط رقابتي برابر براي کليه پيمانکاران شرکت کننده در مناقصه مي باشد.. [٤]با گذشت سال گام ٣: پس از مقايسه زوجي معيار ها توسط خبرگان و تشکيل ماتريس مقايسات زوجي با توجه به روش باکلي ميانگين هندسي هر کدام از سطر ها ي ماتريس مقايسات زوجي توسط رابطه زير بدست مي آيد:

سپس وزن فازي از رابطه زير بدست مي آيد:

در صورتيکه تعداد تصميم گيرندگان k باشد و با توجه به شيوه فوق براي هر کدام ار معيار ها يک وزن فازي بدست آمده باشد آنگاه وزن جمع بندي شده به شيوه زير بدست مي آيد.
در صورتيکه وزن معيار j ام براي هر کدام از تصميم گيرندگان به صورت زير باشد

آنگاه وزن جمع بندي شده به شيوه زير محاسبه مي شود:

گام ٤: با توجه نظرات افراد ارزيابي کننده پيمانکاران براي هر کدام از معيار ها يک حالت کيفي مشخص مي گردد و در نهايت ماتريس تصميم گيري مشخص شده و با داشتن وزن معيار ها طبق روابط زير نمره پيمانکاران به صورت فازي محاسبه مي شود.

که در رابطه فوق :
~U: امتياز تعلق گرفته به پيمانکار iام
~w: وزن معيار j ام
j~r: امتياز تعلق گرفته به پيمانکار i ام در ارتباط با معيار j ام ij
در صورتيکه وزن معيار ها را با توجه به مقايسات زوجي بدست آوريم .و اعداد فازي که براي ارزيابي معيار ها مورد استفاده قرار گيرد به صـورت ذوزنقـه اي باشد در اين صورت محاسبات اين روش به صورت زير مي باشد.در صورتيکه :

آنگاه :

که در آن :

عدد فازي که از حاصلضرب دو عدد فازي ذوزنقه اي بدست مي آيد ، يک عدد فازي ذوزنقه اي نمي باشد و در صورتيکه ~r ف~wM~ باشد ، آنگاه تابع عضويت آن به صورت زير مي باشد.

چنانچه باشد ، آنگاه :

ب ) عمل جمع براي اعداد فازي موجود به صورت :

در صورتيکه n عدد فازي به صورت فوق داشته باشيم ، آنگاه مجموع آنها به صورت زير مي باشد:

که در آن :

در متن اصلی مقاله به هم ریختگی وجود ندارد. برای مطالعه بیشتر مقاله آن را خریداری کنید