بخشی از مقاله

سرآغاز

در نگرشهاي رایج کنونی در برنامه ریـزي و طراحـی محیطـی، بیشتر اطلاعات مقطع زمانی خاص با عنوان وضـع موجـود و در قالـب عــواملی نظیرشــیب، جهــت، توپــوگرافی، خاك،پوشــش گیــاهی و....مورداستفاده وتحلیل قرار مـیگیـرد و بـر اسـاس آن برنامـه هـا و طرحهاي قاطعانه اي براي یک دوره زمانی ثابت ارائه می شود. در این رویکرد، عامل زمان و تأثیرهاي ناشی از آن بر الگوهاي رشد، یا تغییر


شکل محیط در فرایند برنامه ریزي و طراحی در نظر گرفته نمـی شود و در نتیجه ماهیت قطعیت پذیر این رویکرد در تعارض با ماهیـت در حال تغییر و تحول دائمی الگوهاي محیطی قرار گرفته و درنهایـت بر تحقق اهداف برنامه تأثیرات چشمگیري باقی می گذارد. ضعفهـا و کاستی هاي چنین نگرشی منجر به استفاده از رویکردهـاي راهبـردي در شناخت، تحلیل و برنامه ریزي در تصمیم سازي هایی که به نحوي

نویسنده مسئول:تلفن:E-mail:masnavim@ut.ac.ir 61113178

122

با عامل زمان و تغییرات ناشی از آن پیوند خوردهاند، شده است. در این راستاوبا توجه به شرایط موجود می توان گفت که رهیافت هاي متـأخر مبتنی بر نظریه آشوب و پیچیدگی به دنبـال شـناخت و درك قـوانین حاکم بر رشد و تغییر شکل پدیده ها در طول زمـان اسـت تـا از ایـن طریق بتواند دیدي جامعتر، با انعطاف پذیري بالا نسبت بـه محـیط و پدیده ها و الگوي تغییرات آن ارائه دهد .(Odell,2003) ایـن تحقیـق قصد دارد تا به منظور فراهم کـردن زمینـه مناسـب اطلاعـاتی بـراي تصمیمسازي درخصوص اقدامات برنامه ریزي و طراحـی محیطـی در بستري طبیعـی از رویکـرد آشـوب و پیچیـدگی در شـناخت و تحلیـل شرایط محیط استفاده کند و از این طریق الگوهـاي محیطـی و رونـد پیدایش آنها را مورد تحلیل قراردهد.

شناخت و تحلیل الگوهاي محیطی در دارآباد

الگوها نشان دهندة میزان پیچیدگی ساختارهاي نهان طبیعت بـه شمار میروند. از این رو، مطالعه، بررسی و تحلیـل رونـد شـکلگیـري الگوهاي محیطی در طول زمان میتواند روند شناخت را از سطح نگـاه شکلگرایانه صرف به عمق سازوکار پیچیدگی و نحوة پیدایش الگوهـا برده و جنبههاي مستتر در آن را مشخص کند. بنابراین میتوان گفـت که رهیافتهاي کنونی مبتنی بر نظریه آشوب و پیچیـدگی بـه دنبـال شناخت و درك قوانین حاکم بر رشد پدیدههاسـت تـا از ایـن رو بتوانـد دیدي جامع تر و وسیع تر به محیط و پدیدههاي آن ارائه دهد.

شناخت منطقه مورد مطالعه

با توجه به اهداف موردنظر شناخت الگوها بررسی و تحلیـل آنهـا در یک دوره 45 ساله (1380-1335) در منطقـه دارآبـاد و بـر اسـاس عکسهاي هوایی موجود بـه عنـوان دادههـاي خـام دیجیتـالی مـورد استفاده قرار گرفت.رود درة دارآباد شرقیترین دره از مجموعه درههاي شمال تهران است و شامل مسیرهاي دسترسی به ارتفاعاتی است کـه به طور فرعـی پـس از پیوسـتن بـه درة جمـشیدیه و ارتفاعـات فـراز جمشیدیه به ارتفاعات کلکچال دست مییابد (اشکال شمارة1و.(2 این حوزه در شمال شرق تهران در عرضهاي جغرافیـایی 40″، 48′، 35 25″ - و 52′ و 35 شمالی و در طولهـاي جغرافیـایی 23″ و 27′ و

40″ - 51 و 30′ و 51 شرقی قرار دارد. مساحت حوزة آبریز دارآباد

1670 هکتار و مـساحت شـاخه فرعـی آن 700 هکتـار اسـت کـه در مجموع 2370 هکتار مساحت دارند و طول رودخانه دارآباد تا ایـستگاه قلهک 6/5 کیلومتر و متوسط شیب بستر آن %22 است (محمودیـان و همکاران،.(1381 بر اساس آمار سرشماري سال 1335 (سال مبنا براي این پژوهش) جمعیت دارآباد در این سال 2041 نفر بوده است (ستوده،

مجله محیط شناسی شمارة43

.(1371این رقم طی یک دوره پنجاه ساله تقریبا سه برابـر شـده و بـر اساس سرشماري سال 1385 به عدد 6006 نفر جمعیت افزایش یافتـه است(مهندسین مشاور بافت شـهر، .(1383درحالیکـه رود-دره هـا بـه عنوان میراث طبیعی و با ارزش، بـستر باغـات قـدیمی و پیونددهنـده محیط مصنوع با محیط طبیعی محسوب شده و نقش و عملکرد مهمی از نظر براورد فضا و منابع لازم و تقویت پایداري بین فضاي سبز وبـاز موجود در سرزمین شهري به عهده دارند هجوم نیازهـا بـراي سـاخت وساز وتوسعه شهري به دارآباد که به عنوان یکی از مهـم تـرین رود-

دره هاي شمال تهران محسوب میشود حیات آنرا به مخـاطره انداختـه است(میرنوروزي رزي، .(1383 شـکل شـمارة:1موقعیـت دارآبـاد را در شهر تهران نشان میدهد.

