بخشی از مقاله
مقدمه
شکستگیهای هیپ معمولاﹰ در افراد مسن به دنبال زمین خوردن ایجاد میشوند و بسیاری از این بیماران استئوپروز دارند.۱ به همین علت، بروز شکستگی هیپ در یک ناحیه
معمولاﹰ به عنوان نشانهای از شیوع استئوپروز در آن منطقه در نظر گرفته میشود.۲ طبق تعریف آقای کانیس و همکاران شکستگیهای استئوپروتیک شامل شکستگیهایی است که یا
۸۵۳ مجلهی غدد درونریز و متابولیسم ایران دورهی نهم, شمارهی ۴، اسفند ۶۸۳۱
ناشی از کاهش iBMD هستند یا شکستگیهایی که بروز آنها با افزایش سن بعد از ۰۵ سالگی افزایش مییابد.۳ بنا بر
این شکستگیهای ایجاد شده در افراد بالای ۰۵ سال که در اثر ترومای خفیف ایجاد میشوندii را میتوان به استئوپروز
منتسب کرد. با توجه به مطالب بالا در این متن به این نوع شکستگیها، شکستگیهای استئوپروتیک گفته میشود.
شکستگی هیپ مهمترین عارضهی استئوپروز است و مرگ ومیر، ناتوانی و هزینههای درمانی آن قابل توجه است به طوری که حدود ۰۲% افراد بالای ۵۷ سال به خصوص مردان طی ۶-۳ ماه و ۸۲% طی یکسال پس از شکستگی هیپ میمیرند.۴ یک سوم آنها برای انجام کارهای روزمره کاملاﹰ وابسته به دیگران میشوند و تنها ۰۵% افراد دچار شکستگی هیپ، تحرک قبل از شکستگی را به دست میآورند.۵ شکستگی هیپ سومین علت زمینگیر شدن پس از سکتهی مغزی و سالخوردگی میباشد.۶
بروز شکستگی هیپ با توجه به منطقهی جغرافیایی خیلی متغیر است و بیشترین بروز در آمریکا و کمترین در آفریقا گزارش شده است.
اغلب مطالعههای منتشر شده در شکستگی هیپ در جمعیت قفقازی ساکن اروپا، ایالات متحده و تعدادی از کشورهای شرق آسیا است.۷ اطلاعات در کشورهای در حال توسعه اندک است و تأثیر کامل اقتصادی و اجتماعی شکستگی هیپ هنوز کاملاﹰ روشن نیست.
تعداد محدودی مطالعه در آسیای مرکزی و خاورمیانه انجام شده است. مطالعهی النعیم و همکاران در ریاض پایتخت عربستان سعودی،۸ مطالعهی ممون و همکاران در مورد بروز شکستگی هیپ در کویت،۹ مطالعهی سوید و همکارن در شیراز،۰۱ و مطالعهی معیری و همکاران در مورد اپیدمیولوﮊی شکستگی هیپ درایران از جمله این مطالعهها هستند.۱۱
یافتههای این مطالعهها با هم همخوانی ندارد به طوری که ممون میزان بروز شکستگی را در کویت بیشتر از سایر کشورهای آسیایی و قابل مقایسه با کشورهای اروپای غربی و آمریکای شمالی به دست آورده است۹ در حالیکه مطالعهی معیری و همکاران که در یک مقطع زمانی ۵/۴ ماهه در ۹ استان کشور انجام شد میزان بروز شکستگی هیپ را کمتر از اکثر کشورهای صنعتی بیان کرد.۱۱ پژوهشگران
i- Bone marrow density ii- Low trauma fractures
مهمترین محدودیت آن مطالعه را مدت کوتاه آن ذکر کردهاند و با توجه به اینکه آن مطالعه در فصل گرم سال انجام شده نه در طول یکسال تمام، مشخص نیست آیا این میزان بروز پایین به علت فصل بوده یا به طور کلی میزان بروز در تمام طول سال در جمعیت ایرانی پایین است. مطالعهی حاضر با توجه به اینکه چهار فصل سال را در بر میگیرد ایراد فوق را برطرف میکند. همچنین تفاوتهای جنسیتی مشاهده شده (نسبت زن به مرد) در مطالعهی معیری در اغلب مقاطع سنی نسبت به سایر مطالعهها پایینتر به دست آمده به طوری که این نسبت فقط در مقطع ۹۶-۵۶ سال و ۴۷-۰۷ سال بیش از یک است و در بقیهی مقاطع سنی مساوی یا کمتر از یک که مطابق با اکثر مطالعهها منتشر شده نمیباشد. یافتههای به دست آمده در این مطالعه اطلاعات وضعیت جنسیتی شکستگی استئوپروتیک کشور را افزایش میدهد.
با توجه به اینکه شکستگی هیپ باید در بیمارستان ارزیابی و درمان شود، و درمان آن در صورت عدم بستری میسر نیست بنابراین اطلاعات به دست آمده از بیمارستان دراین مورد کاملاﹰ قابل اتکا است.۲۱
مواد و روشها
این مطالعه به صورت گذشتهنگر در بیمارستان شفیعیهی زنجان در سال ۴۸۳۱ انجام شد.
