دانلود مقاله ‌‌یافته های جدید در مدیریت گلخانه

بخشی از مقاله

يافته هاي جديد در مديريت گلخانه

مقدمه
اشاره: اهميت گل و گياهان زينتي در زندگي انسان به‌خصوص در دنياي صنعتي امروزي و نقش و جايگاه آن در روح و روان آدمي‌بر كسي پوشيده نيست. گل و گياه در فرهنگ و ادبيات ايرانيان نيز جايگاهي بسيار بلند دارد.
توجه روز افزون كشورهاي مختلف جهان به توليد و مصرف گياهان زينتي با تفكر اثرهاي روان‌درماني، ما را بر آن مي‌دارد كه با يك برنامه ريزي صحيح از امكانات خدادادي كشورمان در راستاي بالا‌ بردن فرهنگ مصرف گياهان زينتي در كشور و همچنين توليد و صادرات آن، به عنوان يكي از محورهاي مهم اقتصادي و ارزآور استفاده لا‌زم را به عمل آوريم. اين توجه مي‌تواند در راستاي موارد زير تحقق يابد:
تأكيد بر اهميت اقتصادي، اشتغال زايي و صادرات گل.
زمينه سازي براي بحث و تبادل نظر در مورد مسايل پرورش گل و گياه.
جذب گردشگران داخلي و خارجي به سبب تنوع و كيفيت گل ايران.
ضرورت تلا‌ش براي رواج استفاده از گل‌هاي طبيعي به جاي گل‌هاي مصنوعي وارداتي.
لزوم فرهنگ سازي براي پرورش گل و گياهان زينتي به‌ويژه در مناطق شهري با توجه به تأثيرهاي روحي و رواني آن.

لزوم افزايش سرانه مصرف گل و گياه در كشور با توجه به رشد روزافزون شهرنشيني و دوري از طبيعت.
ضرورت معرفي گل‌هاي ايراني به بازارهاي داخلي و خارجي.
گل مي‌تواند بيش از هر چيز شادي، آرامش و طراوت را به انسان هديه دهد. نكته جالب توجه درباره نقش گل در سلا‌مت روحي و رواني افراد جامعه آن است كه با تماشا كردن گل و لذت بردن از طراوت، رنگ و عطر زيباي آن حالت روحي نامتعادل افراد تغيير مي‌يابدو به حالت طبيعي باز مي‌گردد. گل و گياه مي‌تواند باعث ايجاد حس نگرش مثبت به زندگي و آرامش، احساس شادي و رضايت و صميميت در افراد شود.

از سويي، سرمايه گذاري به منظور توليد گل از نظر اقتصادي حايز اهميت است و سرمايه گذاري در ايران در اين زمينه از حدود 50 سال پيش آغاز شده است. البته قبل از آن نيز در بسياري از باغ‌ها گل و درختچه‌هاي زينتي پرورش داده مي‌شد اما اين كار از نظر اقتصادي به وسعت و اهميت امروز نبود. بخش عمده سرمايه گذاري در زمينه گلكاري توسط بخش خصوصي انجام مي‌گيرد و در سال‌هاي اخير وزارت جهاد كشاورزي از نظر فني و ارايه تسهيلا‌ت و اعتبارات در سطح گسترده‌اي به منظور ارتقاي توليد گل و گياهان زينتي و ساخت واحدها و مجتمع‌هاي گلخانه اي كمك كرده است.
سطح زيركشت گلخانه‌ها در كشور، در مجموع 6700 هكتار بوده كه 2670 هكتار آن به گل و گياهان زينتي و 3794 هكتار آن به كشت سبزي و صيفي و 236 هكتار آن نيز به ساير محصولا‌ت گلخانه اي نظير (توت‌فرنگي، گياهان دارويي و ...) اختصاص يافته است.
به غير از سطوح ذكر شده بالا، هم‌اكنون 2270 هكتار گل و گياهان زينتي در فضاي باز مورد كشت و كار قرار دارد و همچنين 189 مجتمع گلخانه اي در كشور در حال مطالعه و اجراست كه سطح كل اين مجتمع‌ها حدود 9700 هكتار و سطح مفيد گلخانه‌هاي احداثي در اين مجتمع‌ها حدود 5 هزار هكتار خواهد بود.
همچنين ميزان توليد گل و گياهان زينتي در كشور به شرح زير است: گل‌هاي شاخه بريده 3/2 ميليارد شاخه، گل‌هاي گلداني 36 ميليون گلدان، درخت و درختچه‌هاي زينتي 155 ميليون درخت و درختچه و گياهان فصلي و نشايي 867 ميليون بوته.
مزاياي كشت گلخانه‌اي

