دانلود مقاله مونو گرافی روستای گرمه

بخشی از مقاله

مونو گرافي روستاي گرمه

گرمه
خـوشـا گـرمــه خوشا آبو هوايش خـوشـا آن چـشمه و آن باغهايش
خـوشـا كـبـك و تـهروهــا و اردك خـوشـا بـلـبل مـست و صـدايـش
خوشا آن كوچه هاي تنگ و پر پيچ زمين خوردن به توي كوچه هايش

خـوشا آن خـرسواري هـا به ميدان خـوشـا حمـام گـرم و بـا صفايش
خـوشـا انـدر شـبستان گريه كردن بـراي آن حـسيـن(ع) بـا وفـايــش
خــوشـا ان نـخـلـهاي بيست متري خـداونـدا نــگــــه دار از زوالــش
دلــم تـنـگ آمـده از بــهــر گــرمه دل مــن هــديــه اي بـاشد برايش

خــدايــا گـرمــه ات آبــاد گــردان چـو سـعدي بـوستـان و گلستانش
تـمـام مـردمـانـش بـــاصــفــايـند بـزرگ و كـوچـك و پير و جوانش
هـوايـش مـعـتــدل مــانـنـد شيراز نـشـاط آور زمـيـن و تـپـه هـايش
زمـيـنش لالــه خـيـزد سنـبــل آرد زيـر سـر سـبـز و خـرم بـاغبانش

خـدايـا جــاودانـه كــن تــو گــرمه نـبـيـند گـرمـه ات هـرگـز زوالـش
ســرازيـر است آب از نـاوجنـگـش هـمـيـشه بـاد ايـن چـشمه روانش
بــود آن داشت بهـمن پر ز سوسن چـو يـك گلزار هست جوي ميانش
بـبـين دريـاي ان در پــاي كـوهــي كه عـكـس كـوه مـي افـتد به پايش

1-مقدمه:
در مطالعه سير تمدن بشري به مرحله اي بنام «روستا نشيني» برمي خوريم كه از نظر علم مردم شناسي و علوم اجتماعي حد واسط ميان بيابانگردي و شباني و مرحله شهر نشيني است.
مي توان گفت دوره يكجا نشيني و ظهور تمدن ها و مظاهر آن همچون عمارات ،كاخ ها ،صنايع مختلف ،هنرها و علوم با آغاز دوره روستا نشيني پايه گذاشته شده است .از اينرو صحبت از اين مرحله در حيات آدمي و بررسي خصوصيات فرهنگي آن ابعاد مادي و غير مادي در حوزه علم مردم شناسي بوده و كار پژوهش مردم شناسي در خصوص توصيف و تحليل جامعه روستايي همواره با دقت، ريز بيني ،كنكاش و ژرف نگري توأمان بوده است.
از انجا كه علم مردم شناسي به مطالعه محيط هاي انساني كوچك همچون روستا مي پردازد پس بررسي علمي ويژگيهاي يك روستا نيازمند روشهاي علم مردم شناسي است.
بدين منظور از مردم نگاري در توصيف و تبيين خصوصيات و ويژگيهاي جامعه روستايي در ابعاد مختلف اقتصادي،جغرافيايي ،فرهنگي استفاده شده و در پايان علم مردم شناس دست به تحليل يافته هاي مردم نگاري از مستندات و مشاهدات مي زند.روستاي گرمه با واقع شدن در استان اصفهان و بركرانه كوير مركزي ايران داراي ويژگيهاي فرهنگي،اجتماعي و جغرافيايي خاص مناطق كويري است.
روستاي گرمه بدليل اقليم خاص مناطق كويري و دوري از مراكز شهري در گذشته اي نه چندان دور نمونه اي جامع از فرهنگ ديرين ايراني بوده است كه از آن ميان مي توان به تكلم مردم به زبان ه
دوري از راههاي مواصلاتي سبب گرديده است كه زبان،فرهنگ در ابعاد مختلف مادي وغير مادي همانند ابزار كشاورزي ،نحوه كشت،آداب ورسوم وباورها طي ساليان دراز كمتر دستخوش تحول وتغيير قرار گيردواصالت فرهنگي ايراني در اين روستا حفظ شودولي متاسفانه طي دهه هاي اخير وشروع صنعتي شدن ايران ورشد شهرنشيني ساختار جامعه روستاي گرمه در ابعاد مختلف دچار تغيير گشته است كه درفصول پاياني به ان اشاره خواهد شد.
گذشته از هر مساله ومطلبي بايد به نقش وجايگاه ويژه فرهنگ روستا اشاره داشت كه به دليل موقعيت خاص جغرافيايي وقرار گرفتن درحاشيه كويردر طول تاريخ به دورازتهاجمات وفتنه هاي اقوام بيابانگرد مغول و....مانده است وگنجينه نابي از فرهنگ كهن ايران راحتي قبل از دوره زرتشت درخود حفظ كرده است كه جاي تامل ومطالعه ژرف در فرهنگ،زبان،سنن وويژگيهاي خاص محيطي روستا دارد.

