بخشی از مقاله
چکیده
هدف از انجام این پژوهش بررسی تاثیر روشهای فعال تدریس بر رشد خلاقیت، رشد اجتماعی و عملکرد تحصیلی دانش آموزان پسر مقطع ابتدایی شهرستان گرمه می باشد. این پژوهش از لحاظ هدف جزء پژوهش های کاربردی و از شاخه ی توسعه ای و از لحاظ ماهیت و روش،جزء پژوهش های توصیفی پیمایشی است. جامعه آماری در این تحقیق شامل کلیه معلمان مقطع ابتدایی مدارس پسرانه شهرستان گرمه می باشد که در سال 1394 مشغول به کار می باشند و بر اساس آمار ثبت شده در آموزش و پرورش شهرستان گرمه تعداد آنها برابر با 214 نفر می باشد. با توجه به حجم جامعه و مراجعه به جدول برآورد حجم نمونه مورگان، حجم نمونه پژوهش برابر با 148 نفر در نظر گرفته شد. برای انتخاب نمونه های تحقیق از روش نمونه گیری تصادفی ساده استفاده شده است.
روش گردآوری داده ها شامل: کتابخانه ای و میدانی بوده است. ابزار گردآوری داده ها در این تحقیق پرسشنامه محقق ساخته می باشد که با استفاده از پرسشنامه های استاندارد رشد اجتماعی الیس وایتزمن، پرسشنامه خلاقیت سلطانی و پرسشنامه عملکرد تحصیلی فام و تیلور ساخته شده است که پایایی آن با استفاده از آلفای کرونباخ برابر با 0/77 محاسبه گردیده. برای آزمون فرضیه های پژوهش وداده های حاصل از پرسشنامه ها با استفاده از نرم افزار spss و آمار استنباطی - آزمون تی تک متغیره - مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت.
نتایج تحقیق نشان داده است که روشهای فعال تدریس بر رشد اجتماعی، رشد خلاقیت و عملکرد تحصیلی دانش آموزان پسر مقطع ابتدایی شهرستان گرمه تاثیر مثبت دارد. در واقع معلمانی که از روش های تدریس فعال در کلاس درس استفاده می نمایند، دانش آموزان آنها از روش های مختلف در طول سال تحصیلی برای رسیدن به موفقیت استفاده می کنند.
کلمات کلیدی: روش های فعال تدریس، خلاقیت، رشد اجتماعی، عملکرد تحصیلی
مقدمه
امروزه دانش آموزان برای ورود به عصر دانائی وروبرو شدن با تحولات مستمر، باید بطور فزاینده ای مهارت های تفکر انتقادی وخلاق را برای تصمیم گیری مناسب وحل مسائل پیچیده جامعه فرا گیرند. فراگیران باید به مهارت های تحقیق وحل مسئله مجهز شوند وروحیه جستجو گری را در خود تقویت کنند. برای تربیت شهروندانی که دارای تفکر منطقی و نقاد و دارای درک اجتماعی، سیاسی عمیق باشند و از مهارت های اجتماعی بالایی برخوردار باشند و بتوانند خلاقانه در مواجه با مشکلات آنها را برطرف کنند.
آموزش مهارت تفکر و یادگیری از طریق روش های یاددهی - یادگیری فرایند مدار - فعال - ضروری به نظر می رسد. این ضرورتی است که دنیای امروزه با آینده ای که پیش رودارد ، باید برای آن برنامه ریزی کند. چاره اساسی برای رسیدن به اهداف، تغییر بنیادی در روشهای آموزش و یادگیری در مدارس است. لذا روش های تدریس فعال که بتواند فعالیتهای فراگیران را تقویت ویادگیری را به یک جریان دو سویه تبدیل کند، از اهمیت ویژه ای بر خوردار است.
حاصل روشهای تدریس فعال ، یادگیری موثر اکتشافی است که دانش آموزان با راهنمایی معلم و مربی به آن دست می یابند.اما متاسفانه در اغلب کلاسها، معلم می کوشد اطلاعات را در ذهن دانش آموزان انبار کند. روشن است که نتیجه چنین عملکردی صرفا تقویت حافظه است و خلاقیت ،نوآوری و هنر و ذوق مورد غفلت واقع می شود.
معلمی که روشهای سنتی و غیر فعال را بکار می برد ، فراگیران حالت انفعالی دارد و در امر یادگیری و آموزش مشارکت ندارند،در نتیجه ماندگاری این یادگیری کم است و فراگیران برای آن ارزش قائل نخواهند شددر بسیاری مواقع شاید این بخش به دور از واقعیت نباشد که در روش های متداول تدریس نه معلم می داند هر محتوائی را چرا باید درس بدهد ونه دانش آموز چرائی انتخاب محتوا را می دانند، نه معلم می داند محتوا را به چه روشی صحیح وسودمند تدریس نماید ونه دانش آموز چگونه یاد گرفتن را می دانند .
