دانلود مقاله اهمیت و فضیلت صلوات بر پیامبر اعظم ( ص ) ؛ تسلیم و حیات جاودانه

بخشی از مقاله

مقدمه :

براساس رواياتي كه شيعه و سني به طور گسترده، به نقل آن رداخته اند، كيفيت صلوات بر آن حضرت به دست مي آيد.
ابوحمزه ثمالي از كعب بن عجره حديث مي كند، آنگاه كه آيه صلوات بر پيامبر نازل شد، گفتيم: يا رسول ا...! ما مي دانيم كه چگونه بر شما سلام دهيم اما كيفيت صلوات بر شما چگونه است. حضرت فرمودند كه بگوييد: «اللهم صل علي محمد و علي آل محمد كما صليت علي آل ابراهيم انك حميد مجيد اللهم بارك علي محمد و علي آل محمد كما باركت علي آل ابراهيم انك حميد مجيد.»(1)برجستگي «آل پيامبر» در اين حديث و حضور قطعي ايشان در كنار پيامبر(ص) به هنگام درود بر آن حضرت نشان از رفعت مقام آنان و حضور دائمي عترت در كنار سنت پيامبر(ص) دارد. در اهميت اين حضور بايد گفت، پيامبر صلواتي را كه شامل آل و خاندان آن حضرت نباشد نكوهش كرده و از آن به صلوات «ابتر و ناقص» ياد كرده است.

به عنوان مثال، ابن حجر هيثمي كه از بزرگان اهل سنت است، روايت كرده كه پيغمبر فرمود: «بر من درود ناتمام نفرستيد.» گفتند: درود ناتمام چيست؟
فرمود: «اينكه بگوييد اللهم صل علي محمد بگوييد اللهم صل علي محمد و آل محمد(2)در تفسير «الدر المنثور، سيوطي هجده حديث از پيامبر نقل شده كه بر اساس آن «آل محمد» را به هنگام صلوات بايد ذكر كرد.»(3)در روايتي ديگر، قبولي نماز مشروط به صلوات بر پيامبر و خاندان او معرفي شده و آمده است: «هر كس نماز بگزارد و در آن بر من و اهل بيتم صلوات نفرستد، نمازش قبول نيست.(4)

اهميت صلوات
صلوات شعار رسمي مسلمانان است كه هر صبح و شام بارها در بهترين عبادت خويش (نماز) آن را تكرار مي كنند. صلوات پيوسته خداوند و فرشتگان بر پيامبر و امر تأكيدي به مؤمنان بر تداوم صلوات بر ايشان را تسليم بودن در برابر فرمانهاي پيامبر(ص) جلوه ديگري از اين اهميت است. «ياايها الذين ءامنوا صلوا عليه و سلموا تسيماً»
در روايتي از امام صادق(ع) آمده است كه ابوبصير سؤال كرد: منظور از صلات بر پيامبر(ص) را فهميده ايم، اما معني تسليم بر او چيست؟ امام فرمود: «منظور تسليم بودن در برابر او در هر كار است.» (5)

از صلوات، در روايات به عنوان «برترين اعمال» ياد شده، چنانكه خوارزمي در «مناقب» خود از ابوعلقمه نقل كرده كه روزي پيغمبر(ص) نماز صبح را با ما گزارد و بعد از آن به ما رو كرد و فرمود:

«اي ياران، من ديشب عموي خود حمزة بن عبدالمطلب و برادرم جعفربن ابيطالب را در خواب ديدم. از ايشان پرسيدم: فدايتان شوم، كدام اعمال را برتر يافتيد؟ گفتند: بهترين اعمال را در سه چيز يافتيم: صلوات بر شما، آب دادن تشنگان و دوستي علي بن ابيطالب(ع).(6)
در روايتي ديگر كه اهميت صلوات را نشان مي دهد، از امام صادق(ع) به نقل از پيامبر(ص) مي فرمايند: «هر كه نزد او نام من آورده شود و او صلوات بر من نفرستد، حق تعالي او را از بهشت دور گرداند.» (7)

البته چنين عقوبت سنگيني از آن كسي است كه عمداً و از روي دشمني با آن بزرگواران از ذكر صلوات روي برتابد.
وجوب صلوات در نماز و مشروط بودن قبولي آن بر درود بر پيامبر(ص) و خاندان پاك وي، جلوه ديگري از اهميت صلوات را بيانگر است.
اجماع علماي شيعه به وجوب صلوات در تشهد اول و دوم نماز است. علاوه بر رواياتي كه از امامان شيعه در اين زمينه آمده است، در كتابهاي اهل سنت نيز رواياتي كه بر وجوب صلوات دلالت مي كند ، كم نيست.

