بخشی از مقاله
شامل :
بخش اول : سيستم عامل چيست و چه وظايفي دارد ؟
بخش دوم : نصب Linux
بخش سوم : آشنايي با محيط، تعدادي از دستورات پركاربرد ونحوه نصب نرم افزار درLinux :
بخش اول
سيستم عامل چيست و چه وظايفي دارد ؟
سيستم عامل برنامه اي است كه مديريت سخت افزار و نرم افزار كامپيوتر را به عهده مي گيرد . در ابتدا سيستم عامل ها به منظور انجام يك سري عمليات كه بايد بوسيله سخت افزار مرتباً تكرار مي شد طراحي شدند . اين عمليات عمدتاً شامل مديريت فايلها ، اجراي برنامه ها و دريافت دستورات از كاربر بودند . ارتباط با كامپيوتر و سيستم عامل آن از طريق يك سطح ارتباطي ايجاد شده براي كاربر User
( intet face ) صورت مي گيرد اين واسط كاربر به سيستم عامل اجازه مي دهد تا دستورات را از كاربر دريافت نموده و تغيير كند . در نتيجه تنها كافي است كه براي انجام عمليات دستوري به سيستم عامل داده شود مانند خواندن فايل يا تايپ كردن يك سند . سطح ارتباطي كه يك سيستم عامل براي كاربر ايجاد مي كند ممكن است بسادگي خط فرمان ( command )line ) باشد يا بفرم هاي پيچيده تر مثل ايجاد منوها (menus ) و icon ها روي desktop .
سيستم عامل همچنين برنامه هاي نرم افزاري را نيز مديريت مي نمايد . براي تايپ يك سند يا اجراي محاسبات رياضي نياز به برنامه هاي نرم افزاري ويژه اي مي باشد . يك editor مثالي است از يك برنامه نرم افزاري كه امكان تايپ يك سند ، تغيير دادن آن و اضافه كردن متن جديد به آن را فراهم مي آورد .
editor خود نيز يك برنامه نرم افزاري است كه تشكيل شده از يك سري دستورات كه بايد بوسيله كامپيوتر اجرا شوند . براي اجراي اين برنامه ، ابتدا بايد برنامه در حافظه load شود و سپس دستورات آن اجرا شوند . سيستم عامل عمليات lode و اجراي كليه برنامه ها را كنترل مي كند . هنگاميكه مي خواهيد از يك editor استفاده كنيد به سيستم عامل دستور دهيد برنامه نرم افزاري editor را در حافظه load كرده و اجرا نمايد .
مديريت فايل ، مديريت برنامه و ارتباط با كاربر از مشخصات اوليه و قديمي مشترك بين تمام سيستم عامل ها مي باشد . سيستم عامل Linux مانند ساير نسخه هاي سيستم عامل Unix دو مشخص مهم ديگر نير به اين قابليت ها مي افزايد . Linux توانايي اجراي چند برنامه يا وظيفه مختلف را بطور همزمان داراست ( multi tashing ) و همچنين توانايي ارتباط با چند كاربر را بطور همزمان دارا مي باشد ( multiuser ) . بعنوان يك سيستم عامل چند وظيفه اي ،Linux قادر است چندين كار را بطور همزمان انجام دهد . مثلاً مي توان يك فايل را ويرايش كرد در حاليكه در همان زمان فايل ديگري در حال چاپ شدن مي باشد . شما مجبور نيستيد صبر كنيد تا چاپ آن فايل تمام شود و سپس فايل مورد نظر خود را ويرايش كنيد .
بعنوان يك سيستم عامل چند كاربره (multi user ) ، كاربرهاي مختلف مي توانند رادار سيستم شوند (fay in ) و از طريق terminal هاي مجزا با سيستم ارتباط برقرار كنند .
در ابتدا سيستم عالم ها به منظور افزايش راندمان سخت افزار طراحي شدند . هنگاميكه در ابتدا كاميپيوتر ها ساخته شدند ، توانائيهاي آنها محدود بود و سيستم عامل ها براي استفاده حداكثر از اين توانايي توليد مي شدند . در نتيجه كليه سيستم عامل ها با ايده اصلي مهم بودن سخت افزار و نه كاربر ايجاد مي شوند ، لذا بسيار خشك و بي انعطاف بودند و كاربران را مجبور به پيروي از محدوديتهاي سخت افزاري مي نمودند . ولي سيستم عامل Linux با هدف انعطاف پذير بودن و به سادگي قابل استفاده بوده براي كاربران طراحي شده است . Linux همان انعطاف پذيري كه حين طراحي unix لحاظ شده را دارا مي باشد و اين به دليل تحقيقات زياد و ادامه دار براي طراحي اين سيستم عامل مي باشد .
