دانلود مقاله معرق موزاییک

بخشی از مقاله

معرق موزاییک

تعریف معرق کاری در فرهنگ نامه ها
فرهنگ عميد
معرق
مرد كم گوشت و لاغر ، شراب رگدار از آب ، شرابي كه با اندكي آب مخلوط شده باشد ، در فارسي به نوعي از كاشي هم مي گويند كه از تكه هاي ريزريز با اشكال گوناگون ساخته مي شود.
موزائيك
نوعي از نقاشي و خاتم كاري با گچ يا سيمان ، نوعي آجر كه با سيمان و شن هاي رنگين ساخته مي شود
فرهنگ دهخدا

معرق كاري :
ساختن يا نصب كاشي هاي معرق ، معرق كاري در قرن 6 هجري يعني در دوره سلجوقيان به سمت كمال رفت و بسيار متداول گرديد. در قرن هشتم هجري هنرمندان معرق كار بمراتب از هنرمندان عهد سلجوقي جلو افتادند .

در اين قرن موفق شدند اجزايي را كه اشكال معرق از آنها تشكيل مي يابد كوچكتر كنند و لطيفترين و زيباترين اشكال بنائي و هندسي را در مجموعه اي از رنگهاي زيبا و براق كه جز در فنون و صنايع شرقي مخصوصاً ايراني ديده نمي شود نمايش دهند . مخصوصاً ارزاني معرق بيشتر موجب شيوع آن گرديد . زيرا هزينه ساختن معرقهاي لعاب صدفي دار بمراتب كمتر از هزينه آجرهاي كاشي مينايي بود و علت اين امر واضح است. زيرا در كاشي لازم بود پس از كشيدن رنگ و نقش يك بار ديگر آن را در كوره گذارند و اين عمل گذشته از هزينه اضافي كه داشت چندان مورد اطمينان نبود و چه ممكن بود كاشيها از كوره سالم بيرون نيايد ، صنعت معرق كاري در قرن هاي نهم و دهم هجري به منتهاي ترقي خود رسيد در اين دوره مراكز مهم معرق سازي شهرهاي اصفهان ، يزد ، كاشان ، هرات ، سمرقند و تبريز بود.


موزائيك : ( فرهنگ دهخدا )
مجموعه مكعبهاي كوچك رنگارنگ از مرمر يا اسمالت (smalt) كه رسمي هندسي مانند كتاب را تشكيل مي دهد و در سيمان كار گذاشته شده نوعي آجر كه با سيمان ساده يا رنگين يا ساده ساخته شود
موزائيك Mosaic ) معرق( ( دايره المعارف هنر ، نوشته رويين پاكباز )

طرح پيك نما يا انتزاعي ساخته شده از قطعات سنگ ، شيشه ، سفال ، چوب رنگين بر روي ديوار ، سقف ، زمين و غيره هنر موزاييك از ديرزمان شناخته شده بود و تا به امروز نيز كاربرد دارد. در بين النهرين و مصر باستان نوعي موزائيك در اندازه هاي كوچك و براي مصارف تزئيني و زينتي ساخته مي شد ولي روميان آن را چون يك قالب هنري همپايه ديوارنگاري به كار مي بردند . صنعت موزاييك سازي توسط هنرمندان صدر مسيحيت ادامه يافت و در اوايل قرون وسطي به خصوص در قلمرو امپراتوران بيزانسي به اوج شكوفايي خود رسيد ( مثلاً موزاييك هاي كليساي سان وتيله در راونا )

تاريخچه معرق كاشي
مركز اوليه صنعت كاشي سازي درشهركاشان بوده و در ابتدا پيدايش پديده اي از نوع تكامل يافته صنعت سفال سازي و ظروف لعابدار و مينايي مي باشد و در نهايت ممتاز ترين نوع كاشي ، خشتي كه در دوران تحول اين صنعت پديد آمد محراب هاي بزرگ ، قوي و كتيبايي پيوسته خطي بود كه براي مساجد و مقابر و اماكن عمومي ساخته مي شد. بزرگترين خانواده كاشي سازان كه در پيشه موروثي مهارت كامل و علم داشتند اولادان ابوطالب بودند زيرا علاوه بر آثار هنري چند نسل متوالي كه تا كنون باقي مانده است در نتيجه كشف كتاب خطي در موضوع دستورهاي فني سفال سازي ،‌ از تحليل و تركيب مواد لازم تا حرارت دادن در كوره و غيره ، تخصص و هنرمندي آنان ثابت و آشكار شده است.