افزايش توليد در واحد سطح (حداقل 10 برابر فضاي آزاد.
بيش از يك دوره توليد محصول در طول سال.
افزايش كيفيت محصول توليدي در گلخانه‌ها (با كنترل بهتر آفات و بيماري‌ها با اعمال روش‌هاي كنترل بيولوژيكي و كاهش مصرف سموم كه در نهايت باعث افزايش كيفيت محصول و افزايش صادرات و حفظ محيط زيست مي‌شود.
صرفه جويي در مصرف آب با اعمال مصرف بهينه و با استفاده از روش‌هاي نوين آبياري.
استفاده از اراضي غيرقابل كشت با سيستم هيدروپونيك.
عدم وابستگي توليد به شرايط محيطي و امكان بازاريابي مناسب و تنظيم برنامه كشت مطابق نياز بازار.
تداوم كار و توليدمحصول در تمام فصول سال با توجه به امكان كنترل عوامل محيطي و تنظيم شرايط مورد نياز گياه (استفاده از اوقات فراغت زارعان در پاييز و زمستان.
آزادسازي اراضي براي توليد محصولا‌ت استراتژيك مانند گندم، ذرت، برنج و دانه‌هاي روغني.
كاهش جذب عناصر سنگين توسط گياهان و حفظ سلا‌مت جامعه با سيستم هيدروپونيك كه امكان جذب و كنترل اين عناصر را فراهم مي‌سازد.
جلوگيري از تغيير كاربري اراضي براي ساختمان به دليل سودمند بودن توليدات گلخانه‌اي در اغلب مناطق.
جلوگيري از مهاجرت روستاييان به شهر با احداث واحدهاي گلخانه اي.
ايجاد فرصت‌هاي شغلي براي جوانان، زنان روستايي و دانش آموختگان كشاورزي.
مهم‌ترين اقدام‌هاي انجام شده مجتمع‌هاي گلخانه اي در سال 1386
تعداد مجتمع‌هاي گلخانه اي در حال مطالعه توسط سازمان جهاد كشاورزي استان‌ها 189 مجتمع است كه از اين تعداد، مطالعات 72 مجتمع گلخانه اي به اتمام رسيده و براي بررسي و اعلا‌م نظر نهايي به مديريت طرح مطالعات باغباني كشور ارسال شده و مطالعات فاز يك و 2 تعداد 8 مجتمع گلخانه اي نيز پايان يافته و در حال تنظيم اسناد مناقصه و انتخاب پيمانكار براي ساخت سازه توسط بانك زمين است. همچنين تعداد 109 مجتمع توسط سازمان‌هاي جهاد ‌كشاورزي در دست مطالعه است كه بعد از اتمام مطالعات، به مديريت طرح براي ارزيابي و بانك زمين براي ساخت سازه ارسال مي‌شود. شايان ذكر است كه متوسط پيشرفت فيزيكي اجراي زيرساخت‌هاي مجتمع‌هاي گلخانه اي در كشور 52 درصد و مطالعات 77 درصد است.
تصويب آيين نامه تشخيص صلا‌حيت مشاوران براي احداث گلخانه و مجتمع‌هاي گلخانه اي به منظور مطالعات فازهاي يك، 2 و 3 با هماهنگي معاونت برنامه ريزي و نظارت راهبردي رييس‌جمهوري.
پي‌گيري تصويب آيين نامه تشخيص صلا‌حيت پيمانكاران ساخت سازه‌هاي گلخانه اي با همكاري معاونت برنامه ريزي و نظارت راهبردي رييس جمهوري.