سيستم عامل unix بوسيله ( Ken thompso ) در آزمايشگاههاي AT&T Bel l در اواخر دهه 60 و اوايل دهه 70 ميلادي طراحي و توليد شد . unix بسياري از دستاوردهاي جديد در طراحي سيستم عامل را بطور يكي در خود جمع نمود . در ابتدا اين سيستم عامل بعنوان سيستم عاملي براي افرادي كه تحقيقات علمي انجام مي دادند طراحي شد . يكي از اهداف اصلي ، ايجاد سيستمي بود كه بتواند نيازهاي در حال تغيير اين افراد را تامين كند . براي اين منظور تاپسون ناچار به طراحي سيستمي بود كه بتواند از عهده وظايف كاملاً متفاوتي برآيد . در نتيجه انعطاف پذيري از راندمان سخت افزاري مهمتر جلو نمود . مانند unix ، Linux نيز از اين توانايي برخوردار است كه بتواند از عهده وظايف متفاوت و وسيعي كه هر كاربر از آن انتظار دارد برآيد .
اين انعطاف پذيري به Linux اجازه مي دهد تا سيستم عاملي باشد كه در هر شرايطي و براي هر كاربري يك سيستم عامل سفيد و موثر باشد . كاربر محدود به يك سري عمليات خشك و محدود و بي انعطاف نمي باشد در عوض ، سيستم عامل مجموعه اي از موثرترين ابزار را در اختيار كاربر قرار مي دهد . اين فلسفه كاربر ـ محور به اين معناست كه شخص مي تواند سيستم را به نحو پيكربندي و برنامه ريزي كند كه جوابگوي يك سري نيازهاي خاص باشد . در حقيقت Linux سيستم عاملي است كه يك محيط اجرايي كامل را براي كاربر فراهم مي آورد .
كليات سيستم عامل Unix ، Linux را نيز مي توان به بخش اصلي تقسيم نمود : هسته (kernel ) محيط ( enviroment ) و ساختار فايلي ( file struchure ) . kernel برنامه هسته اي است كه برنامه هاي ديگر را اجرا مي كند و اجزاي سخت افزاري مانند ديسك ها و چاپگرها را مديريت مي كند . enviroment يك سطح ارتباطي ( واسط ) براي كاربر ايجاد مي كند . اين واسط دستورها را از كاربر دريافت مي كند و آنها را براي اجرا به kernel يا هسته مي فرستد .
file structure امكان ذخيره سازي اين داده ها را مديريت و سازماندهي مي كند . فايلها در شاخه ها ( directory ) سازماندهي و ذخيره مي شوند . هر شاخه ممكن است حاوي هر تعداد زير شاخه ( subdirectory ) باشد كه آنها به نوبه خود شامل فايلها مي باشند . enviroment demel و file structure بهمراه هم پايه اصلي ساختار سيستم عامل را تشكيل مي دهند . بوسيله اين سه جزء مي توان برنامه ها را اجرا كرد ، فايلها را مديريت نمود و با كاربر ارتباط برقرار كرد .
enviroment يك سطح ارتباطي ( inter face ) ميان kernel و كاربر ايجاد مي كند . اين واسط را مي توان بعنوان يك مفسر ( interpreter ) توصيف نمود . چنين مفسري ، دستورهايي را كه بوسيله وارد مي شوند تفسير مي كند و آنها را به kernel مي فرستد .
سيستم عامل Linux قادر است انواع مختلفي از enviroment ها را فراهم آورد : desktop ها window manager ها و command line shell ها . هر كاربر مي تواند بنا به دلخواه از يكي از اين واسط ها استفاده كند .
واسط shell يك محيط ساده مي باشد كه معمولاً شامل يك prompt است كه مي توان در آن دستور را تايپ نمود و سپس وارد كرد . در حقيقت دستور را در يك خط كه به آن commad مي گوئيم تايپ كرده و enter مي نماييم .