اين كتاب كه در سال 1314 شمسي از كتابخانه مسجد اباصوفيه اسلامبول بدست آمده ، در سال 700 قمري بقلم ابوالقاسم عبداله بن علي بن محمد القاشاني المورخ ، نگاشته و به تاج الدين وزير سلطان محمد خدابنده اهدا شده است . مؤلف نامبرده از جمله مورخين و كساني است كه در تأليف كتاب جوامع التواريخ رشيدي شركت و سهم بسزايي داشته است . خود او نيز تاريخ سلطان محمد خدابند را جداگانه تأليف كرده و گذشته از مراتب فضل و دانش وي ، از خاندان ابي طاهر مي باشد. در صنعت كاشي سازي شهرت و مهارت كامل داشته اند . جدش محمد بن ابي طاهر و پدرش علي بن محمد و بردارش يوسف بن علي تا اواخر قرن هشتم هجري سرگرم به اين كار بودند.و نام آنها در آثارشان جاويدان مانده است.
آثار خاندان ابي طاهر كاشاني

1ـ كاشي ممتاز مرقد حضرت معصومه در قوم ، كار محمد بن ابي طاهر با تاريخ 602 هجري
2ـ دو محراب بزرگ و كوچك و همچنين كتيبه حرم حضرت امام رضا (ع) كار محمد بن ابي طاهر با تاريخ 612 – 640 هـ .
3ـ محراب امام زاده يحيي ورامين ( اكنون در موزه دانشگاه فيلادلفيا است ) كار علي بن محمدبن ابي طاهر و تاريخ 663 هـ .
4ـ محراب مسجد قم ( در موزه برلن ) كار علي بن محمد بن ابي طاهر
رجوع شود به هنر و مردم شماره 15 ـ دي ماه 1342

از ديگر آثار جالب توجه از هنر كاشي سازي ايران در دوره ايلخانيان كاخ زيبايي از سلاطين ايلخاني در جنوب آذربايجان به نام تخت سليمان مي باشد.
در قرن هفتم هجري جانشينان هلاكو كاخ زيبايي را ساختند كه حمدالله مستوفي آنرا به آقاخان نسبت ميدهد ، در دوره ايلخانيان تغييراتي در اين كاخ داده شد و تا آنچه كه اين بنا را متمايز مي سازد انواع مختلف كاشي است كه در تزئين آن بكار برده اند . (متأسفانه از اين كاشيكاري تنها كاشيهاي خرد شده پايه ديوار باقي مانده است.
تاريخچه معرق موزاييك
قدمت اين هنر از دو هزار سال پيش در روم معمول بوده و خصوصاً از خاكسترهاي شهر « بمبئي » موزائيك هاي بسيار زيبا بيرون آمده است كه معروفترين آنها پرده اي است كه صحنه جنگ اسكندر با داريوش را نشان مي دهد. در ايران در شهر نيشابور نزديك كازرون موزائيك هاي زيبائي پيدا شده « توسط پروفسور گريشمن» كه كف ايوانهاي كاخ شاپور اول را تزئين مي نمودند.

