بخشی از مقاله
بررسی عوامل بازدارنده و پیش برنده کاربرد آموزش الکترونیکی در فرایند یاددهی- یادگیری دانش آموزان دبیرستانهای شهرستان اسلام آبادغرب از دیدگاه کارشناسان، متصدیان کامپیوتر، معاونان و دبیران
١. چکیده
در سالهای اخیر به خوبی محدودیت های آموزش به روش سنتی برای همگان روشن گردیده و در عین حال مزایای آموزش از راه دور و آموزش الکترونیکی به خوبی برای عموم روشن شده است، اما باوجود این باز هم عوامل بازدارنده زیادی مانع از پیاده سازی این نوع از آموزش در مراکز آموزشی می گردد. این تحقیق با هدف کلی بررسی عوامل بازدارنده و پیش برنده کاربرد آموزش الکترونیکی در فرایند یاددهی- یادگیری دانش آموزان دبیرستانهای شهرستان اسلام آبادغرب از دیدگاه کارشناسان، متصدیان کامپیوتر، معاونان و دبیران انجام گردید. نمونه آماری مورد مطالعه شامل ۵۴ نفر از کارشناسان، متصدیان کامپیوتر، معاونان و دبیران شهرستان اسلام آباد غرب انجام گردید که در قالب یک روش نمونه گیری تصادفی منظم انتخاب گردیده اند. ابزار جمع آوری داده های تحقیق پرسشنامه بوده که پایایی مقیاس های به کار گرفته شده در آن با استفاده از ضریب پایایی کرونباخ قابل قبول برآورد گردید.
نتایج نشان داد که عوامل بازدارنده را می توان در قالب ۹ گروه: عوامل مربوط به تواناییهای دبیران، تواناییهای دانش آموزان، مدیران و مدیریت، زمان و وقت، مدیریتی و سازمانی دسته بندی می گردد، نیروی انسانی، قوانین و مقررات و فرهنگ سازی،
عوامل اقتصادی و قیمت و عوامل تجهیزاتی مشخص نمود.
واژگان کلیدی: آموزش الکترونیکی - تکنولوژی آموزشی - رسانه های نوین
۲. مقدمه
فالون و براون (1383) معتقدند که آموزش الکترونیکی عبارتی است که در دنیای کامپیوتری نسبتا جدید است. هر وقت که یک کتاب یا مجله را در مورد این موضوع مطالعه می کنید، تعریف متفاوتی را دریافت خواهید کرد. دیدگاهی که تقریبا مورد توافق می باشد، عبارت است از این که آموزش الکترونیکی هر نوع محتوای آموزشی که به صورت الکترونیکی ارائه می شود، را در بر می گیرد. در این مقاله آموزش الکترونیکی به استفاده درست و مناسب از رایانه (کامپیوتر) اینترنت، انواع نرم افزارهای آموزشی و غیر آموزشی، انواع CDها و DVD های آموزشی و غیر آموزشی و رسانه های نوین آموزشی (وب سایت و وبلاگ، ویدیو کنفرانس، بحث مجازی، Podcast (فایل صوتی)، چت، Power point و گفته می شود.
اکنون طیف وسیعی از جویندگان علم را می توان با استفاده از این امکانات تحت پوشش شبکه آموزشی در آورد و برخلاف روشهای سنتی و معمول در آموزش، بدون نیاز به شرکت در کلاسهای حضوری، در هر نقطه از دنیا می توان آموزشهای علمی را به مرحله اجرا در آورد. استفاده از اینترنت و نرم افزارهای آموزشی مناسب، امکان برگزاری دوره های مختلف آموزشی را در سطوح مختلف به صورت مجازی و مطابق با استانداردهای آموزشی فراهم می سازد. با استفاده از اینترنت و تجهیزات چند رسانه ای می توان بسیاری از بازماندگان از تحصیل را یاری نمود. در آموزش الکترونیکی می توان با قرار دادن متون روی شبکه اینترنت و استفاده از اسلایدها، فایلهای صوتی و تصویری، اتاقهای گفتگو، لوحهای فشرده و نظائر آن، آموزش مفاهیم درسی را ساده تر کرد. همچنین از مزایای دیگر این نوع آموزش امکان دسترسی به کتابخانه های دیجیتالی و امکان جستجو سریع در سایتهای مختلف در حین مطالعه است، که این امر باعث صرفه جویی در وقت هزینه ها می گردد.