بعنوان جانشين براي محيط shell يا ميان Linux , commad line هم desktop و هم window manager را فراهم كرده است . window manager يك فرم ساده تر و مختصر تر از desktop است كه تنها امكان اجراي عمليات مختلف در پنجره هاي مجزا را فراهم مي اورد . desktop يك واسط گرافيكي كامل ( GUI ) را فراهم مي كند درست مانند سيستم عامل هاي windows و Mac . در مدل desktop امكانات فراواني از قبيل پنجره ها ، icon ها ، menu ها فراهم آمده اند كه مي توان آنها را بوسيله mouse كنترل كرد . در حال حاضر دو نوع مختلف از desktop بصورت رايگان موجود است :
1 ) KDE ( K desktop Environment ) .
2 ) Gnome ( GNU Network Object Model Environment )
از Linux فايلها در درون شاخ ها سازماندهي مي شوند كه بسيار شبيه windows
مي باشد . كل file system در در Linux در حقيقت يك مجموعه ارتباط مانند داخلي بزرگ از شاخه هاست كه هر كدام شامل تعدادي فايل مي باشد . بعضي از شاخه ها بطور استاندارد براي استفاده system رزرو شده اند ، ولي مي توان شاخه هاي ديگري نيز براي فايلهاي شخصي ايجاد كرد . بعلاوه مي توان براحتي يك فايل را از يك شاخه به شاخه ديگر منتقل نمود . همچنين در linux مي توان اجازه دسترسي براي شاخه ها و فايل ها تعيين كرد .
بدين وسيله مي توان به ديگران اجازه استفاده از فايلي را داد يا اجازه استفاده آنرا را تنها به شخص خاص محدود كرد . در حقيقت شاخه هاي ايجاد شده بوسيله هر كاربر در نهايت به شاخه هاي ايجاد شده توسط ساير كاربران متصل و مربوط است . اين شاخه ها بفرم يك ساختار درختي سلسله مراتبي ( hier ar chical ) سازماندهي شده اند . كه با يك شاخه root شروع مي شوند . تمام شاخه هاي ديگر در نهايت از اين شاخه root منشعب مي شوند .
با دسترسي به linux , Gnome , KDE يك محيط گرافيكي مجتمع كامل فراهم آورده كه ارتباط كاربر را با سيستم به آسان ترين شكل ممكن مي سازد . Gnome , KDE متكي به X window system مي باشند كه بدين معناست كه هنگاميكه هر دو آنها روي سيستم نصب باشند ، برنامه هاي هر يك روي ديگري نيز قابل اجرا مي باشد .
Linux ، يك سيستم عامل Open source
Linux در نهايت يك تلاش مشترك و همگاني روي Internet طراحي و بوجود آمد . لذا هيچ شركت يا موسسه اي آنرا كنترل نمي كند . پيشرفت در اين سيستم عامل غالباً هنگامي رخ مي دهد كه كاربران آن تصميم به كار بر روي بخشي از آن بصورت يك پروژه مشترك بگيرند . پس از تكميل ، نرم افزار روي يك سايت اينترنتي براي استفاده تمام كاربران قرار مي گيرد .
بخش عمده سيستم عامل Linux بصورت يك نرم افزار open source توليد شده است . اين بدان معناست كه كد منبع ( source code ) هر برنامه بصورت رايگان بهمراه برنامه در اختيار كاربران قرار مي گيرد . برنامه نويسان مي توانند با تغيير و تصحيح كد منبع به پيشرفت سريعتر آن نرم افزار كمك كنند . كد منبع سيستم عامل Linux بهمراه تمامي نسخه هاي اين سيستم عامل در اختيار كاربران قرار مي گيرد . همچنين كد منبع بسياري از برنامه هاي تحت Linux بهمراه اين نرم افزارها در اختيار علاقه مندان قرار مي گيرد مانند Netscape browser يا Openofhie و بسياري نرم افزارهاي ديگر .
يكي از معتبرترين و مشهورترين سايتهاي اينترنتي كه كد منبع اگر اين نرم افزارها در آنجا موجود است سايت sourceforge به آدرس اينترنتي sourceforge.net مي باشد .
