بخشی از مقاله
سرطان پوست
ديد کلي
جسم انسان از ميليونها ميليون سلول تشکيل شده است که در کنار هم ، بافتهايي مانند ماهيچه‌ها ، استخوان و پوست را مي‌سازند. اغلب سلولهاي طبيعي بدن در پاسخ به تحريکاتي که از داخل و خارج بدن به آنها وارد مي‌شود، رشد و توليدمثل مي‌کنند و در نهايت مي‌ميرند. اگر اين فرآيند در مسير تعادل و صحيح خود اتفاق بيفتد ، بدن سالم مي‌ماند و عملکرد طبيعي خود را حفظ مي‌کند. اما مشکلات ، زماني شروع مي‌شود که يک سلول طبيعي دچار " جهش " و يا تغيير شده و به سلول سرطاني تبديل مي‌شود.
نحوه پيدايش سرطان
يک سلول طبيعي ممکن است بدون هيچ دليل واضحي به يک سلول سرطاني تبديل شود، ولي در اغلب موارد ، تبديل در اثر مواجهه مکرر با مواد سرطانزا مانند الکل و دخانيات صورت مي‌گيرد. شکل ظاهري و نيز عملکرد سلولهاي سرطاني شده با سلولهاي طبيعي تفاوت دارد. جهش يا تغيير ايجاد شده در DNA يا ماده ژنتيکي سلول اتفاق مي‌افتد. DNA همان مسئول کنترل شکل ظاهري و عملکرد سلول است. وقتي DNA يک سلول تغيير مي‌کند، آن سلول با سلولهاي سالم کنار خود تفاوت مي‌يابد و ديگر کار سلولهاي طبيعي بدن را انجام نمي‌دهد. اين سلول تغيير يافته از سلولهاي همسايه‌اش جدا مي‌شود و نمي‌داند چه زماني رشدش بايد به پايان برسد و بميرد. به عبارت ديگر سلول تغيير يافته از دستورها و علائم داخلي که سلولهاي ديگر در کنترل آنها هستند، پيروي نمي‌کند و به جاي هماهنگي با سلولهاي ديگر خودسرانه عمل مي‌کند.
بدخيم شدن سرطان
وقتي سلول " جهش يافته " تقسيم مي‌شود ، به 2 سلول جديد " جهش يافته " تبديل مي‌گردد و اين فرآيند به همين ترتيب ادامه مي‌يابد تا همان يک سلول موذي به توده‌اي از سلولها که تومور ناميده مي‌شود، تبديل مي‌گردد. گاهي اين تومورها ، خوش خيم بوده و رشد نمي‌کنند. ولي در صورتي که سلولهاي تومور رشد کنند و تقسيم شوند و سلولهاي طبيعي اطراف خود را از بين ببرند و به نقاط ديگر بدن هم دست‌اندازي کنند، تومور بدخيم محسوب مي‌شود. بزرگترين خطر تومورهاي بدخيم ، توانايي آنها در حمله به بافتهاي سالم و پخش شدن در بدن است و اين همان متاستاز سرطان است. هر چه تومورها رشد کنند و بزرگتر شوند، جلوي رسيدن مواد غذايي و اکسيژن را به سلولهاي سالم مي‌گيرند و با پيشرفت سرطان ، سلولهاي سالم مي‌ميرند و عملکرد و سلامت بيمار از بين مي‌رود. اگر جلوي اين فرآيند گرفته نشود، سرطان به مرگ مي‌انجامد.
علائم هشدار دهنده سرطان
خونريزي غير طبيعي در هر نقطه از بدن.
پيدايش هرگونه توده سفت سلولي در زير پوست، مثلا در سينه يا نقاط ديگر.
پيدايش زخمي که به آساني بهبود نمي‌يابد (بويزه در اطراف زبان ، دهان و لبها).
سوء هاضمه دائمي
تغييراتي در وضع خالها يا زگيل از قبيل تغيير رنگ ، بزرگ شدن ، خارش ، دردناک شدن و يا خونريزي از آنها که به مدت طولاني ادامه يابد.
پيدايش آشفتگي در اعمال روده‌ها يا مثانه که با درمانهاي عادي بهبودي نيابد.
سرفه ، گرفتگي صدا و يا مشکل شدذن عمل بلع به مدت طولاني.