در روايتي، قبولي نماز مشروط بر صلوات بر پيامبر(ص) و اهل بيت(ع) ياد شده است: «من صلي صلوة و لم يصل فيها علي و علي اهل بيتي لم تقبل منه»(8)
از اين رو، از فقهاي اهل سنت «شافعي، آن را در تشهد دوم واجب مي داند و از احمدبن حنبل و جمعي ديگر از فقها بر وجوب آن عقيده دارند؛ اگر چه «مالك» و «ابوحنيفه» و عده اي نيز آن را مستحب مي دانند.(9)

عده اي از مفسران بر اساس برخي روايات معنا و حقيقت صلوات را با پيمان روز الست (الست بربكم، قالوا بلي...) و عالم ذر مرتبط دانسته و صلوات را تجديد عهد و ميثاق با عهد اوليه آدم در آغاز خلقت دانسته اند.

از امام موسي بن جعفر(ع) روايت شده كه: كسي كه صلوات بر پيغمبر اكرم(ص) مي فرستد، معنايش آن است كه وفاي به عهد و ميثاقي كه در عالم ذر پروردگار فرمود «الست بربكم و محمد نبيكم و علي امامكم» بر زبان آورده و قبولي آن را اعلام مي كند و تجديد عمل و ميثاق به عمل مي آورد.(10)
و آخرين سخن در اهميت صلوات شمار فراواني از روايات پيامبر و معصومين(ع) است كه فضيلت و آثار دنيوي و اخروي صلوات را بيان مي كنند و به جرأت مي توان گفت درباره كمتر ذكر و عبادتي مي توان چنين فضايل و آثاري را جست كه گوشه اي از اين فضايل و آثار را مورد اشاره قرار مي دهيم.

آثار و فضايل صلوات
صلوات از سوي گوينده آن شعاري ظاهري و بدون پشتوانه نيست تا از فضايل بي شمار آن در روايات تعجب كنيم و انگشت حيرت بر دهان افكنيم و ذكري چنين كوتاه چگونه فضايلي چنين متبرك دارد: بر اهل ذكر و ايمان پوشيده نيست كه تمامي اذكار از جمله صلوات بر پيامبر(ص) و خاندان پاكش يك لفظ و يك معنا دارد.
تكرار لفظ بدون توجه به معنا سود چنداني ندارد و عمده فضايل در حقيقت ذكر و عبادت نهفته است. چنانكه خداوند مي فرمايد: «اي مردمان شما همگي فقير درگاه الهي هستيد.»(11)

صلوات گوينده حقيقتي با واسطه قرار دادن پيامبر و خاندانش و با درود فرستادن بر آنان طلب رحمت و آمرزش مي نمايد تا با دعايي اين چنين از ذات غني بي نيازي طلب نمايد. چنانكه گفتيم، صلوات از جانب غير خدا طلب رحمت است.

در آيه صلوات نيز خداوند بلافاصله بعد از امر به صلوات بر پيامبر دستور اكيد به تسليم شدن در برابر فرمان ايشان كه فرمان او فرمان خداست، مي دهد. به نظر مي رسد چنين دستوري بعد از امر به صلوات براي آن است كه بفهماند حقيقت درود بر ايشان، تسليم بودن در برابر امري نبوي است و چنين تسليمي حيات جاودانه و حقيقي به آدمي مي بخشد و او را رستگار مي كند و اي اهل ايمان، آنگاه كه خدا و رسول به آنچه شما را حيات مي بخشد فرا مي خوانند، اجابت كنيد.»(12)
با بررسي روايات فضاييل صلوات، چنين به دست مي آيد كه بخشي از اين آثار مربوط به زندگي دنيوي و بخشي به زندگاني اخروي مربوط است كه به برخي از آنها اشاره مي كنيم، اگر چه ممكن است برخي از اين آثار مشترك بين دنيا و آخرت باشد.