نسخه هاي مختلف Linux
با وجود آنكه تنها يك ويرايش استاندارد از Linux وجود دارد ، در عمل نسخه هاي متعددي از آن يافت مي شوند . شركتها و گروههاي مختلف Linux و نرم افزارهاي آن را در فرم هاي كمي متفاوت ارائه داده اند.بعضي از ويرايش هاي مجهزتر وپركارتر، Red Hat ، Mandrake ، caldera ، SuSE ، Devian ميباشند. البته هسته ( Kernel ) در تمام اين نسخ يكسان بوده و همان هسته اي است كه در سايت www.kernelorg موجود است . تمام نسخ از همين Kernel استفاده مي كنند هر چند ممكن است ، پيكربندي ها قدري متفاوت باشند .
Linux داراي ويژگيهاي گوناگوني مي باشد . بعضي ها تلاش كرده اند راه حلي براي حمايت و پشتيباني از حيطه وسيعي از وظايف پبدا كنند در حاليكه عده اي ديگر آنرا براي اجراي كارهاي ويژه اي تغيير داده و وفق داده اند . در اين ميان Mandrade , Red Hat و SySE جزء دسته اول هستند در حاليكه Debian , Slackwure در دسته دوم قرار دارند .
در ويرايشهايي مانند Slackwure سعي شده سيستمي با شاخ و برگ كمتر و سبكتر ولي در عوض سرعت بالاتر طر احي شود . در بعضي ديگر از نسخ نرم افزارهاي تجاري مانند Database ها يا secure server ها اضافه گرديده اند . براي اطلاعات بيشتر از چگونگي هر يك از اين ويرايشها مي تواند به سايتهاي اينترنتي ذيل مراجعه كنيد :
Internet Site URL
Red itat linux www.redhat.com
Mandrake www.mandrake.com
SySE Linux www.SuSe.com
OpenLinux ( coldera ) www.caldera.com
Debian Linux www.debian.org
Slackusure Linux www.slackware.com
Tubo Linux www.turbolinux.com
در اينجا لازم به ذكر است نسخه Linux مود تحقيق در اين گزارش ، Red Itat V.q ميباشد اغلب اين ويرايش از Red Hat از روي CD- ROM صورت مي گيرد كه در فصل بعد به تفصيل شرح داده خواهد شد .
بخش دوم
نصب Linux
نصب Linux شامل قدمهاي مختلفي مي باشد . ابتدا لازم است بدانيم كه سيستم از لحاظ سخت افزاري شرايط لازم براي نصب اين سيستم عامل را دارا مي باشد يا خير . امروزه . اكثر كامپيوترهاي ساخته شده بوسيله شركت Intel داراي اين شرايط مي باشند . اكثر نسخه اي Linux از روشهاي نصب مختلفي حمايت مي كنند . Linux را مي توان از طريق يك CD-ROM يا Hard Disk نصب نمود يا از روي يك شبكه يا منبع اينترنتي مي توان اين كار را انجام داد . مستندات نسخه مورد استفاده شما به جزئيات بيشتر براي نصب مرحله به مرحله را در اختيار شما قرار مي دهد .
سخت افزار مورد نياز :
در اينجا به ذكر حداقل سخت افزار مورد نياز براي نصب Linux مي پردازيم :
1 ) يك كامپيوتر ( CPU ) BL بيتي . حداقل يك 80386 يا 80486 و خانواده pentium .
2 ) يك -inch floppy Drive . ( اگر از يك CD_ROM با قابليت Boot شدن براي نصب استفاده مي كنيد نيازي به Floppy Drive بيت ها و اگر براي نصب از روي DVD ) BOM استفاده مي شود به Floppy Drive نياز مي باشد . )
3 ) بطور عادي حداقل به 64 MB حافظه RAM نياز مي باشد . (Linux روي حافظه هايي به كوچكي DMB نيز قابل اجرا مي باشد . )
4 ) حداقل به LGB فضاي خالي روي Hard Dou براي نصب استاندارد نياز مي باشد . البته بايد بخاطر داشت كه Linux روي فضايي به كوچكي 100MB و 16MB براي Swap بصورت نصب حداقل يا نصب در مختصرترين حالت
( Minimum installation ) قابل اجراست . ولي براي يك نصب كامل
( Full installation ) ، فضايي در حد 3GB تا 6GB توصيه مي شود . معمولاً به 3GB فضا براي نصب تمام Pockage هاي روي اكثر CD-ROM نياز است نصب استاندارد Puckage هاي مورد نياز به LGB فضا روي Hard Disk بعلاوه ^$ MB تا 512 MB حافظه براي فضاي Swap نياز مي باشد . البته انتخاب swap space معمولاً بستگي به مقدار RAM كامپيوتر دارد . معمولاً دارد . معمولاً اين فضا را به اندازه برابر حافظه RAM انتخاب مي كنند . بطور مثال اگر كامپيوتر شما داراي 256 MB در حافظه RAM باشد ، مي توان swap Space را 512 MB انتخاب نمود .