شکل شمارة(:(1 عکس هوایی تهران و موقعیت منطقه مورد

مطالعه( مأخذ: (www.parstimes.com/SatIran.html

درة دارآباد از دو رودخانه به نام رودخانه "کهنه دارآباد" در سمت شرق و رودخانه"دارآباد"که از کوههاي غربی سرچشمه میگیرد تشکیل شده که در نهایت در محلی به نام "سیر دورود پایین " به هم می-

پیوندند و رودخانه دارآباد را تشکیل میدهند. کاربري هاي موجود در اطراف درآباد بیشترمسکونی، فضاي سبز، پارك، آموزشی و درمانی و فرهنگی است(شکل شمارة.(2

روش و ابزار پژوهش

به منظور شناخت و تحلیل الگوهاي طبیعی و مصنوع در محیط و تغییرات و رشد احتمالی آنها از روش پردازش تصویر استفاده شد. در این فرایند عکس هوایی، یا تصویر ماهواره اي از منطقه در صورت وجود می توانند به عنوان داده هاي مستند استفاده شوند. در این پژوهش با توجه

شناخت الگوي رشدو تغییرات عناصرمحیطی طبیعی وانسان ساخت درمنطقه دارآباد 123

به داده هاي موجود و ثبت شده، عکس هاي هوایی(سازمان نقشه دوم- تحلیل اطلاعات بر مبناي فیلتر گابور در محیط.MATLAB
برداري کشور،(1380-1335 مبناي کار قرار گرفت. فرایند پردازش به بر این اساس روند بررسی و تحلیل الگوهاي طبیعی و مصنوع و تغییرات
ترتیب بر روي عکس هاي موجود که حاصل یک دوره زمانی 45 ساله آنها بر مبناي فرایند پردازش تصویر به طور دقیقتر مورد بحث قرار
(از سال 1335تا 1380 شمسی) هستند، صورت پذیرفت (شکل هاي گرفت که کلیاتی پیرامون آن در ادامه ارائه میشود.
5،4،3 و.(6 این روش به طور کلی داراي دو مرحله اصلی است:
اول- تهیه تصاویر و مناسب سازي آنها بر اساس ساختار
رقومی(دیجیتالی).

شکل شمارة(:(2کاربري هاي وضع موجود منطقه دارآباد (مأخذ:مهندسان مشاور بافت شهر، (1383

421 مجله محیط شناسی شمارة43

الگوریتمهاي ریاضی مرتبط و تحلیل از آنها استفاده میشـود. در ایـن تحقیق به منظور بررسی و تحلیل تصویرهاي حاصل از منطقه دارآبـاد در دورههاي مختلف بر اساس فرآیند پردازش تصویر و ابزار مـرتبط بـا آن استفاده شده است.


شکل شمارة(:(3 عکس هوایی دارآباد، سال 1335

( مأخذ: سازمان نقشه برداري آشور ١٣٣٥)


شکل شمارة(:(6، عکس هوایی دارآباد، سال1380

( مأخذ: سازمان نقشه برداري کشور ( 1380


شکل شمارة(:(4 عکس هوایی دارآباد، سال 1341

(مأخذ:سازمان نقشه برداري کشور . (1348


شکل شمارة(:(5، عکس هوایی دارآباد، سال 1348

( مأخذ: سازمان نقشه برداري کشور (1341

عکسهاي هوایی دارآباد در دوره هاي مختلف به عنوان دادههـاي خام دیجیتالی مبناي کار قرار گرفتند.ابزار تحلیل در این بخـش بـسته نرمافزاري MATLAB (ویرایش (7 اسـت و حـاوي جعبـه ابزارهـاي مختلف، نظیـر شـبکههـاي عـصبی اسـت کـه بـراي تهیـه و تـدوین

فیلترهاي گابور یکی از ابزارهاي مهم و قابل توجه در این بخـش به شمار میروند که بر مبناي ویولت (موجک) به طور گستردهاي براي جدا کردن شکلهاي مختلف بافت از تـصویر سـازگار و آمـوزش داده شدند. درنتیجه الگوریتم موردنظر به منظور شناخت و بررسی الگوهاي حاصل از دورههاي زمانی مختلـف بـر مبنـاي فیلتـر گـابور در محـیط

MATLAB تهیه و تدوین و نتایج آن پس از اعمال بر روي تـصاویر مورد بررسی قرار شد.

در متن اصلی مقاله به هم ریختگی وجود ندارد. برای مطالعه بیشتر مقاله آن را خریداری کنید