تدوين شرح خدمات مطالعات فازهاي يك، 2 و 3 گلخانه اي و ابلا‌غ به استان‌ها براي ايجاد وحدت رويه.
هماهنگي لا‌زم با بانك كشاورزي براي پذيرش گلخانه‌هاي پلا‌ستيكي مدرن و مكانيزه به عنوان وثيقه.
تهيه و تدوين نظام گلخانه‌هاي كشور.
تشكيل ستاد اجرايي مجتمع‌هاي گلخانه‌اي و برگزاري جلسه‌هاي مستمر.
انتخاب شركت مهندسان مشاور يكم به عنوان مدير طرح مطالعات باغباني براي بررسي و ارزيابي گزارش‌هاي مطالعات مجتمع گلخانه اي.
همكاري با بانك زمين و سيستماتيك كردن روند كارها براي تسريع در امور اجرايي.
پي گيري از سازمان‌هاي جهاد كشاورزي استان‌ها براي تسريع در روند مطالعات ساخت زيرساخت‌ها و احداث سازه‌هاي گلخانه ها.
هماهنگي لا‌زم براي تهيه نرم‌افزار بانك اطلا‌عات گلخانه‌هاي كشور.
تشكيل كميته فني در استان‌ها براي بررسي طرح‌هاي مرتبط با احداث گلخانه‌ها در راستاي تمركز‌زدايي و جلوگيري از رفت و برگشت‌هاي غيرضروري سرمايه گذاران.
تدوين روند مستمر مطالعات مجتمع‌هاي گلخانه‌اي بين استان‌ها و مشاوران يكم در راستاي تسريع بخشي امور.
پي‌گيري‌هاي لا‌زم براي تدوين استاندارد سازه‌هاي گلخانه اي در كشور.
همكاري براي تدوين طرح ملي آموزش گلخانه‌داران و متقاضيان احداث گلخانه‌ها با هماهنگي مديريت آموزش و نيروي انساني و معاونت ترويج و نظام بهره برداري.
پيگيري مطالعات طرح تدوين ضوابط و معيارهاي فني طراحي و بهرهبرداري از سيستم‌هاي متنوع گلخانه‌اي در كشور.
چالش‌هاي موجود توليد گل و گياهان زينتي و سبزي و صيفي گلخانه اي
كمبود كارشناسان متخصص در زمينه توليد محصولا‌ت گلخانه اي.
نياز به انجام مطالعات و تحقيقات در ارتباط با سازه‌هاي گلخانه اي مناسب با شرايط اقليمي هر منطقه.
عدم توليد محصولا‌ت ارگانيك سبزي و صيفي در گلخانه‌ها و به طبع عدم امكان صادرات اين محصولا‌ت در اغلب موارد به خارج از كشور.

نوسان‌هاي بازار فروش محصولا‌ت گلخانه اي كه در نهايت موجب بي برنامگي در توليد اين محصولا‌ت خواهد بود.
عدم وجود مراكز آموزش علمي مستقل براي آموزش بهره برداران واحدهاي گلخانه اي.
عدم تعميم بيمه در ارتباط با بسياري از گل‌ها و گياهان زينتي و همچنين عدم تعميم بيمه سازه‌هاي گلخانه اي.
وجود مشكلا‌ت بانكي براي متقاضيان احداث گلخانه در ارتباط با تأمين وثيقه.
نبود سردخانه و ماشين‌هاي مجهز به سردخانه براي نگهداري و حمل گل و گياهان زينتي به مقدار مورد نياز.
نياز به گسترش دانش فني كشت محصولا‌ت گلخانه‌اي.
نياز به گسترش تحقيقات در زمينه‌هاي مختلف در‌خصوص توليد گل و گياهان زينتي با توجه به نياز بهره‌برداران و اولويت دادن به تحقيقات با عنايت به كوتاه بودن دوره تحقيق.
نبود انسجام لازم و تعامل مطلوب بين بخش‌هاي مختلف (دولتي و خصوصي) در ارتباط با توليدات گلخانه‌اي و گل و گياهان زيتني.
استاندارد نبودن محصولا‌ت توليدي و لزوم توجه به استانداردسازي محصولا‌ت گلخانه اي.
بالا‌بودن هزينه سوخت و برق در واحدهاي گلخانه‌اي و متكي بودن گلخانه‌ها به سوخت يارانه اي.
روز گل و گياه
امروزه گسترش زندگي شهرنشيني و به دنبال آن كاهش ارتباط انسان با طبيعت باعث افزايش بيماري‌هاي عصبي، قلبي، رواني و ... شده است، در روزگاري كه در تمام امور اقتصادي، اجتماعي، فرهنگي و سياسي صحبت از بهره وري است، عدم توجه به عوامل زيست محيطي كه اثرهاي مستقيمي بر عملكرد نيروي كار دارند ما را بر آن مي‌دارد كه براي اصلا‌ح، بهبود و بازسازي محيط زندگي خود برنامه‌ريزي صحيح و دقيقي انجام دهيم. در اين بين، همه اهرم‌هايي كه به‌نحوي بتواند صوري از طبيعت را به زندگي مدار بسته شهري راه دهد از اهميت ويژه‌اي برخوردار است. يكي از اين اهرم‌ها استفاده از گل و گياهان زينتي با جنبه‌هاي كاربردي متفاوت است. توجه روزافزون كشورهاي مختلف جهان به توليد و مصرف گياهان زينتي با تفكر اثرهاي روان درماني ما را بر آن مي‌دارد كه با يك برنامه ريزي صحيح از امكانات خدادادي كشورمان براي بالا‌بردن فرهنگ مصرف گياهان زينتي در كشور و همچنين توليد و صادرات آن استفاده لا‌زم را به عمل آوريم.
از همين رو، 25 خردادماه هر سال( از سال 1384 تا كنون) بر اساس پيشنهاد وزارت جهاد كشاورزي و تصويب شوراي عالي انقلاب فرهنگي و شوراي فرهنگ عمومي روز گل و گياه ناميده شده است.