آنچه كه روستا را تازمان حال پيش آوردواز خرابي ومتروکه كه شدن وجاي ماندن در صفحات تاريخ گذشتگان رهانيد لطف كوير بود وبركت نخل خرما وبايد اذغان داشت كه نخل وخرما در فرهنگ منطقه خور و بيا بانك وبه طبع آن روستاي گرمه جايگاهي خاص يافته است.

2-بيان مساله:
روستاي گرمه پس ازگذشت چند هزار سال از زمان امپراطوری هخامنشي وساساني هنوز فرهنگ ايران باستان را درخود جاي داده است كه بارز ترين آن زبان آن دوران مي باشد كه هنوزمردم روستاي گرمه به آنصحبت مي كننداما مساله اينجاست كه رشدشهرنشيني وآغازمهاجرت روستاييان به شهر ودركنارآنگسترش راههاي مواصلاتي وگسترش وسايل ارتباط جمعي به خصوص تلویزيون قالب كهن وديرين روستا گرمه راشكسته است وهرچند مردم روستازبان نياكان خودرا فراموش نكرده اندولي بسياري از آداب ورسوم دچار تحول شده است وحتي بسياري ازآنهابه دست فراموشي سپرده شده اند.
ازديگر مسائل موجود ميتوان به گسترش جمعيت روستا وعدم وجود مشاغل كافي اشاره داشت كه بحث مهاجرت را رونق بخشيده است در حاليكه وجودپتانسيل خوب گردشگري درروستا مي تواند امر مهاجرت راتحول بخشد.

3-اهداف تحقيق:
بابررسي مونوگرافي روستاي گرمه سعي شده است به رابطه متقابل عناصر جغرافيايي حاكم بر محل وساختار فرهنگ مردم روستااشاره شود.
همچنين بابررسي اماكن كهن وتاريخي روستا به ديرينگي وقدمت فرهنگ روستا توجه شده است.

در كل هدف ازاين تحقيق بررسي فرهنگ مادي مانند نوع معماري مساكن ،مساجد وساير اماكن وبناهاي تاريخي وشيوه زراعت وباغداري وفرهنگ غيرمادي در ابعادآداب ورسوم،باورها واعتقادات،رابطه متقابل انسان ومحيط ،رسوم وسنن فراموش شده مي باشد.
ازاهداف ديگ تحقيق مي توان به سير تغييرات اجتماعي رخ داده درروستا از قبيل پديده مهاجرت وشهر شيني وعوامل دخيل درآن وعواقب ونتايج آن اشاره داشت.
4-روش تحقيق:به دليل محدوديت فضاي جمعيتي وجغرافيايي روستا نيازمند روشهاي ژرف گر وعميقي هستيم تابه عمق باورها واعتقادات وزندگي آن مردمان رسوخ كنيم از اينرو روشي كه مورد استفاده قرار ميگيردروش ميداني واستفاده از تكنيك هاي مشاهده ومصاحبه هدفمند مي باشد كه براي توصيف آداب ورسوم مردم روستاوكنكاش در باور ها مورد استفاده قرار گرفته است.
براي توصيف اماكن قديمي وبناهاي تاريخي ازروش مطالعه اسنادي ياروش كتابخانه اي كمك گرفته شده است تاتوضيحات اين اماكن بر اساس مستندات گزارش شده است ونوشته شده مورخين وجهانگردان باشد.