الف) آثار دنيوي

نقش صلوات در استجابت دعا
در ادعيه و روايات معصومين(ع) ميان صلوات و مستجاب شدن دعا ارتباط عميقي ديده مي شود.
در دعاهاي صحيفه سجاديه، مناجات شعبانيه، مكارم الاخلاق و... صلوات به گونه اي در ابتدا يا آخر دعا آمده است، زيرا صلوات دعاي مقبوله است. (13)و روايت ديگري نقل شده كه: «هر كسي حاجتي از خداوند دارد، ابتدا صلوات بر پيامبر و آل او گويد سپس حاجت بخواهد و سپس صلوات گويد، زيرا خداوند كريم تر از آن است كه دو طرف دعا را مستجاب كند و وسط آن را مستجاب نشده رها نمايد، زيرا صلوات بر پيامبر و آل او محجوب و در پرده باقي نمي ماند و حتماً مستجاب مي شود.» (14)

از آن جا كه خداوند از مؤمنان خواسته است كه به سوي او با وسيله و واسطه اي تقرب جويند (يا ايها الذين امنوا اتقواا... و ابتغوا اليه الوسيله) (15) صلوات به معناي واسطه قرا دادن واسطه هاي فيض الهي براي تقرب به خدا و درك رحمت الهي است چنانكه در تفسير اين آيه به رواياتي برمي خوريم كه معصوم(ع) مي فرمايد: «منظور از وسيله در اين آيه، ما اهل بيت هستيم.» (16)

از رسول خدا نيز روايت شده كه: «صلوات شما بر من باعث روا شدن حاجات شما مي شود و خداوند را از شما راضي مي گرداند و اعمال شما را پاكيزه مي كند.» (17)
2) همراهي با ملائكه و برخورداري از استغفار آنان:
از آنجا كه ملائكه پيوسته بر پيامبر(ص) صلوات مي گويند، صلوات مؤمنان به معناي همراهي با فرشتگان نيز هست ملائكه نيز براي كسي كه صلوات مي فرستد استغفار مي كند و براي او صلوات مي فرستند.

از رسول خدا(ص) روايت شده كه حق تعالي مي فرمايد: «هر بنده اي كه براي تو صلوات فرستد، هفتاد هزار فرشته بر او صلوات مي فرستند و هر كه هفتاد هزار فرشته بر او صلوات فرستد، اهل بهشت خواهد بود.» (18)

3) صلوات، از بين برنده «نفاق» و «غم» و «بخل»:
از پيامبر(ص) نقل شده: «صلوات و درود بر من و خاندان من نفاق را از بين مي برد.» (19) و در روايتي ديگر به امام علي(ع) توصيه مي كند كه هرگاه امري تو را اندوهگين ساخت، بر پيامبر و آل او صلوات فرست...» (2) و بر اساس روايتي ديگر از امام حسن مجتبي(ع) از پيامبر(ص): «بخيل كسي است كه چون نام من در نزد او برده شود، بر من صلوات نفرستد.» (21)

حصول عافيت، توانگري و غنا، به ياد آمدن فراموش شدها به وسيله صلوات و پاكيزه و طيب شدن مجالس با ذكر صلوات، از جمله آثار ديگر صلوات است كه در روايات به آنها اشاره شده است.

ب) آثار اخروي صلوات
اگر چه برخي از آثار ياد شده در آخرت نيز محقق است، اما بخشي از آثار مختص زندگي اخروي است كه به آنها اشاره مي كنيم:
1) قرب به رسول ا... (ص) و بهره گيري از شفاعت آن حضرت: پيامبر(ص) مي فرمايد: «هركس بر من صلوات بفرستد، شفاعت من به او مي رسد.» (22) و «نزديكترين مردم در روز قيامت بر من در هر جا كه باشد كسي است كه بر من بيشتر در دنيا صلوات بفرستد.» (23)

2) كفاره گناهان، خلاصي از آتش و رفع عذاب قبر: امام رضا(ع) مي فرمايد: «كسي كه نتواند با كارهاي نيك گناهانش را بپوشاند، بايد فراوان بر محمد و آل محمد درود فرستد كه صلوات گناهان را نابود مي كند.»(24)
و نيز فرمودند: «صلوات بر من نور است بر صراط و هر كس بر صراط نور باشد، از اهل نار نخواهد بود.(25) «بسيار بر من صلوات فرستيد كه صلوات بر من نور است در قبر و نور است در بهشت.» (26)