از اهداف مهم اين روز عبارت‌اند از:
ترويج فرهنگ توليد و پرورش گل و گياه.
تأكيد بر اهميت اقتصادي، اشتغال‌زايي و صادرات گل.
زمينه سازي براي بحث و تبادل نظر در مورد مسايل پرورش گل وگياه.
جذب گردشگران داخلي و خارجي به سبب تنوع و كيفيت گل ايران.
ضرورت تلا‌ش براي رواج استفاده از گل‌هاي طبيعي به جاي گل‌هاي مصنوعي وارداتي.
لزوم فرهنگ سازي براي پرورش گل و گياهان زينتي به ويژه در مناطق شهري با توجه به تأثيرهاي روحي و رواني آن.
لزوم افزايش سرانه مصرف گل وگياه در كشور با توجه به رشد روزافزون شهرنشيني و دوري از طبيعت.
ضرورت معرفي گل‌هاي ايراني به بازارهاي داخلي و خارجي.
اگر چه مصرف سرانه گل‌هاي شاخه اي كشور ما براساس هر نفر كمتر از 2 دلار است اما سرانه مصرف كشورهاي توسعه يافته نظير اروپاي غربي بين كشورهاي مختلف از 40 تا 130 دلا‌ر متغير است. (مصرف سرانه گل‌هاي شاخه‌اي ايران نسبت به كشورهاي توسعه يافته حدود 3/2 درصد است.) بديهي است، با افزايش درآمد سرانه افراد در كشورهاي مختلف مصرف اين محصولا‌ت افزايش چشمگيري خواهد يافت. ميزان رشد مصرف گل و گياه در دنيا بين 6 تا 9 درصد در سال‌هاي مختلف پيش بيني مي‌شود كه اين امر نويد بخش افزايش مصرف و همچنين بازارهاي خوبي در آينده خواهد بود.
1- تعريف گلخانه:
گلخانه یاGreen house به فضای محدودی اطلاق می¬شود که قابلیت کنترل شرایط محیطی مناسب را برای رشد گیاهان از نواحی مختلف در طی فصول مختلف یک سال داشته باشد. طبق این تعریف از جمله عملکرد گلخانه، فراهم کردن شرایط محیطی لازم و مورد نیاز محصولی معین است.گل¬خانه¬ها بر حسب اینکه چه نوع مصالح ساختمانی در آن‌ها بکار برده شده است به نوع ثابت و متحرک تقسیم‌بندی می شوند.گلخانه¬های ثابت، به گل-خانه¬هایی گفته می‌شود که مصالح ساختمانی بکار رفته در آن‌ها از جنس پایدار و با دوام باشد. پس باید سالیان سال از آن‌ها استفاده کرد.
2- انواع گلخانه ها :
گلخانه ها از نظر نوع تو ليد و نوع تيپ سازه داراي انواع مختلفي به شرح ذيل مي باشند.
تقسيم بندي بر اساس نوع توليد:

1-2- گلخانه هاي توليدي سبزي و صيفي شامل محصولاتي نظير خيار, گوجه فرنگي, توت فرنگي, فلفل, بادمجان, طالبي, سبزيجات برگي(ريحان- شاهي و........) مي باشد.
2-2- گلخانه هاي توليد گل و گياهان زينتي براي توليد انواع گلهاي شاخه بريده(رُز- ژربرا – گلايول – داودي) وگلهاي آپارتماني مي باشد.
3-2- سالنهاي گلخانه اي توليد قارچ دكمه اي و قارچ صدفي
از نظر نوع سازه گلخانه ها به دو دسته چوبي يا سنتي و مدرن يا فلزي تقسيم مي شوند.
4-2- گلخانه هاي چوبي
اسكلت اصلي اين گلخانه ها از چوب با پوشش پلاستيك مـي باشد. ارتفاع در ايـن سازه هـا 2 تا 3 متر و سيستم گرمايي و تهويه مناسبي ندارد و بدليل ارتفاع پايين مناسب كشت محصولاتي نظير خيار و گوجه فرنگي نمي باشد. مزيت اين گلخانه ها قيمت ارزان احداث هر واحد آن مي باشد ولي بدليل نامناسب بودن محيط داخلي براي رشد گياه معمولاً ميزان توليد در واحد سطح در مقايسه با گلخانه هاي مدرن بسيار كمتر است. بدلايل ذكر شده اين نوع گلخانه ها توسعه نيافته است و گلخانه هاي چوبي كه قبلاً احداث شده به تدريج به گلخانه هاي مدرن تبديل مي شوند.
5-2- گلخانه هاي فلزي يا مدرن
اسكلت اين گلخانه ها از فلز است كه معمولاً با پلاستيك هاي ضد اشعه ماوراء بنفش (uv) پوشش و داراي سيستم گرمايشي و تهويه مناسب مي باشد. ارتفاع اين نوع گلخانه ها بيش از 5/4 متر است و بدليل شرايط مناسب رشد گياه در اينگونه سازه, عملكرد در واحد سطح نسبت به گلخانه هاي چوبي افزايش دارد.
اتصال قطعات در گلخانه هاي فلزي بوسيله پيچ ومهره(پرتابل)و يا استفاده از جوش مي باشد. هزينه واحد گلخانه هاي پرتابل نسبت به سيستم جوشي 20-15% بيشتر است ولي نصب آن آسانتر و تغييرات در سازه راحت تر است. تيپ هاي مختلف سازه هاي موجود, مزايا و معايب در جدول شماره(1) نشان داده شده است.
عيوب مهم مزاياي مهم نوع دريچه مصالح تيپ گلخانه
توليد كم- آفات وبيماريهاي زياد و عمركم ارزان بدون دريچه چوب-پلاستيك چوبي
افزايش مصرف سوخت آلودگي كم و عمر زياد جانبي-سقفي لوله گالوانيزه-پلاستيك تونلي:تك واحدي
گران تهويه خوب, قابل اتوماتيك شدن جانبي-سقفي لوله گالوانيزه-پلاستيك پيوسته:چند واحدي
بسيار گران ، هزينه سوخت بالا استحكام بالا، عمرطولاني تهويه خوب –قابل اتوماتيك شدن ج