امروزه صنعت ICT با وجود جوان بودن به خوبی توانسته است جای خود را در مدارس و فرایند یاددهی-یادگیری باز نماید، و راه را برای بالا بردن کیفیت آموزش بسیار هموار نموده است. البته در این راه موانع بسیاری وجود دارد که ذکر آنها و مشخص نمودن آنها در مدارس می تواند بسیار کارساز باشد تا ما بتوانیم در جهت رفع آنها گام هایی برداریم.
در ادامه سعی می شود به مهمترین این موانع که به وسیله موسسه فناوری ارتباطات آموزشی بریتانیا، بر سر راه کاربرد مؤثر فناوری اطلاعات و ارتباطات در تدریس مشخص شده است بپردازیم. شناخت این موانع در کشور ایران نیز می تواند بسیار کاربرد داشته باشد، اگر چه که در داخل کشور علاوه بر این موانع، موانع اختصاصی هم وجود دارد که باید شناسایی شوند.
موسسه فناوری ارتباطات آموزشی بریتانیا، موانع موجود بر سر راه کاربرد مؤثر فناوری اطلاعات و ارتباطات در تدریس را بر مبنای چند تحلیل تحقیقاتی، به صورت گزارشی تهیه نموده است. این گزارش به بررسی موانع موجود در مقابل ICT به ویژه در مورد معلمان ضمن خدمت پرداخته است. در جهت اهداف این گزارش، مانع عبارت است از هر عاملی که منع کننده یا محدود کننده معلمان در جهت کاربرد ICT در کلاس می شود. (موسسه فناوری و ارتباطات آموزشی بریتانیا 2004) طبق بررسی های این موسسه اهم این موانع در جدول ۱ است:
پلگروم محقق حوزه فناوری اطلاعات نیز موانع اصلی بکار گیری ICT را از قبیل تعداد کم رایانه ها، دانش و مهارت اندک معلمان، دشواری تلفيق ICT با آموزش، زمان بندی استفاده از رایانه، کمبود لوازم جانبی، کمبود نسخه های نرم افزارها، وقت کم معلم، کافی نبودن زمان دسترسی همزمان و کمبود بازرسی و کمک های فنی عنوان کرده است (ایزی، 1386)
امروزه بر سر راه پیاده سازی آموزش الکترونیکی موانع زیادی وجود دارد. مخصوصا در آموزش و پرورش این امر بسیار جدی تر می شود، که با شناسایی آنها می توان راهکارهایی نیز بر مبنای آنها ارائه داد که می تواند در امر پیاده سازی آموزش الکترونیکی در آموزش و پرورش بسیار مؤثر و کارساز باشد. سؤالات این مقاله عبارتند از:
1- عوامل بازدارنده آموزش الکترونیکی در فرایند یاددهی- یادگیری دانش آموزان مقطع دبیرستانهای شهرستان اسلام آباد غرب کدام ها می باشند؟
2- عوامل پیشبرنده کاربرد آموزش الکترونیکی در فرایند یاددهی- یادگیری دانش آموزان مقطع دبیرستانهای شهرستان اسلام آباد غرب کدام ها می باشند؟
سؤال اساسی این مقاله این است که عوامل بازدارنده و پیش برنده کاربرد آموزش الکترونیکی در فرایند یاددهی – یادگیری دانش آموزان دبیرستانهای شهرستان اسلام آبادغرب چه می باشند؟
این مقاله با هدف بررسی عوامل بازدارنده و پیش برنده کاربرد آموزش الکترونیکی در فرایند یاددهی - یادگیری دانش آموزان دبیرستانهای شهرستان اسلام آبادغرب از دیدگاه کارشناسان، متصدیان کامپیوتر، معاونان و دبیران به انجام رسیده است.