3) بهره مندي از حسنات مضاعف و سنگيني بر ترازوي اعمال نيك: از انس بن مالك روايت شده كه گفت: بر پيامبر خدا(ص) داخل شدم و نديدم هيچ روزي كه مسرورتر و شاداب تر از آن روز باشد،
از دليل آن پرسيدم فرمود: «چرا شاداب نباشم، حال آن كه جبرئيل هم اكنون بيرون رفت از نزد من و گفت كه خداوند فرمود: هر كسي يك بار بر تو صلوات فرستد، ده صلوات بر او مي فرستم، ده سيئه را از او محو مي كنم و ده حسنه براي او مي نويسم.»
همچنين از امام صادق(ع) روايت شده «سنگين ترين چيزي كه در روز قيامت در ترازوي اعمال مي گذارند، صلوات بر حضرت رسول و اهل بيت ايشان است.» (27)
با اين حال، آنچه ذكر آن رفت تنها بخشي از آثار و فضايل درود بر پيامبر و خاندان پاك ايشان است كه صد البته روايات بيش از آن است كه اين نوشتار گنجايش ذكر آن را داشته باشد.
اميد آن كه ذكر اين فضايل مقدمه عمل به آن و بهره مندي از آثار گسترده آن باشد.

پي نوشتها
1- تفسير منهج الصادقين، ج 7، ص 335/ سنن ابن ماجه ج1، ص 293
2- تفسير، 7 نمونه، ج 17، ص 319
3- تفسيرالميزان، ج 16، ص 517
4- الصواعق المحرقه، ص 147-146

5- تفسير مجمع البيان، طبرسي، ج 7، ص 579
6- منهج الصادقين، همان، ص 361
7- اصول كافي، كليني، ج 2، ص 395
8- بررسي آيات و روايات صلوات، مرتضي محسني كبير ص 123
9- منهج الصادقين، همان، ص 357

10- تفسير جامع، ج 5، ص 37

11- فاطر/آيه 15
12- انفال/ آيه 24
13- بررسي آيات و روايات صلوات، ص 9
14- اصول كافي، همان، ص 252
15- مائده/ آيه 35
16- تفسيرالميزان، ج 5، ص 517
17- همان، ص 326

18- جامع الاخبار، فصل 28، ص 68
19- محجة البيضاء، ج 2، ص 313
20- كنز العمال، ج 1، ص 181
21- همان، ص 289
22- شرح و فضايل صلوات، ص 86
23- همان، ص 85
24- آثار الصادقين ج 11،ص 214

صلوات و آثار آن در دنيا و آخرت

ئ ناصر بهرامي
درباره آثار و فوايد صلوات، روايات بي شماري نقل شده كه برخي از آنها عبارتند از:
الف(آثار اخروي صلوات
1- آمرزش گناهان

رسول خدا(ص) فرمود: «هر كس، هر روز از روي شوق و محبت به من سه مرتبه صلوات بفرستد، خدا گناهان او را در همان روز يا همان شب مي آمرزد.»(1)
2- ميزان در قيامت
از پيامبر اعظم(ص) روايت شده است كه: «روز قيامت من ميزان اعمال هستم؛ يعني هر كسي كه كفه گناهانش سنگين تر از كفه حسناتش باشد، من صلواتهايي را كه برايم فرستاده، مي آورم و در كفه حسناتش مي گذارم، تا آن كه كفه حسناتش سنگين تر شود.»(2)
3- ديدن بهشت

پيامبر(ص) فرمود:
«هر كس در هر روز هزار صلوات بر من بفرستد، از دنيا نخواهد رفت تا جاي خود را در بهشت ببيند.» 4- واجب شدن شفاعت در وصيت رسول ا...(ص) به امير مؤمنان(ع) آمده: «يا علي !هر كس به من هر روز و هر شب صلوات بفرستد، شفاعتم بر او واجب مي شود، اگرچه گناهانش از گناهان بزرگ باشد.»(
3) 5- رفع عطش قيامت خداوند به حضرت موسي (ع) وحي كرد: اي موسي !دوست داري كه عطش قيامت تو را فرانگيرد و در مواقف آن روز تشنه نباشي؟ عرض كرد. بلي، اي پروردگار جهانيان. خطاب رسيد امروز در دنيا بر حبيب من صلوات بفرست تا فردا از تشنگي قيامت ايمن باشي.»(4)