انبي- سقفي اسكلت فلزي-شيشه شيشه اي
6-2- سالنهاي گلخانه اي توليد قارچ هاي خوراكي:
كارگاههاي توليد قارچ هاي خوراكي با بلوك, آجر, سيمان, بصورت يك ساختمان معمـولي ســاخته مي شود و در آن امكانات گرمايشي, سرماساز و رطوبت ساز تعبيه مي شود.
بعضي از كارگاههاي توليد قارچ بصورت گلخانه اي احداث ميگردد ولي با توجه به اينكه رشد قارچ به نور ناچيزي نياز دارد. پوشش هاي گلخانه ها از نوع پلاستيك هاي رنگي كه نور ناچيزي بايد از آن عبور كند انتخاب مي شود.
قارچ هاي خوراكي كه در ايران پرورش داده مي شوند عبارتند از قارچ دكمه اي و قارچ صدفي, توليد قارچ دكمه اي علاوه بر سالنهاي پرورش نياز به كارگاه توليد كمپوست دارد كه توليد كمپوست آلودگي محيط را به همراه دارد. لذا بايد اين كارگاهها در خارج از مناطق مسكوني و با مجوز سازمان حفاظت محيط زيست احداث شود.
بستر پرورش قارچ صدفي كاه وكلش غلات است و چون نيازي به كمپوست ندارد موجب آلودگي محيط نمي شود و در مناطق مسكوني هم مي توان به پرورش آن اقدام نمود و نيازي به مجوز سازمان حفاظت محيط زيست ندارد.
3- انواع بسترهاي كاشت محصولات گلخانه اي
بستر كاشت در گلخانه ها به دو صورت خاكي و يا هيدروپونيك(بدون خاك)هستند كه در كشت خاكي ريشه گياه در خاك قرار ميگيرد كه در اين روش مديريت تغذيه آسان و نياز به دانش فني زيادي ندارد ولي مقداري از مواد غذايي مصرفي از دسترس گياه خارج و بيماريهاي خاكزي همواره كشت را تهديد مي كند.
در كشت هيدروپونيك ريشه گياه در موادي نظير پرلايت, پشم سنگ, ليكا, ماسه و....... قرار داده مي شود و مواد غذايي مستقيماً در دسترس گياه قرار ميگيرد كه اين روش مصرف آب را كاهش, بيماريهاي خاكزي كم و عملكرد را در واحد سطح افزايش مي دهد امّا نياز به دانش فني بالا و مدير كارآزموده و متخصص دارد و هزينه ساخت هم 20-15 درصد افزايش مي يابد.
4- عملكرد توليدات گلخانه اي
مهمترين مزيت توليدات گلخانه اي نسبت به توليد در فضاي باز عبارتند از: اشتغالزايي بالا, مصرف آب كم و افزايش توليد در واحد سطح.
جدول شماره(2)عملكرد تعدادي از محصولات گلخانه اي
نوع محصول تعداد دوره كشت درسال عملكردسالانه در1000مترمربع(تن) اشتغال زايي در1000مترمربع- نفر ملاحظات

خيار 2 25-30 تن 1/5- 1
گوجه فرنگي 1 15-20 تن 1/5- 1
فلفل 1 15-20 تن 1/5- 1
طالبي 1 17-22 تن 1/5- 1
توت فرنگي گياه دائمي4ساله 12-8 تن 1/5- 1

گل رز گياه دائمي6ساله 150-180هزارشاخه 3-2
ژربرا گياه دائمي3ساله 180-200 هزارشاخه 3-2
آلسترومريا گياه دائمي6ساله 200-220 هزارشاخه 3-2
ليسيانتوس يك ساله 200-250 هزارشاخه 3-2
قارچ صدفي 10-8 دوره 60 تن 8 سالنهاي سه طبقه
قارچ دكمه اي 6- 4 دوره 100 تن 30 سالنهاي پنج طبقه
حداقل سطح اقتصادي يك گلخانه 2500مترمربع مي باشد كه نياز به 3000مترمربع زمين مناسب جهت احداث گلخانه دارد.
5- شرايط لازم براي احداث گلخانه
براي احداث هر گلخانه بايد موارد ذيل مد نظر قرار گيرد.
1-5- محل مناسب احداث گلخانه
خاك محل احداث گلخانه بايد داراي بافتي متوسط, زهكشي مناسب, فاقد شوري و قليائيت, آهك و گچ باشد. محل گلخانه حتي الامكان نزديك خط اصلي گاز و جاده هاي اصلي يا داراي جاده هاي مناسب باشد. شيب هاي تند, محلهاي بادگير مكان مناسبي

براي احداث گلخانه نيستند. ابعاد زمين بايد طوري انتخاب شود كه بتوان گلخانه ها را در جهت شمال – جنوب در آن احداث نمود.
2-5- وجود آب كافي با كيفيت مناسب
حداقل آب مورد نياز براي 1000مترمربع گلخانه در هر شبانروز در فصل تابستان(پيك مصرف)10-8 مترمكعب است كه با توجه به ميزان آب موجود, سطح گلخانه قابل احداث را ميتوان مشخص كرد. علاوه بر مقدار آب, كيفيت آب از عوامل مهم در توليد محصولات گلخانه اي است.
تحمّل گياه نسبت به املاح موجود در آب آبياري متفاوت است. مهمترين عامل محدود كننده براي كشت هاي گلخانه اي شوري يا EC آب است.
ميزان EC اگر از مقادير ذكر شده بيشتر گردد عملكرد محصول كاهش مي يابد. علاوه بر EC, ميزان سديم قابل جذب(S.A.R),كلر, بيكربنات موجود در آب هم در عملكرد محصول مؤثرند لذا لازم است قبل از احداث گلخانه از آب مورد استفاده, آزمايش كاملي بعمل آيد.
تجهيزات و ادوات مورد نياز در گلخانه ها تجهیزات و ادوات مورد نیاز در گلخانه ها