معرق سنگ ( موزائيك ) :
همانطور كه از نام آن پيداست مواد تشكيل دهنده آن سنگ ريزه هاي رنگي مي باشد كه در طبيعت يافت مي شود . در حال حاضر سنگ ريزه هايي به قطرهاي بينهايت كم « مانند 5/0 ميليمتر » تا قطرهاي بزرگتر تراش داده و در روي سنگ كنار هم مي چسبانند . قطر سنگ ريزه ها بر اساس طرح بوده و دلبخواه تراش داده مي شود.
اين هنر در اروپا مخصوصاً در ايتاليا كار مي شده است.
معرق كاشي :
كاشيساز ايراني مجموعه كار ماده ها بدنه سازي ، لعابكاري و رنگ آميزي خود را در سه روش بنيادين به كار مي برد .
ديرينه ترين روش كه در ابنيه سده پنجم مشهود مي افتد مترتب بود بر جفت و جور كردن آجرهاي لعابدار ، به شكلهاي مربع و مستطيل و با تكرنگ فيروزه اي ، بر طرحي ساده و سياه . تدريجاً طيف رنگها گسترش يافت تا آبي را نيز دربرگيرد . از اين مرحله تحول منطقي بعدي به پيدايي معرقكاري كاشي انجاميد ، كه در آن طرح كلي به واحدها يا اجزاي كوچك از نگاره و رنگ تجزيه مي گرديد ، و هريك از آن واحدها با تيشه كاري از كاشيهاي لعابدار با تكرنگهاي متفاوت تراش خورده و جدا مي شد ، تا بر طرح كلي سراسر قاببند كاشي در جايگاه معين خود نصب گردد.

در مرحله نهايي از پشت بر اين قطعات در كنار هم جايگزين شده دوغاب غليظ گچ ريخته مي شد تا به هم الصاق يابند و به طور يكپارچه لوحه اي منقوش با كاشي معرق يا كتيبه سردري براي ساختمان به وجود آورند . اين اسلوب معرقكاري در دوره مغولي پيشرفت يافت ، و در دوره تيموري هم از جهت رنگ و هم نقش به اوج تكامليابي خود رسيد ، و ادامه بهره وري وافي از آن برصفويان و قاجاريان نيز شمول يافت .

فنون ديگري كاربست چند رنگ مختلف را بر هر خشت كاشي ايجاب مي كرد ، كه با رنگ آميزي به روشهاي رولعابي و زيرلعابي انجام مي گرفت . معمولترين روش رو لعابي كه به مراتب آسانتر و سريعتر از كاشيكاري معرق ـ بدور از آن همه مرارت براي تراشيدن صدها قطعات كوچك كاشي ـ اجرا مي شد ، كاشي هفترنگي ، يا معرق خشتي نام گرفت ، كه عبارت بود از نقش اندازي گل و بوته و مرغ و جانور ، واسليميها و مجلس يا منظره اي بر سطوح خشتهاي كاشي ، و سپس جا انداختن آنها در كنار هم و با درزگيري كامل ، تا تمامي نقش تشكيل قاببندي تزييني بر بدنه يا سردر ساختماني را بدهد.
چند نمونه از نقاشی موزاییک

نوشته شده در تاريخ چهارشنبه 26 فروردین 1388 توسط خورشید
طبقه بندی: نقاشی موزاییک،


هنر نقاشی موزائیک برای نخستین بار در بین النهرین و مصرباستان و سپس در یونان و روم مورد استفاده قرار گرفت این هنر از حدود 2300 سال پیش مورد استفاده بوده است منظره جنگ اسکندر مقدونی و داریوش یکی از کارهای موزائیک بسیار بزرگ و مشهوردرکف اتاقی، در شهر پمپئی متعلق به هزاره سوم قبل از میلاد است .کف و دیوارهای ساختمانهای رومی غالبا با موزائیک تزئین می شدند ساختن موزائیک نخستین بار در خاور نزدیک باستانی آغاز شد.یونانیان از موزائیک به جای فرش استفاده می کردند و غالبا برای این منظور موزائیکهایی با طرح هندسی ساده می ساختندو با ذوق خاصی که در موزائیک کاری بدست آوردندبه ظرافت و جذابیت بیشتری دست یافتندو آثار موزائیکی از حالت تزئینی خارج شد و به عنوان