ب( آثار دنيوي صلوات
1- دعاي محجوب
از امام صادق(ع) نقل شده كه «هميشه ميان دعا و اجابت آن، حجاب و پرده اي مي آيد و حايل مي شود. تا بر محمد(ص) صلوات فرستاده نشود، آن حجاب و حايل برطرف نمي شود.»( حاجت

در روايتي پيامبر(ص) فرمودند: «صلوات فرستادن شما بر من، باعث روا شدن حاجتهاي شماست و خدا را از شما راضي مي گرداند و اعمال شما را پاك و پاكيزه مي كند.»(6)

3- رفع فقر
رسول ا...(ص) فرمود: «صلوات فرستادن، فقر را برطرف مي كند.»(7)
4- رفع فراموشي
رسول خدا(ص) فرموده اند كه: «هر كس چيزي را فراموش كرد، بر من صلوات بفرستد، تا آن موضوع يادش بيايد.»(8)
5- عافيت

و باز حضرت فرمود: «هر كس يك مرتبه صلوات بفرستد، خدا عافيت را بر او مي گشايد»(9)

پي نوشتها:
1- بحارالانوار، ج94، ص69
2- ثواب الاعمال و عقاب الاعمال، باب ثواب الصلاة النبي
3- بحارالانوار، ج91، ص93
4- آثار و بركات صلوات، ص151
5- اصول كافي، ج4، باب الصلاة علي النبي

6- جمال الاسبوع، ص242
7- جلاء الافهام، ص252
8- داستانهايي از صلوات، ص26
9- جامع الاخبار، ص97

مكارم الاخلاق ؛ سيماي پيامبر اكرم(ص) در قرآن

پيامبر اعظم(ص)، داراي لقبها و اوصاف متعددي در قرآن است، از جمله:
ئاحمد؛ «مبشراً برسول يأتي من بعدي اسمه احمد».(1)
ئ محمد؛ «محمد رسول ا...».(2)

ئ عبدا...؛ «و انه لما قام عبدا... يدعوه».(3)
ئ خاتم النبيين؛ «ولكن رسول ا... و خاتم النبيين».(4)

ئرحمةللعالمين؛ «و ما ارسلناك الا رحمةللعالمين».(5)
ئ بشير و نذير؛ «يا ايها النبي انا ارسلناك شاهداً و مبشراً و نذيراً و داعياً
الي ا... باذنه و سراجاً منيرا».(6)
ئ داراي خلق بزرگ؛ «و انك لعلي خلق عظيم».(7)

ئ نرمخويي؛ «فبما رحمة من ا... لنت لهم ولو كنت فظا غليظ القلب لانفضوا من حولك».(8)
ئ داراي نام و نشان مكتوب در تورات و انجيل؛ «الرسول النبي الذي يجدوه مكتوباً عندهم في التوراة و الانجيل».(9)
ئ همراه با وعده پيروزي بر همه اديان؛ «هو الذي ارسل رسوله بالهدي و دين الحق ليظهره علي الدين كله ولو كره المشركون».(10)
ئمبعوت بر همه بشريت؛ «و ما ارسلناك الا كافة للناس».(11)

ئمبعوث بر اجنه؛ «قل اوحي الي انه استمع من الجن فقالوا انا سمعنا قرآناً عجبا».(12)
ئ شاهد بر امت و شاهد بر تمام انبيا؛ «جئنا من كل امة بشهيد و جئنا بك علي هؤلاء شهيدا».(13)
ئ مورد تأييد الهي در برابر مسخره كنندگان؛ «انا كفيناك المستهزئين».(14)

ئ تثبيت دل با آيات قرآن؛ «كذلك لنثبت به فؤادك و رتلناه ترتيلا».(15)
ئپذيرش شفاعت تا آنجا كه راضي شود؛ «و لسوف يعطيك ربك فترضي».(16)
ئ داراي سعه صدر؛ «الم نشرح لك صدرك. و وضعنا عنك وزرك. الذي انقض ظهرك. و رفعنا لك ذكرك».(17)
ئ صاحب كوثر؛ «انا اعطيناك الكوثر».(18)
ئ بر راه مستقيم الهي؛ «ربك علي صراط مستقيم».(19)