در پژوهش های پیشین در این رابطه پژوهش ایزی (1386) عوامل حقوقی - اداری، عوامل راهبردی و عوامل اقتصادی را در حد زیاد و خیلی زیاد مانع توسعه آموزش های الکترونیکی در آموزش متوسطه گزارش کرده است. هم چنین بر اساس یافته های پژوهش اسلامی (1381) فناوری اطلاعات و ارتباطات به عنوان یک ابزار آموزشی در جهان مورد استقبال فراوان قرار گرفته است و باعث افزایش اطلاعات و ارتقای توانایی های ارتباطی و تعاملی دانش آموزان و افزایش مهارتهای آنان شده است. با این حال نتایج این تحقیق نشان داده است که امکانات ساختاری مانند رایانه و خطوط ارتباطی در سطح بسیار پایینی قرار دارند و مدارس ما از این مهم بی بهره مانده اند. بنابراین نظام آمورشی ما لازم است به منظور دسترسی و استفاده مؤثر از اینترنت در مدارس، طرح ها، چهارچوب ها، آیین نامه ها و دستورالعملهای مناسب با استفاده از تجربیات سایر کشورها و نظرات کارشناسانه همت گمارد.
مقاله آقایان، کامران فيض و محمد رحمانی تحت عنوان: «یادگیری الکترونیکی در ایران، مسائل و راهکارها» در این مقاله ابتدا مفهوم یادگیری الکترونیکی و یادگیری مبتنی بر وب مورد بررسی قرار می گیرد و سپس به مسائل و موانع فرا روی پیاده سازی آن اشاره می شود. همچنین، با تشریح پژوهشهای میدانی انجام گرفته و تحلیل نتایج به دست آمده، مهم ترین مسائل و موانع شناسایی شده، در راه پیاده سازی یادگیری الکترونیکی در سطح آموزش عالی ایران معرفی می شود. در پایان مقاله ضمن تحلیل محتوایی مطالعات میدانی این تحقیق، راهکارهایی ارائه شده است. در زمینه کاربرد فناوری اطلاعات در سازمان ها در کشورهای در حال توسعه، موانع بسیاری وجود دارد که منجر به کندی روند رشد و توسعه فناوری اطلاعات می شوند. فقدان زیرساخت های فنی و حمایتی، اولین مانع در این زمینه است. دومین مانع فقدان فقدان مهارت لازم به منظور ارائه سیستم های عملیاتی متکی به فناوری مدیران برای توسعه آموزش می باشد. مهم ترین مانع بر سر راه توسعه فناوری اطلاعات، توانایی و ظرفیت واحدهای آموزشی در جذب و بکارگیری فناوری های جدید با روش های استفاده موثر از آن است. مقاومت کارکنان، عامل کلیدی دیگری است که مانع کاربرد فناوری اطلاعات در سازمان ها می شود. براساس نظریه مقاومت، محققین موضوع مقاومت را از سه دیدگاه فردمحور، سیستم محور و نظریه تعامل مد نظر قرار داده اند. در دیدگاه فرد محور، عوامل فردی و گروهی کارکنان (سن، جنس، ارزش، اعتقاد به عنوان عامل مقاومت بیان شده است. عامل مقاومت در دیدگاه سیستم محور، مربوط به تعامل های ناشی از طراحی تکنولوژی بکار گرفته شده است. در نهایت تعاملات موجود بین فرد و سیستم، عمل مقاوت در نظریه تعامل است. فقدان یک برنامه جامع برای فناوری اطلاعات، فقدان مدیریت متخصص و توانمند به عنوان متولی فناوری اطلاعات، عدم توجه کافی به کیفیت فناوری اطلاعات، دموکراتیک نبودن فضای کاری و جایگزین شدن روابط به جای ضوابط از موانع و مشکلات فناوری در کشور است. زیرساخت های امنیتی، حقوقی، اجتماعی و فرهنگی نیز از مهم ترین چالش های فناوری اطلاعات در کشور است. فقدان یک تعریف مشخص از فناوری اطلاعات در کشور نیز یکی از مشکلات مربوط به فناوری اطلاعات است. وجود موانع فرهنگی بر سر راه رشد و توسعه فناوری نیز یکی دیگر از موانع موجود در این زمینه است که حمایت دولت را می طلبد.