فصل اول:ويژگيهاي طبيعي وجغرافيايي:
1-1موقعيت جغرافيايي:
روستاي گرمه واقع درشمال شرقي استان اصفهان ودر حاشيه شمالي كوير نمك قرار دارد .اين روستا جزءبخش خور بيابانك از شهرنائين مي باشد و دراطراف روستاهاي مهرجان ،عروسان،آب گرم،ارديب ميباشد ودرفاصله 755كيلومتري از شهرتهران واقع شده است.
براي رفتن به اين روستا بايد از مسير قم ،كاشان،نائين،انارك،خور گذر كرد.موقعيت جغرافيايي روستا در طول وعرض جغرافيايي 05-53ميباشد و داراي 1545متر ارتفاع ازسطح دريا ميباشد.
2-1روستاي گرمه دردامنه كوه جنوبي كوه گرمه واقع گرديده است واز نظرجغرافيايي در منطق حاشيه كوير واقع شده است وداراي آب وهواي خشك وبياباني است بدين شكل كه در روزبدليل تابش مستقيم خورشيد،درجه حرارت هوا بسياربالاست وحتي تا48 درجه سانتيگراد در تابستان ميرسد و در شب هوا بسيار سرد ميشود وبادهاي كويري بر سردي وخشكي هوا مي افزايد وكلا آب وهواي كويري بر اين روستا حاكم است.
درزمستان شاهد هواي سرد وخشك هستيم وبسيار كم برف ميبارد
3-1ميزان بارش :از نظر ميزانبارش ساليانه بايد گفت اين روستا جزءمناطق كم بارش در ايران است به ميزان متوسط بارش ساليانه كمتر ز 30 ميليمتر مي باشد.

4-1 باد:
در طول سال كمتر شاهد وزش بادهاي مديترانه اي از سمت غرب كشور هستيم كه از اين مناطق عبور كند،غير از آن بدليل واقع شدن روستا در منطقه كويري شب ها وزش بادهاي كويري را كه بر سردي و خشكي هوا مي افزايد داريم كه از ويژگيهاي خاص مناطق كويري مي باشد.
5-1 منابع خاك:

از خصوصيات خاك كويري داشتن نمك فراوان مي باشد كه كاشتن هر گياهي در اين خاك منجر به خشك شدن گياه مي گردد زيرا از يكسو نمك سبب از بين رفتن ريشه و كم آبي و نور مستقيم و شديد خورشيد باعث از بين رفتن بسياري از گياهان مي شود.
از اين رو مي توان گفت خاك كوير ،خاكي فقير در كشت گونه هاي مختلف گياهي است و تنها گياهاني رشد مي يابند كه داراي ريشه هاي عميق در خاك براي جستجوي آب و مقاوم در برابر سرما و گرماي شديد ناشي از اختلاف درجه حرارت در شب و روز كوير باشند.

روستاي گرمه نيز به طبع مناطق كويري فاقد زمين مناسب جهت كشاورزي است و تنها زمين قابل كشت در دامنه كوه گرمه است كه بدليل نزديكي به آب چشمه و سعي و كوشش اهالي در غني كردن خاك سبب شده است كه نخلستان بوجود آيد كه تنها محدود به اين ناحيه دامنه كوه مي باشد.
پس مي توان نتيجه گرفت كه منابع خاك روستا جهت كشاورزي و باغداري بسيار محدود است و اراضي لم يزرع بسيار فراوان مي باشد.

6-1 منابع آب روستا:
روستاي گرمه بدليل واقع شدن در حاشيه كوير و موقعيت خاص اقليمي جزء مناطق كم آب و كم بارش ايران و جهان مي باشد و مطابق نواحي داخله ايران از رودخانه خبري نيست.
آنچه سبب پيدايش و شكل گيري روستا گرديده عامل آب و وجود چشمه اي است كه از دل كوه جوشيده و به پايين مي رود كه به «چشمه گرمه» نزد اهالي معروف است.