5 ) در صورت استفاده از DVD 0 RPM يا CD- ROM كه قابل b0t شدن نباشد نياز به يك floppy disk براي ايجاد install disk نياز است ولي اگر مستقيماً از روي
CD- ROM كه قابل boot شدن است استفاده مي كنيد نيازي به floppy dick
نمي باشد .
6 ) CD- ROM drive
نرم افزار مورد نياز :
اگر از يك CD_ ROM قابل boot شدن براي نصب استفاده كنيد در واقع مي توان گفت به هيچ نرم افزار خاصي نياز نخواهيد داشت ولي اگر از CD - ROM يا
CD- ROM غير قابل boot شدن استفاده مي كنيد كه به سيستم عامل جهت يك disk قابل boot شدن نياز است .
ساير اطلاعات مورد نياز :
براي نصب صحيح Linux مانند نصب هر سيستم عامل ديگري بايد از مدل و كارخانه سازنده قطعات سخت افزاري مورد استفاده خود اطلاعات كافي داشته باشيد . اطلاعاتي در مورد mouse ، اطلاعاتي از قبيل اينكه mouse مورد استفاده از نوع Serial يا USB يا PSIZ يا IMPS/Z يا bus مي باشد ، همچنين اطلاعات لازم درباره كارت گرافيكي ، مانيتور و …. هنگام نصب ضروري مي باشد .
نصب Linux :
نصب Linux شامل مراحل مختلفي است كه از ايجاد partition هاي لازم شروع مي شود . سپس Load كردن نرم افزار Linux ، پيكربندي واسط X ، نصب Loader كه وظيفه boot كردن سيستم را بعهده دارد و ايجاد account براي كاربرهاي مختلف از مراحل بعدي مي باشند .
تشخيص partition ها :
در ابتدا ، اكثر نصب كننده ها از شما مي خواهند كه partition هاي مختلف و اندازه هر يك از تعيين نمايد . توصيه مي شود حداقل در partition مجزا در نظر بگيريد : يك swap partition و يك root partition .
root partition حالتي است كه فايلهاي سيستمي و فايلهاي application در آنجا نصب مي شوند . بغير از swap partition ، هنگام نصب هر Partition مانند root بايد يك mount point تعريف نمود . mount point يك directory است كه فايلهاي روي آن partition را به ساختار فايل كلي روي سيستم ارتباط مي دهد . mount point براي root point ، شاخه root مي باشد كه با يك sbsh ( / ) نمايش داده مي شود . mount point براي boot partition مسير boot / مي باشد و براي يك كاربر home / است .
هنگام ايجاد هر partition ، بايد براي آن يك اندازه انتخاب كنيد ، هر چند مي توانيد بگوييد كه اندازه partition مورد نظر تا حد فضاي خالي موجود روي disk گسترش يابد .
اندازه swap partition بايد در حدود اندازه RAM باشد يا حداقل اندازه 64 MB در صورت محدود بودن فضاي روي disk .
در اين دوره كار آموزش ، Linux به اين صورت نصب گرديد :
protition size mount point
boot 100 MB /boot
Swup siz MB ¬¬ _ (RAM 2S6 MB DDR )
Root 10 GB /
كه البته به علت عدم هيچگونه محدوديت در مورد فضاي روي
disk ، اين شيوه اتخاذ شده . در غير اين صورت اين مقادير مي توانستند خيلي كمتر باشند .