اگر هر يک از اين علائم فوق بيش از دو هفته ادامه يابد، بايد بيمار تحت بررسي تخصصي قرار گيرد. البته در بشتر موارد اين علائم حاکي از وجود سرطان نيستند.
انواع سرطانها
اغلب سرطانها به سه دسته عمده تقسيم مي‌شوند:
کارسينوم : شامل سرطانهايي مي‌شود که از سلولهايي که سازنده پوست هستند (مثل سرطان پوست) و يا لايه داخلي اعضا را مي‌پوشانند (مثل سرطان ريه) و يا سازنده غدد هستند (مثل سرطان سينه) منشا مي‌گيرد.
سارکوم : اين دسته سرطانهايي هستند که از بافت همبند مثل غضروف ، استخوان و ماهيچه منشاء مي‌گيرند. از اينرو سرطان استخوان يا سرطان ماهيچه را در هر نقطه از بدن سارکوم مي‌گويند.
لوسمي و لنفوم‌ها : شامل سرطانهايي است که از سلولهاي تشکيل دهنده خون و سلولهاي ايمني منشاء مي‌گيرند.
در کشورهاي غربي ، سرطان پوست شايعترين سرطان است و پس از آن سرطان سينه، ريه ، پروستات ، روده بزرگ ، مثانه و رحم قرار دارد.
راههاي پيشگيري
پيشگيري اوليه از سرطان با اجتناب از عامل مسبب يا مصرف ماده‌اي که مانع از پيدايش فرايند بدخيمي مي‌شود ، صورت مي‌گيرد و شامل اقداماتي براي کاهش خطرات شيوه زندگي (اجتناب از توتون ، مصرف غذاهاي کم چرب و غني از فيبر ، استفاده از کرم ضد آفتاب) و مصرف عوامل پيشگيري شيميايي است. عوامل پيشگيري شيميايي داروها يا ريز مغذيها (مواد معدني يا ويتامينها) هستند. عوامل زير نيز در پيشگيري از سرطانها موثرند.
عدم استفاده از مشروبات الکلي و دخانيات.
صرف غذاهايي که به صورت آب‌پز تهيه مي‌شود.
عدم استفاده از غذاهايي که آثار سوختگي در آنها نمايان است.
استفاده از سبزيجات و انواع ميوه‌ها
استفاده کمتر از گوشت قرمز
رعايت کامل امور بهداشتي
درمان
امروزه اکثر سرطانها درمان قطعي ندارند اما براي جلوگيري از رشد و پيشرفت آنها از روشهاي جراحي ، پرتو درماني ، شيمي درماني ، هورمون درماني ، پيوند مغز استخوان و ... استفاده مي‌شود. البته يافته‌هاي جديد زيست شناسي سلولي تومور در روشهاي درماني ترکيبي طي يک برنامه هماهنگ مورد بهره برداري قرار مي‌گيرند.
سرطان پوست چيست؟
پوست بزرگترين عضو بدن و وظيفه آن ذخيره چربي، خنک نگهداشتن بدن و ساختن ويتامين D در بدن است و بدن را از عفونت، نور، از دست رفتن آب و ساير مايعات و جراحت حفاظت مي کند. سرطان پوست بيماري است که در آن سلولهاي بدخيم از بافت پوست نشات مي‌گيرند و به طور نامنظم و فزاينده‌اي تکثير و به طريقي از سيستم ايمني و دفاعي بدن عبور مي‌کنند بدون اينکه موجب عکس‌العمل تدافعي و تهاجمي در سيستم ايمني بدن شوند. مهمترين عامل پيشتاز و مستعد سرطان پوست، جهش در DNA سلول بر اثر اشعه ماوراي بنفش است که منجر به شروع تراريختي سلول و سرطاني شدن آن مي‌شود.
با توجه به نوع سلول پوستي که دچار تراريختي و سرطان شده است اشکال مختلفي از سرطان پوست وجود دارد که هر کدام نشانه‌ها و عوارض خاص خود را دارند. شايعترين اشکال سرطان پوست عبارتند از:
1 ـ سرطان سلولهاي بنياني يا پايه
2ـ سرطان سلولهاي فلسي
3ـ سرطان سلولهاي ملانوسيست ( ملانوما)
سرطان سلولهاي بنياني
سرطان سلولهاي بنياني شايعترين نوع سرطان پوست به شمار مي آيد و نسبت به ديگر اشکال سلولهاي سرطاني پوست خطر کمتري دارد. سرطان سلولهاي بنياني که در پايه اپيدرم (لايه خارجي پوست) قرار دارند سرعت رشد کم و آرام داشته و به ندرت گسترش مي‌يابند.