نقشی بر دیوار خود نمایی می کرد که بعضا همان موضوعات نقاشی را با این تکنیک ،کپی برداری می کردند.و با استفاده از قطعات سنگ ،خرده شیشه ،سفال یا چوبهای رنگی اسلوب نقاشان در برجسته نمایی،سایه دهی و مانند اینها را به خوبی میسر ساختنددر تصویر اسکندر که ذکر شد می توان به کیفیت عالی آن اشاره نمود که رومیان با کار گذاشتن خرده سنگها و خرد ه شیشه های بسیار ریز که 50 قطعه آن در ساختن یک چشم به عرض 5/3 سانتی متر بکار برده می شد بدان دست یافتند.کیفیت فنی موزائیکها به احتمال زیادی از روی اندازه خرده سنگها تعیین می شده است و هر چه ریز تر همانقدر ظریفتر و بهتر کار می شده است.از آنجا که موزائیکها بر روی هم از یک فاصله 1 و 5/1 متری دیده می شدندبه نظر می رسد که معمار ی ظریف مزبور به قدر کافی طبیعی بوده باشد.تغییرات منظمی که در دوره مسیحیت پیشین ،زمانی که موزائیکها در دیواره های بلند و طاقهای محراب کلیساها ظاهر شدند ، به عمل آوردن این گونه جزئیات را تقریبا از نظرها دور ساخت و این اسلوب پر مشقت را بی معنی کرد.در هر صورت بیشتر مواد اولیه تشکیل دهنده موزائیکهادر این دوره خرده سنگ و قطعات کوچک شیشه های ملون بوده است.

معرفی تکنیک نقاشی موزاییک :
موزائیک کاری که در اساس عبارتست از ایجاد نقوش با نصب کردن قطعات کوچک از جسمی رنگین بر زمینه ای از گچ می باشدکه برای تزئین کف و دیوار ساختمانها بوسیله تصاویری که از کنار هم قرار دادن سنگهای کوچک و یا تکه های شیشه بوجود می آیند.این نوع کار همانطور که گفته شد به دورانهای دور باز میگردد و در قرن پنجم میلادی متوقف شدو امروزه پس از مدتی وقفه مجددا احیاء شده و هنرمندان بدین طریق نقشهای بزرگ و بادوامی را بر روی دیوارها و کفها بوجود آورده و با تلفیق آن با معماری فضاهای بسیار با شکوهی را چدیدار کرده اند.باید گفت که یکی از با دوام ترین روشهای تصویرگری در سطح دیوارها ،همین تکنیک موزائیک است.از جمله کارهای قدیمی موجود در ایتالیا تحسین برانگیزند .رنگ و درخشندگی آنها بدون تغییر باقی مانده و تنها صدمات مکانیکی بخشی از آنها را از بین برده است.در کنار استفاده از موزائیک سنگی که از مواد طبیعی ساخته می شد موزائیک شیشه ای هم با قدمت بسیار زیاد مورد استفاده بوده است .امروزه هنر موزائیک احیاء شده و ارزش از دست رفته خود را پیدا کرده است.

به طور کلی تکنیک موزائیک استفاده از قطعات مواد پایدار و مقاوم و ایجاد طرح و نقش مورد نظر به صورت معرق است که دارای تنوع بسیار زیادی می باشد.شما می توانید به سادگی و با آموزش اولیه از وسایل و مواد دورریز محیط زندگی خو بهتراستفاده را جهت ساخت وسایل تزئینی و کاربردی داشته باشید.قطعات شکسته ظروف، شیشه های رنگین – کاشی های رنگین – انواع مهره ها و ... را به سادگی تبدیل به یک اثر ماندگار و زیبا نموده و فضای زندگی خویش را با خلاقیت و هنر خویش آذین نمایید.استفاده از این تکنیک به واسطه تنوعی که در تولید دارد می تواند شغلی بسیار با نشاط همراه با ایجاد درآمد را به دنبال داشته باشد.

اره عمود بر چكشي
اره مويي برقي
اره معلق =فلكه
دريل برقي
اره برقي ودستي

سمباده زن دستي
رنده دستي وبرقي
سوهان وچو بسا
انتخاب سوهان و چوبسا مناسب با نوع كار از نظر فرم و آج :
چوبسا و سوهان بسته به نوع كار ، در فرمهاي مختلفي موجود است . جهت تأمين بازده مطلوب در امور چوبسايي و سوهان كاري لازم است مطابق دستورالعمل زير عمل كنيد :

الف ـ ابتدا ارتفاع سطح كار را در حالتي كه به گيره بسته شده كنترل كنيد.
ب ـ طوري بايستيد كه پاي چپ شما با امتداد خط محور گيره ، زاويه اي حدود 30 درجه بسازد . پاي راست را نيز باندازه طول سوهان مورد استفاده عقبتر و تحت زاويه 75 درجه بر زمين قرار دهيد.
پ ـ دسته چوبسا و سوهان را طوري در دست بگيريد كه در نرمي كف دست راست قرار گيرد ، به طوري كه انگشت شست در بالاي دسته قرار گرفته كف دست ديگر در انتها سوهان يا چوبسا روي آن واقع شود و فشار عمودي اعمال كند.