بیمارستان شفیعیهی زنجان تنها مرکز ارجاعی استان زنجان است که تمام موارد شکستگی هیپ استان به آن ارجاع داده شده و تحت مداوا قرار میگیرند. طبق برآورد سازمان برنامه و بودجه جمعیت بالای ۰۵ سال استان در سالهای ۲۸۳۱ و ۳۸۳۱به ترتیب ۵۱۹۰۲۱ و۰۲۱۴۲۱ نفر گزارش شده است که به ترتیب مرزهای سنی مختلف در جداول ۲و۳ امده است.
با توجه به اینکه شکستگی هیپ (شامل شکستگی گردن فمور، اینتروکانتریک و سابتروکانتریک)، در طبقهبندی ICD9 کد ۸_۰۲۸، ۰۲_۰۲۸، ۱۲_۰۲۸، ۲۲_۰۲۸ میگیرند
توسط جستجوی کامپیوتری و با استفاده از کدهای مذکور پروندهی کلیه بیمارانی که از ابتدای سال ۲۸۳۱ تا انتهای سال ۳۸۳۱ طی یک محدودهی زمانی ۲ ساله با تشخیص نهایی شکستگی هیپ در این مرکز بستری و تحت درمان قرار گرفته بودند، استخراج شد و اطلاعات مورد نظر با استفاده از پرسشنامهی طراحی شده با توجه به اهداف
دکتر مجید ولیزاده و همکاران شکستگی هیپ ناشی از استئوپروز ۹۵۳
مطالعه از پروندهها استخراج شد. برای اطمینان از ثبت کامپیوتری، تمام موارد بستری طی ۲ ماه از ۴۲ ماه فوق به صورت دستی استخراج و با یافتهها ثبت کامپیوتری مقایسه شد.
بعد از تکمیل پرسشنامهها همهی اطلاعات وارد برنامهی Excel و SPSS شده سپس نمودارها و جداول مورد نیاز
توسط این برنامههای نرمافزاری طراحی شد. همچنین از آزمون مجذور خی برای مقایسهی متغیرهای کیفی استفاده شد.
یافتهها
از همهی ۰۹۴ مورد بیمار با شکستگی هیپ، ۶۴۱ مورد (۸/۹۲%) از شکستگیها متناسب با تروما و ۷۳۳ مورد (۸/۸۶%) نامتناسب با تروما (ناشی از زمین خوردن یا قابل انتساب به استئوپروز) بود. در ۷ مورد علت شکستگی در پرونده ذکر نشده بود. از شکستگیهای استئوپروتیک، ۲۴۱ مورد (۱/۲۴%) در زنان و ۵۹۱ مورد (۹/۷۵%) در مردان رخ داده بود که اغلب ساکن شهر بودند. (۱/۱۶% ساکن شهر و ۹/۸۳% ساکن روستا). ۷۲% شکستگیهای استئوپروتیک در فصل زمستان رخ داده بود ولی از نظر فصل وقوع شکستگی تفاوت معنیداری بین فصول مشاهده نشد (نمودار۱).
30
25
20 درصد
15
__اوا__
10
5
0
______ ز___ن _____ __ __ن __ر
نمودار ۱ـ فراوانی شکستگیها ی قابل انتساب به
استئوپروز به تفکیک فصل وقوع شکستگی
در شکستگیهای استئوپروتیک ۵۱ مورد از بیماران در بیمارستان فوت کرده بودند (۵۴/۴%)، ولی اغلب بیماران (۶۱/۵۸%) با حال عمومی خوب مرخص شده بودند. متوسط سن وقوع شکستگیهای استئوپروتیک ۴۲/۱۷ سال بود (۴۳/۱۷ در مردان و ۹۰/۱۷ در زنان).
در شکستگیهای استئوپروتیک حداکثر بروز در گروه سنی ۰۷ الی ۹۷ سال بود و در همهی گروههای سنی شکستگی در مردان شایعتر از زنان بود به طوریکه شکستگی استئوپروتیک در مردان و زنان به ترتیب ۵۹۱ (۹/۷۵%) و ۲۴۱ /)۲۴%) مورد بوده و نسبت زنان به مردان در سال ۲۸، ۸۷/۰ و در سال ۳۸، ۳۶/۰ بود ( جدول ۱).
جدول ۱- ردهبندی گروههای سنی شکستگیهای قابل انتساب به استئوپروز به تفکیک جنس
گروه سنی جنس جمع کل
زن مرد
کمتر از۰۵ سال ۱۱ ۲۱ ۳۲
۳/۳% ۶/۳% ۸/۶%
۰۵ تا ۹۵ سال ۶ ۹ ۵۱
۸/۱% ۷/۲% ۵/۴%
۰۶ تا ۹۶ سال ۲ ۲۱ ۴۱
۴/۱% ۲/۸% ۶/۹%
۰۷ تا ۹۷ سال ۶۶ ۱۸ ۷۴۱
۶/۹۱% ۴۲% ۶/۳۴%
۰۸ سال به بالا ۲۳ ۶۵ ۸۸
۵/۹% ۶/۶۱% ۱/۶۲%
جمع کل ۲۴۱ ۵۹۱ ۷۳۳
۱/۲۴% ۹/۷۵% ۰۰۱%
متوسط روزهای بستری در بیمارستان ۲۱/۸ روز بود. میزان بروز سالیانهی شکستگی هیپ (در هر ۰۰۰۰۰۱
نفر در سال) در مردان در سال ۲۸ : ۴/۸۷۱ و در سال ۳۸: ۷۴/۴۹۱، در زنان در سال ۲۸: ۷۰/۷۱۱و در سال ۳۸:
۲۰/۴۰۱ بود.