٣. مواد و روشها
این مقاله به روش توصیفی از نوع پیمایشی انجام گرفت. زیرا به بررسی موانع فعلی کاربرد آموزش الکترونیکی در دبیرستان ها و پیش دانشگاهی های شهرستان اسلام آباد غرب و همچنین ارائه راهکارهای مربوطه می پردازد. جامعه آماری این تحقیق شامل کلیه کارشناسان اداره آموزش و پرورش، معاونان، متصدیان کامپیوتر و دبیران دبیرستان های شهرستان اسلام آباد غرب و حومه و همچنین مقطع پیش دانشگاهی، اعم از دبیرستان های دولتی، غیر انتفاعی، نمونه دولتی، شاهد، فنی و حرفه ای، بزرگسالان و هنرستان ها، در سال تحصیلی ۸۸-۸۷ می شود. که تعداد آنها ۵۵۰ نفر می باشد که در قالب سرشماری برای کارشناسان اداره آموزش و پرورش و متصدیان کامپیوتر و یک روش نمونه گیری تصادفی منظم برای دبیران و معاونان ۵۴ نفر انتخاب و از آنها خواسته شد که اطلاعات مورد نیاز تحقیق را در قالب یک پرسشنامه که بر اساس ترکیبی از پرسشنامه های استاندارد قبلی تدوین گردیده بود پاسخ دهند. کلیه مراحل اعتبار سنجی با استفاده از راهنمایی صاحب نظران و پایایی سنجی بر اساس ضریب آلفای کرونباخ انجام گردید. به منظور دسته بندی و خلاصه کردن داده ها از شاخص های آمار توصیفی شامل جدول توزیع فراوانی، نمودار، شاخص های مرکزی و شاخص های پراکندگی استفاده گردیده است.
۴. نتایج تحقیق
از کل نتایج به دست آمده تحقیق در مورد نتیجه ی اصلی نبود پشتیبانی فنی مداوم، کمبود زمان دبیران در آموزش وب محور، پایین بودن کیفیت آموزش ها ضمن خدمت، عدم آشنایی دبیران با محیط سیستم آموزش الکترونیکی، نبود زیرساختهای تکنولوژیکی و کمبود دانش فنی را از موانع اصلی پیاده سازی آموزش الکترونیکی در مدارس می دانند و بالا بردن انگیزه معلمان، بالا بردن کیفیت آموزش های ضمن خدمت، بالا بردن مهارت دبیران، گسترش رایانه ها در مدارس و فراهم نمودن امکانات و زیرساختارهای لازم، نیز به عنوان مهمترین راهکارها تعیین شده اند.
جداول عوامل بازدارنده و عوامل پیشبرنده کاربرد آموزش الکترونیکی به ترتیب به عنوان جداول ۲ تا ۱۰ و ۱۱ تا ۱۸ می آیند.
لازم به ذکر است که میانگین ها در جداول از ۵ می باشند.
همانطور که جدول ۳ نشان می دهد عامل انسانی اولویت اول را از نگاه پاسخ گویان به خود اختصاص داده است
همانطور که در جدول ۴ نشان داده شده است عوامل بازدارنده پیاده سازی آموزش الکترونیکی عوامل مربوط به ویژگیها و تواناییهای دانش آموزان در اواخر اولویت ها قرار می گیرند و از اولویت ۴۲ شروع می شود
همانطور که جدول ۵ نشان می دهد عوامل مربوط به ویژگی ها و تواناییهای مدیران و مدیریت که شامل دو مورد می شود در اولویت های ۱۲ و ۴۷ قرار می گیرند.
جدول ۵ اولویت بندی عوامل بازدارنده پیاده سازی آموزش الکترونیکی عوامل مربوط به ویژگی ها و تواناییهای مدیران و مدیریت