معلم صرفا درس می دهد وفراگیران نیز بطور موقتی حفظ می کنند .ما فقط یادگرفته ایم درس بدهیم ودانش آموزان نیز آموخته اند که تنها حفظ نمایند وبدون چون وچرامطالب را از ما بپذیرند - کیوانفر، گاتری گفته است ضروری است که دانش آموز به سوی آنچه قرار است یاد گرفته شود هدایت گردد. دانش آموز آنچه را در سخنرانی یا کتاب درسی است، نمی آموزد. او تنها آنچه را که سخنران وکتاب به انجام دادن آن وادارش می سازد یاد می گیرد" - ص - 15 او معتقد است: ما آنچه را که انجام می دهیم یاد میگیریم.راجرز - روانشناس - : می گوید همانطور که در روان درمانی، روانشناس صرفا" به بیمار کمک می کند تا مشکلاتش را بشناسد وبه چگونگی رفع آن مشکل پی ببرد،
در تدریس نیزباید فراگیر خودش فعالانه مطالب را فرا گیرد ومعلم فقط به او کمک می کند تا به هدف های آموزسی نزدیک گردیده ، وآنها را فرا گیرد .جان دیوئی فیلسوف آمریکائی، اشاره دارد محتوای آموزشی به خودی خود دارای ارزش نیست وتنها وقتی ارزش پیدا می کند که فرا گیر با مطالعه آن در حل مسائل شخصی واجتماعی تواناترشود. وبعبارتی دیگر پاسخ نیاز های خود را در آن محتوای آموزشی بیابد.
روسو معتقد است اگر دانش آموز اشتباه کرد، بگذارید بکند وخطای او را تصحیح نکنید. صبر کنید به اشتباه خود پی ببردوخودش آنرا تصحیح کند. وی توصیه می کند که در امر آموزش، خود دانش آموز فعال باشد وکمک دیگران به او نباید به شکلی باشد که همه چیز را آماده در اختیارش بگذارید وخودش نیاز به تلاش برای یافتن پاسخ نداشته باشد. پیاژه از جمله کسانی است که بیش از همه به اهمیت روش های فعال تدریس پی برد ه وبکارگیری آنها را توصیه کرده است.
رو شهای فعال را بهترین روش برای شکوفائی شخصیت دانش آموزان می داند. در این زمینه از مدارس قدیمی انتقاد کرده،میگوید: " مدارس قدیمی ، قائل به ارتباط اجتماعی نبوده وجز رابطه معلم با یکایک دانش آموزان آن هم بعنوان حاکم مطلقی که تمام حقایق فکری واخلاقی را در تصرف دارد، به چیزی دیگر قائل نیست.برعکس مدرسه فعال بصورت یک اجتماع ، کار فردی وگروهی است. خصوصا" زندگی گروهی در پرورش وشکوفائی شخصیت، حتی در عقلی ترین آن اهمیت بسزائی دارد.
پیاژه1 به کار گیری روش های فعال تدریس ومحدودیت آنها را توصیه، وازنظام آموزشی منفعل انتقاد می کند.به نظر وی، اگر آموزش به شکل درس دادن وتکرارآنها بصورت از بر کردن یا امتحان دادن وانجام دادن چند تمرین تحمیلی باشد،نتایج حاصله باز معنای امتحانات درسی را بخود می گیرد. فقط درروش تدریس فعال است که به ابتکارات و تشریک مساعی و رشد خلاقیت و مهارت های اجتماعی دانش آموزان توجه می شودو نتایج حاصله واجد معناست.
امروزه بسیاری از طراحان ومسئولان برنامه ریزی در آموزش وپرورش از شیوه های رایج تدریس راضی نیستند. و بدین سبب از نوآوری ونوگرائی در این زمینه،استقبال می کنند. کارائی روش های نظیر:سخنرانی، انتقال اطلاعات از معلم به دانش آموز و به یاد سپاری وتاکید بر محفوظات که شالوده روشهای سنتی تدریس است، مدت هاست مورد ایراد وپرسش قرارگرفته است. برای جبران کمبود های اینگونه روش ها، عده ای از متخصصان استفاده ازوسایل جدید آموزشی مانند فیلم، دیتاشو، تخته هوشمند،وفایلهای دیداری وشنیداری، بازیهای آموزشی را توصیه می کنند وعده ای دیگر روشهای بحثی وپرسش وپاسخ وانجام آزمایش های انفرادی وگروهی را جانشین روشهای قبلی کرده اند.