تا سالهاي قبل و عدم وجود راههاي ارتباطي مناسب و آسفالته،مردم روستا ملزم به خوردن آب چشمه گرمه بودند، اما امروز به ياري تكنولوژي راه سازي و تقويت ارتباطات جاده اي مردم از آب بهتري نسبت به آب چشمه سود مي برند.
مردم روستا معتقد هستند كه آب «چشمه گرمه» شور است و آب آن را جهت آبياري درختان نخل استفاده مي كنند و كمتر از ان جهت شرب استفاده مي كنند.
چند سالي است كه آب چشمه بازياب كه در چند كيلومتري روستاي گرمه قرار دارد بوسيله تانكر به روستا منتقل شده و روستائيان كه داراي منبع آب 2000 ليتري در حياط و يا پشت بام هستند آن را پر مي كنند و مورد استفاده قرار مي دهند.
به نقل از روستائيان آب «چشمه بازياب» طبق اظهار سازمان زمين شناسي از رودخانه زاينده رود سرچشمه گرفته و داراي كيفيت مناسبي جهت شرب است.
روستائيان بابت پر شدن هر منبع 2000 ليتري آب موجود در خانه مبلغ 1200 تومان پرداخت مي كنند اما از آبي سالم و گوارا استفاده مي كنند.

پوشش گیاهی منطقه

7-1 گونه هاي گياهي و جانوري:
روستاي گرمه بدليل مجاورت با كوير داراي گونه هاي گياهي خاص كوير ايران است كه از ميان مي توان به گونه هاي تاغ ،بوته قيچ، گياه تن گز، خار شتر، بوته ريش، ترخ، آويشن،گل گاو زبان ،بادام كوهي ،خارو، هلندر،ترشو، تره صحرائي، علف مار اشاره داشت.
پوشش گياهي منطقه از نوع «اگزوفيت »،« تامارليبك» و «هالوفيت» است كه بصورت سوزني برگ و خاردار هستند.در زماني كه هنوز مردم از سوخت هاي فسيلي استفاده نمي كردند از گياهاني چون تاق، ريس جهت توليد گرما و تهيه غذا استفاده مي كردند.
خار شتر جهت تغذيه شتر و گياه «تن گز» بدليل داشتن خار فراوان براي حصار كشي در باغ ها در گذشته مورد استفاده قرار مي گرفت.
البته شايان ذكر است كه در گذشته سوخت اصلي مردم، از سوزاندن ساقه و برگ درخت خرما حاصل مي شد.
از اين ميان برخي گياهان در طب سنتي جايگاه ويژه دارند مانند آويشن (Avishan) گل گاو زبان و ترخ كه براي دردهاي مفصلي و عضلاني مورد استفاده قرار مي گيرد. همچنين گياه بسيار بدبويي به نام هنگ كه از آن آشي تهيه مي كنند كه براي شستشوي دستگاه گوارش و بيماري هاي مرتبط به آن بسيار موثر است. از ساير گياهان دارويي مي توان به چز (chaz) ،انگورتور (towrah) ،مدكي (madki) ،پونه ،كانسي ،شيرو ،ترشو اشاره داشت.
تمامي گياهان فوق بصورت خودرو در بيابان مي باشند و جزء پوشش گياهي منطقه محسوب مي شوند و نكته جالب آنكه چند سالي است مردم و جهاد كشاورزي اقدام به كاشت گياه تاق در بيابان براي جلوگيري از حركت شن هاي روان نموده اند كه اين امر سبب تثبيت خاك نخلستان مي گردد.
الف: حيوانات اهلي: بز،گوسفند، شتر ،گاو ،الاغ ،مرغ و خروس.
ب) پرندگان: گنجشك كه در گوش محلي به آن ديزي (Dizi) گويند.
از ساير پرندگان كبك ،تيهو، سار، دم جنبانك، مرغ انجير خوار، كلاه بسر( هدهد) كلاغ سياه، شاهين ،كبوتر، مرغ حق، چهرو(نوعي بلبل) ،پرستو ،جغد، خفاش و شب پره.
ج)درندگان: شغال،پلنگ،يوز، كفتار، روباه، گرگ، سياه گوش.
د)خزندگان: انواع مارهاي سمي شامل تيرمار ،سگ مار ،سبح مار و مار سياه.
هـ)ساير حيوانات: بزكوهي، قوچ، آهو، خرگوش ،موش خرما،خار پشت و لاك پشت.
ي) انواع حشرات: سوسك، عقرب زرد و سياه و دورگه، انواع پروانه، انواع مورچه زرد و سياه، انواع ملخ ،سفار و (كفشدوزك) ،انواع زنبور، انواع كنه ،انواع عنكبوت، انواع مگس و انواع پشه