سبب شناسي سرطان سلولهاي بنياني پوست عبارت است از: در معرض تابش نور شديد آفتاب قرار گرفتن بدن از جمله صورت، گوشها، گردن، سر، شانه‌ها و پشت، تماس با مواد شيميايي مانند آرسنيک و مواد راديو اکتيو، جراحتهاي باز، سوختگي، خالکوبي و واکنشهاي حساسيتي نسبت به واکسن.
افرادي که پوست و موي روشن و چشم آبي، سبز و خاکستري دارند و همچنين اشخاصي که مشاغل آنها در فضاي باز است و به طور متوالي در معرض نور آفتاب هستند نيز از خطر بالا تري براي ابتلا به سرطان سلولهاي بنياني پوست برخوردارند.
علائم هشدار دهنده سرطان بنياني پوست
زخمهاي بازي که خونريزي در آن پس از سه هفته يا بيشتر ترميم نيافته باشد.
لکه سرخ يا حساسيتي که ممکن است حالت خشکي درد و يا خارش داشته و بهبود نيابد.
بر آمدگي شفافي که به رنگ صورتي، قرمز، سفيد است و يا در افراد با پوستهاي تيره به رنگ قهوه‌اي و سياه نمايان شود و گاهي با خال اشتباه گرفته مي‌شود.
لکه صورتي که با حاشيه بر آمده و فرو رفتگي خشک در مرکز آن همراه است در اين مورد با رشد لکه، رشته‌هاي نازک رگهاي خوني ممکن است بر سطح آن ايجاد شود.
سرطان سلولهاي فلسي پوست
سرطان سلولهاي فلسي دومين شکل شايع سرطان پوست به شمار مي‌رود که مي‌تواند تمام بدن از جمله لايه‌هاي مخاطي را در بر گيرد. اکثر اشکال سرطان سلولهاي فلسي مدتها به لايه اپيدرم محدود مي‌ماند و در صورت درمان نشدن به لايه هاي زيرين پوست سرايت کرده و بافتهاي ديگر را مورد تهاجم قرار مي‌دهد. در معرض تابش نور شديد آفتاب قرار گرفتن اعضاي بدن مانند صورت، گردن، اطراف گوشها،
پوست سر بدون پوشش مو، دست، شانه، پشت بدن و لب پايين دهان از جمله علل ابتلا به اين نوع سرطان است. زخمهاي باز، تابش اشعه ايکس و تماس با مواد شيميايي مانند آرسنيک و فراورده هاي نفتي از ديگر عوامل ابتلا به سرطان سلولهاي فلسي پوست است. درمان توسط داروهاي سرکوبگر سيستم دفاعي بدن احتمال ابتلا به اين نوع سرطان پوست را افزايش مي‌دهد. نشانه هاي ابتلا به اين نوع سرطان در موارد بسيار معدودي در پوستهاي سالم ديده شده است که محققان آن را ناشي از عوامل ژنتيکي تلقي مي‌کنند.
علائم هشدار دهنده سرطان سلولهاي فلسي پوست
رشد ضايعه زگيل مانند که حالت خشکي پيدا و خونريزي کند.
لکه فلس مانند با حاشيه نامنظم که ممکن است حالت خشکي و خونريزي داشته باشد.
زخم بازي که خونريزي داشته و يا خشک شده و براي مدت طولاني بهبود نيافته باشد.
وجود توده‌اي برآمده که مرکز آن فرو رفته و خونريزي کند. چنين توده اي ممکن است سريع بزرگ تر شود.
سرطان ملانوما
سرطان ملانوما رشد بدخيم سلولهاي ملانوميسم است. اين سلولها رنگدانه تيره پوست، مو، چشم و خال‌هاي بدن را توليد مي‌کنند. از اين رو تومورهاي ملانوما اکثراً قهوه‌اي و يا سياه است. ولي در موارد معدودي نيز سرطانهاي ملانوم رنگدانه توليد نکرده و به رنگ پوست صورتي، قرمز و يا بنفش ظاهر مي‌شوند.