ت ـ جهت ساييدن سطوح در نظر داشته باشيد كه ابتدا از چوبسا مناسب با فرم كار ، جهت زبرسايي و سپس از سوهان جهت تسطيح و پرداخت سطح مورد نظر استفاده كنيد.
نحوه صحيح در دست گرفتن و هدايت سوهانها و چوبساها بستگي به نوع كار ، فرم و اندازه سوهان دارد.

ث ـ همان طور كه مي دانيد آجهاي چوبسا و سوهان عموماً مشابه گره هاي كوچكي هستند كه در كنار هم و پشت سرهم واقع شده اند.
از نقطه نظر اندازه آج ، سوهانها و چوبساها به سه نوع نرم ، متوسط و خشن تقسيم مي شوند . نرمي و خشني سوهان بر حسب آجهايي كه در يك سانتيمتر طول سوهان ايجاد شده سنجيده مي شود ،در حالي كه در چوبسا تعداد آجها در يك سانتيمتر مربع از سطح آن محاسبه مي شود.
توجه داشته باشيد در كارهاي مربوط به مصنوعات چوبي تاحد امكان از سوهانهاي نمره صفر تا سه استفاده كنيد.

ج ـ جهت دستيابي به سطوح مطلوب در هنگام چوبسايي و سوهان كاري سطوح محدب و مقعر وتخت ، انتخاب سوهان و چوبسا متناسب ، با حجم براده يا تراشه برداري از سطح چوب و ... رابطه مستقيم دارد. هرچه حجم براده برداري بيشتر باشد. از چوبسا و سوهان خشنتر و هرچه حجم براده برداري كمتر باشد. از چوبسا و سوهان ظريفتر استفاده كنيد.

مسايل و نكات مربوط به حفظ و بكارگيري چوبسا و سوهان :
در كليه مراحل سوهان كاري ، نكات زير را به طور دقيق به خاطر بسپاريد :
ـ براي دستيابي به كيفيت مطلوب سطح مورد سوهان كاري و چوبسا كاري ،‌لازم است هميشه سوهان و چوبسا را پاكيزه نگاه داريد.
ـ به منظور خارج كردن مواد جمع شده در داخل آجها سوهان و چوبسا را داخل آب جوش قرار داده با فرچه كنفي يا برس سيمي مخصوص آنها را پاك كنيد.
اره عمودبر چكشي :

‌ جهت كار با اين اره ابتدا از سالم بودن و همچنين تيز بودن تيغه و محكم بودن آن در محل مخصوص تيغه مطمئن شويد ،‌سپس بسته به نوع ماده مورد برش ، تيغه را نيز انتخاب كنيد. بوسيله اين اره هم از لبه هاي قطعه كار و هم در وسط قطعه كار مي توانيد عمل برش را انجام دهيد. جهت فرمها و قطعاتي كه بايد به صورت فرم دار بريده شوند ، مراحل زير را انجام دهيد :

1ـ ابتدا طرح مورد نظر را در روي قطعه كار پياده كنيد .
2ـ تيغه مناسب جنس مورد برش را به دستگاه ببنديد.
3ـ قطعه كار را در روي سطح افقي به وسيله گيره و پيچ دستي مستقر كنيد.
در بعضي انواع علاوه بر كليد تغيير دور پيچ ديگري معروف به «گاز» اره نيز در روي دستگاه تعبيه شده است .
4ـ اره را روشن كنيد.
5ـ لبه آن را در ابتداي قطعه كار در كناره خط فرم مورد نظر قرار دهيد.