Boot Loader ها :
پس از اتمام partition بندي مرتب به نصب boot loader مي رسد . در Linux در حال حاضر در Loader متفاوت موجود است :
1 ) Linux Loader ( LILO )
2 ) Grand unified Bootlooder ( GRUB )
در حال حاضر در اكثر نسخ GRUB بصورت Defult بعنوان boot loader در نظر گرفته مي شود . وظيفه boot Loader ، شروع اجراي Linux از روي Hard drive مي باشد . همچنين مي توان از آن بر اي Load كردن هر سيستم عامل ديگري كه روي كاميپيوتر باشد استفاده كرد مانند Windows . دو گزينه براي اينكه boot Loader كجا نصب شود وجود دارد :
1 ) Master Boot Redord يا MBR .
2 ) root partition .
كه MBR ارجح مي باشد و توصيه مي شود .
نصب نرم افزار :
پس از نصب Loader ، مي توان Package هاي مورد نياز براي نصب را انتخاب نمود و در اكثر ويرايشها انواع مختلف نصب بصورت Mminimum ، workstation ، server ، custom وجود دارد ، كه در هر يك از اين انواع نصب يكسري package ها انتخاب مي شوند . بطور مثال در حال نصب به فرم Sever ، مي توان تعيين كرد كدام sever ها مورد نياز مي باشند ، گزينه هاي مختلفي مانند FTP Server ، SMB Server ,HTTP server ، DNS Sover ، Dtcp server و …… وجود دارند كه بنا به نياز مي توان يك يا چند تا يا همه آنها را انتخاب نمود .
در فرم نصب custom مي توان گروهي از package را مانند editor ، compler ها clebugger ها و …. را انتخاب و نصب نمود .
البته ذكر اين نكته لازم است كه بعد از اتمام نصب Linux نيز مي توان اين package ها را Add يا Remove نمود . يعني مثلاً پس از نصب مي توان يك editor را انتخاب نمود و با داشتن CD_ROM يا DVD – ROM و قرار دادن آن در drive مربوطه ، package مذكور را نصب نمود .
در پايان نصب ، سيستم reboot مي شود . فرضاً اگر GRUB را بعنوان Louder انتخاب كرده باشيد يك منوي GRUB به نمايش درخواهد آمد كه ليست Linux و ساير سيستم عاملهاي نصب شده روي سيستم را نمايش مي دهد كه با انتخاب سيستم عامل مورد نظر ، آن سيستم عامل load مي شود .
ولي اگر از LILO بعنوان Loader استفاده كرده باشيد يك boot prompt در خط فرمان به نمايش در خواهد آمد . اگر Linux را بعنوان سيستم عامل پيش فرض ( default ) انتخاب كرده باشيد است كليد enter را فشار دهيد ولي اگر Linux را بعنوان سيستم عامل پيش فرض انتخاب نكرده ايد . بايد Label در هنگام نصب براي آن انتخاب كرده آيد ( معمولاً Linux ) را تايپ نموده و enter نماييد . پس از restart شدن سيستم ، يك login prompt به نمايش در مي آيد و اگر تعيين كرده ايد كه سيستم Xwindow بطور اتوماتيك شروع به كار كند يك صفحه نمايش login روي صفحه مانيتور ظاهر مي شود .
سپس شما مي توانيد با استفاده از login name و password اي كه براي user انتخاب كرده ايد وارد سيستم شويد . اگر بعنوان root وارد سيستم شويد ، مي توانيد عملياتي از قبيل نصب نرم افزارهاي دلخواه ، ايجاد كاربران ديگر و ….. انجام دهيد . براي وارد شدن به سيستم بعنوان root بايد از login name ( معمولاً root ) pasword اي كه براي root تعريف كرده ايد استفاده نماييد .
اگر مي خواهيد كپي ديگري از boot disk ايجاد كنيد تا در صورت گم يا خراب شدن boot disk از آن استفاده نماييد مي توانيد از دستور mk boot disk استفاده نماييد . اين دستور را بايد در پنجره terminal وارد كنيد . همچنين بايد شماره ويرايش kemel را نيز در مقابل اين دستور وارد نماييد :
mkbootdisk 2.4.18-0
براي reboot كردن يا خاموش كردن سيستم در محيط x مي توانيد ابتدا log off كرده و سپس گزينه مورد نظر را انتخاب كنيد . همچنين در محيط shell يا در پنجره terminal مي توانيد با تايپ دستور reboot ، سيستم را reboot كنيد يا با تايپ و اجراي دستور halt يا poweroff سيستم را خاموش نماييد .
