بخشی از مقاله
چکیده
منابع خاك و آب به عنوان بخش اعظم محیطزیست بواسطه افرایش جمعیت و به دنبال آن فعالیتهاي بشر در حوزههاي مختلف از جمله صنعت با مشکلات روزافزون و جدي آلودگی روبـهرو اسـت کـه یـک پیآمد اجتنابناپذیر بویژه در کشورهاي در حال توسعه محسوب میشود. کشور ایران نیز به عنوان یکی از کشورهاي در حال توسعه و داراي منابع عظیم نفتی با مشکل نفوذ آلایندههاي نفتی به منابع خاك و آب رو بهرو شده است. در راستاي کاهش مضرات و تهدیدات حاصل از این آلودگیهـا، انتخـاب روشـی مناسب براي پاکسازي محیطزیست بویژه خاك هاي آلوده از اهمیت بالایی برخوردار است. در این مقاله ضمن پرداختن به اهمیت موضوع پاکسازي خاكهاي آلوده و سازگاري روش پاکسازي با محیطزیست و شرایط منطقه آلوده ، با مرور و بررسی مطالعات انجام شده در خصوص روشهاي زیستی که بـه کمـک میکروارگانیسمهاي بومی مناطق آلوده و گیاه پالایی و اثرات متقابل آنها بر افـزایش عملکـرد پاکسـازي محیطهاي آلوده سعی شد با در نظر گرفتن عوامل موثر بر فرایند پاکسازي زیستی، روشی بهینه توصیه شود.
کلمات کلیدي:
آلودگیخاك، آلایندههاي نفتی، زیستپالایی، گیاهپالایی، میکروارگانیسم
1
مقدمه:
خاك و آب به عنوان بخش اعظم محیطزیست به واسطه فعالیت بشر بویژه فعالیتهاي صنعتی آن با مشـکلات روز افزون و جدي آلودگی در سراسر دنیـا روبـهرو شـده اسـت. در ایـن میـان آلودگیهـاي نفتـیتقریبـاً یـک پیآمـد اجتنابناپذیر حاصل از افزایش سریع جمعیت است. استفاده از منابع نفتی بدون وقفه در مقیاس بزرگ، به طور عمد یـا تصادفی در حال افزایش است و یکی از بزرگترین دلایل آلودگی میباشد. نفت خام کمپلکسـی پیچیـدهاي از مجموعـه صدها نوع ترکیبات مختلف که غالب آن هیدروکربنها و مقادیري از عناصر دیگر مثـل نیتـروژن، سـولفور و تعـدادي از فلزات به مقدار ناچیز میباشد(دبیري, .(1389 از جمله پیامدهاي آلودگی نفتی میتوان بـه حـذف پوشـش گیـاهی در نتیجه فرسایش خاك و در نهایت آلودگی منابع آبهاي زیرزمینی اشاره نمود .[24]
نفت خام ترکیبی از هیدروکربنهاي مختلف است که پس از پالایش، محصولاتی از قبیل نفت سفید، گازوئیل،گاز و پروپان را نتیجه خواهد داد که تمامی این محصولات به نوعی براي محیطزیست و اکوسیستم آن مضر و سمی شناخته شده است .[28] هیدروکربنها بعنوان یک آلاینده گسترده که از منابع گوناگونی مثل ورود نفت از سکوهاي استخراج نفت به صورت تصادفی و یا عمدي، سیل، مخازن نفت در سواحل و دیگر صنایع، حتی گاهی از منابعی که شناخته شده نیستند به محیطزیست (رودخانهها، آبهاي آزاد و ...) راه مییابد که همه آنها براي محیطزیست تهدید محسوب میشود لذا این آلودگیها باید به طریقی به حداقل ممکن رسانده شوند.
همانطورکه گفته شد نفتخام ترکیبی پیچیده از هزاران ترکیب هیدروکربنی و غیرهیدروکربنی، از جمله فلزاتسنگین است که بر خواص فیزیکی و آبی خاك تأثیر گذاشته و سبب چسبندگی و اتصال ذرات خاك میشود. با سخت و غیرقابل نفوذشدن خاك، زهکشی و انتشار اکسیژن را مختل میشود. اختلالات خاك به دلیل تهویه ناقص ناشی از جایگزینی هواي خاك با نفت، فعالیت میکروارگانیسمهاي غیرهوازي متاثر و توازن آب در سیستم خاك-گیاه مختل میشود. طی بررسیهاي صورت گرفته مشخص شد که سمیت ناشی از سولفیدها و منگنز مازاد ناشی از تجزیه هیدروکربنها میباشد. این اختلالات منجر به کاهش نیترات و فسفر قابل استفاده و کلسیم میشود. همچنین نفتخام میتواند در بافت گیاه نفوذ کرده و وارد فضاهاي درون سلولی بشود. غشايسلولی نیز به دلیل نفوذ هیدروکربنها آسیب میبیند که منجر به نشت محتویات درون سلول میشود .[6]
براي کاهش مضرات و تهدیدات حاصل از این آلودگیها، انتخاب روشی مناسب براي پاکسازي محیط بویژه خاكهاي آلوده از اهمیت بالایی برخوردار است .[18,40] در همین راستا مطالعات زیادي روي پاکسازي خاك آلوده
به مواد نفتی انجام شده است بوسیله حرارت، استخراج بخار، حلال یا سورفکتانت، اکسیداسیون شیمیایی و پاکسازي زیستی .[30,32]
2
بطور کلی سه روش براي پاکسازي خاك آلوده به مواد نفتی وجود دارد و مورد ارزیابی قرار میگیرد(1.:[16]
روند طبیعی کاهش آلودگی (2 پاکسازي به روش زیستی (از قبیل روش بیولوژیکی و گیاهپالایی) (3 روشهاي مهندسی.
در این مقاله با توجه به اهمیت روشهاي زیستی (گیاهپالایی و زیستپالایی) به لحاظ سازگاري بیشتر با محیطزیست، سعی شد با مرور نتایج تحقیقات و مطالعات انجام شده قبلی، مزایا و مشکلات آنها بررسی و شرایط و روش بهینه براي پاکسازي خاكهاي آلوده به آلایندههاي نفتی توصیه شود.