8-1 وضع زمين:
بدليل عدم مرغوبيت جنس خاك، نمي توان گونه هاي متنوعي از گياهان و درختان را در منطقه به بار آورد و كشت خرما در چنين منطقه اي كه داراي خاك رملي و ماسه اي است كار بسيار دشواري است و يافتن چند متر زمين مناسب كشت كار بسيار دشواري است.
در خاك منطقه املاحي مانند سولفات منيزيم، سولفات پتاسيم وجود دارد كه براي گياهان زيانبخش است.
سفره ها زير زميني آب در مناطق عميق نيست و نيروي تبخير آب را از سطح خاك ممكن مي سازد.پس از تبخير نمك بر خاك افزوده مي شود و برشوري خاك مي افزايد پس براي كشاورز احتياج به سيستم زهكش مناسب است تا از بالا زدن آب شور جلوگيري كند.

9-1 كشاورزي:
در قديم از محصولات كشاورزي، كشت پنبه در حد محدود بود و پنبه حاصله براي تهيه نخ جهت توليد پوشاك بود كه بوسيله زنان و ئچرخ نخ ريسي دستي بوجود مي آمد كه نخ حاصله و پوشاك حاصله جه خود مصرفي اهالي روستا بوده صدور به ساير مناطق نداشته است.
در مورد كيفيت خرماي كشت شده در روستاي گرمه بايد گفت كه كيفيت خرماي روستا آنقدر مناسب است كه از ساير روستاهاي همجوار در منطقه به روستاي گرمه آمده و خرما خريداري كرده و مي برند زيرا خرمايي كه در ساير منطقه كشت مي شود داراي كيفيت پايين تري نسبت به خرماي كشت شده در روستاي گرمه است.
شكل كشاورزي در روستاي گرمه بشكل سنتي و دستي است و بدليل باغداري و عدم كار بر زمين كشاورزي (غير از موارد خاص) از كشاورزي ماشيني خبري نيست.
كشاورزي در شوره زار بسيار مشكل است و بدين منظور مقداري شاخ و برگ و بوته بياباني در زمين مي ريزند و روي آن را با خاك مي پوشانند و خوب آبياري مي كنند تا نمك موجود در خاك پايين برود و خاك شيرين و قابل كشت شود.
از مشكلاتي كه در زمينه كشاورزي وجود دارد مي توان به اين مورد اشاره داشت:
1. شوري خاك وآب،كمي بارش ساليانه وفقر سفره هاي آب زيرزميني.
2. فرسايش خاك در اثر عوامل فرساينده واستفاده مداوم اززمين
3. سيستم ابتدايي وسنتي كشاورزي
4. پيشروي ريگ روان درمزارع
5. قطعه قطعه بودن اراضي مزروعي
6. خاك كم قوه وعدم آشنايي كشاورزان به استفده صحيح از كودهاي شيميايي
7. آفات نبايي مانندشته،ريشه قر
8. ابتدايي بودن شيوه آبياري
9. بينظمي نخلستان كه آن رابصورت جنگلي در هم آورده است
10-كمبود نيروي انساني كار آمد.

ازدرختان وگياهان قابل كشت مي توان به درخت نخل ،انار كه در حد خود مصرفي ميوه مي دهد و كاشت سبزيجات معطر براي خود مصرفي اهالي روستا نام برد.

10-1 انواع مختلف خرما :
در روستاي گرمه چند گونه از درخت خرما كاشت شده است كه شامل:
خرماي كرماني، خرماي خارك، خرماي خدشكن، خرماي خوش كر، خرماي روكيشه، خرماي تخم بم مي باشد.
خرماي كرماني سياه، درشت و پر شهد مي باشد و خرماي به رنگ قهوه اي روشن و خشك است.
خرماي خوش كر در زبان مردم روستا به معناي خوشمزه است و خرماي رو كيشه زرد و درشت است و تعداد درخت آن اندك است.
خرماي زارش به دليل ريز بودن غذاي گوسفندان و ساير چارپايان است و همچنين با جوشاندن آن از آن شيره خرما تهيه مي كنند.
خرما تخم بم به رنگ سياه و قرمز است و هم درشت دارد و هم ريز.