ملانوما از خطرناک ترين انواع اشکال سرطان پوست بشمار مي رود. اين نوع سرطان اگر زود تشخيص داده شود درمان آن 100 درصد امکان پذير است. اما چنانچه حالت تهماجمي پيدا کرده و به ساير بافتهاي بدن سرايت کند درمان آن امکان پذير نخواهد بود .
اشکال سرطانهاي ملانوم به چهار دسته تقسيم مي شوند:
ملانو م سطحي : اين نوع ملا نوم به صورت لکه اي مسطح و يا کمي بر آمده با حاشيه نامنظم ظاهر مي شود. اين لکه ممکن است به رنگها‌ي قهوه‌اي –سياه – قرمز –آبي و يا سفيد نيز ظاهر شود.
لنتيگو ماليگنا : لنتيگو ما ليگنا مانند ملانومهاي سطحي نزديک به سطح پوست رشد مي کند و همراه با سايه هاي برنزه – قهوه‌اي و يا قهوه‌اي تيره همراه است. اين سرطان که به آهستگي رشد مي کند و ممکن است به ملانوم لنتيگو ماليگنا که حالت تهاجمي دارد تبديل شود.
ملانوم اکرال لنتيجينوس : ملانوم اکرال لنتيجينوس قبل از اينکه لا يه هاي عميق تر پوست را در بر بگيرد، ابتدا به طور سطحي رشد مي‌کند. اين نوع ملانوما با ساير اشکال ملانوم متفاوت است زيرا به شکل سايه‌هاي سياه و يا قهوه‌اي زير ناخنها، کف پا و يا کف دست نمايان مي‌شود. اين نوع سرطان از شايعترين اشکال ملانوما در بين سياه پوستان آمريکايي و آسيايي است و از جمله نادرترين اشکال ملانوما در بين سياهپوستان آفريقايي است.
ملانوم گره‌اي : ملانوم گره‌اي معمولاً جنبه تهاجمي داشته و زماني تشخيص داده مي‌شود که سطح آن بر آمده شده است. رنگ اين گره‌ها اکثرا سياه و بعضي اوقات آبي، خاکستري، سفيد، قهوه‌اي، برنزه، قرمز و يا همرنگ پوست است. اين نوع سرطان معمولاً در تنه، پا، دست افراد مسن و بر روي سر مردان ديده مي‌شود. اين نوع سرطان شديدترين و تهاجمي‌ترين نوع سرطان ملانوم است.
الگوهاي درماني سرطان پوست
تظاهرات باليني سرطان پوست در هر شخص متفاوت است از اين رو تعيين درمان مناسب بستگي به سن، وضعيت بدن، سابقه طبي بيمار، پيشرفت بيماري، سازگاري بدن بيمار با دارو و الگوهاي مختلف درماني دارد.
در مجموع الگوهاي درماني سرطان پوست عبارتند از:
جراحي: برداشتن بافت بدخيم و کمي از بافت سالم پوست که روش معمول الگوي درماني سرطان پوست است و به اشکال مختلف انجام مي شود و عبارتند از:
کرايوتراپي يا استفاده درماني از سرماي شديد براي تخريب بافت. در اين روش ضايعه بدخيم با استفاده از نيتروژن مايع منجمد شده و در نتيجه آن، سلولهاي سرطاني نابود شده و از بين مي روند.
خشکاندن و تخريب بافتهاي سرطاني از طريق جريان الکتريکي پرفرکانس.
کورتاژ يا پاک کردن سطح مبتلا به بيماري با استفاده از کورت (وسيله قاشقي شکل). در اين روش جراح ضايعه بدخيم را تراشيده و به وسيله کورت پاک و تميز مي کند.
پيوند پوست که بر روي بستر پوست آسيب ديده ناشي از جراحي و برداشتن توده سرطاني حاصل شده انجام مي‌گيرد. درمان ليزري که به وسيله پرتو نوري ليزر، سلولهاي سرطاني برداشته شده و از بين مي روند.
جراحي ميکروگرافي مه: در اين روش ضايعه سرطاني با کمترين صدمه به بافت سالم برداشته مي‌شود و طي آن، جراح با استفاده از ميکروسکوپ مقطع بافت سرطاني را مورد بررسي قرار مي‌دهد تا به طور کامل از نابودي سلول سرطاني اطمينان حاصل کند.