از تجهيزات و ادوات مورد نياز گلخانه ميتوان به سيستم گرمايشي, سرمايشي, ژنراتور و....... اشاره نمود.
الف- انواع سيستم گرمايشي:
1- سيستم مركزي: سيستم شوفاژ(براي گلخانه هاي بالاي 4/0 هكتار) در اين سيستم از بخار آب يا آب داغ استفاده مي شود.
2- 2- سيستم موضعي: بخاري شامل سه دسته, بخاريهاي منفرد يا تراكمي– بخاريهاي كنوكسيوني يا همرفتي– بخاريهاي تابشي با انرژي پايين.
3- ب- انواع سيستم سرمايشي:
4- 1- سيستم خنك كننده تابستانه:
1-1- سيستم خنك كننده فن وپد: متداولترين سيستم تابستانه در گلخانه ها به شمار مي رود.
(Fan and pad evaporative cooling system)
2-1- سيستم خنك كننده تبخيري(مه پاش)
(Fog evaporating cooling system)
2- سيستم خنك كننده زمستانه

2-1- سيستم تيوپ– پنكه (fan tube ventilation)

5- ساير تجهيزات مورد نياز گلخانه
1- ژنراتور (برق اِضطراري) 2- ترموستات 3- سيستم آبياري تحت فشار
سیستم گرمایشی گلخانه:
مقدار حرارت لازم برای گرم کردن گلخانه معدل گرمای اتلاف شده است. گرما به سه طریق اتلاف می شود: هدایت یا رسانایی، نفوذ تدریجی و تابش یا تشعشع.
بخش بیشتر گرما از طریق رسانایی یا هدایت (Conduction) از پوشش گلخانه ها از دست می رود. خاصیت رسانایی مواد مختلف مانند قابهای آلومینیومی، شیشه ها، پای اتیلن و دیواره های حاجب از جنس پنبه نسوز است و اساس سنجش آن سرعتی است که این مواد، حرارت را از محیط داخلی به محیط سرد خارجی منتقل می کنند.
نفوذ تدریجی عبارت است از خروج هوای گرم از طریق شکافهای موجود در پوشش گلخانه. شکافهای موجود در بین شیشه ها و اطراف تهویه و دربها اجازه خروج هوای گرم و ورود هوای سرد را می دهند. تصور عموم بر این است که یک گلخانه پلی اتیلن دو لایه ای هر 60 دقیقه یکبار یک گلخانه قدیمی خوب نگهداری شده هر 30 دقیقه یکبار و یک گلخانه قدیمی که خوب نگهداری نشده است هر 15 دقیقه یکبار از دست می رود.
سومین راه اتلاف گرما در گلخانه ها تشعشع یا تابش است. اجسام گرم انرژی تشعشعی از خود متصاعد می سازند. این تشعشعات بدون آنکه موجب گرم شدن قابل توجه هوا شوند از آن عبور کرده و به اجسام سرد می رسند و آنها را گرم می کنند. شیشه، پلاستیک وینیل،FRP و آب تقریباً مانع عبور انرژی تشعشعی می شوند (اجازه نمی دهند گرمای تابشی به سهولت از آن عبور کند) در حالیکه پلی اتیلن این خاصیت را ندارد. گلخانه های پلی اتیلنی مقدار قابل نوجهی گرما بصورت تابش از دست داده و این گرما به اجسان سردتر واقع در بیرون منتقل می

شود، اما تشکیل لایه ای رطوبت بر روی پلی اتیلن بصورت مانع عمل می کند.
یکی از مزیتهای گلخانه ها بالاخص گلخانه های تونلی وجود سیستمهای حرارتی و تهویه ای مجهز است که با استفاده از آنها می توان زمان کشت محصول را به دلخواه تغییر داد. در این خصوص قبل از ارائه انواع سطستمهای حرارتی رعایت موارد احتیاطی زیر لازم است:
در استفاده از هر گونه سیستم حرارتی گلخانه باید دقت لازم را نمود که از نفوذ دود و گاز منواکسید کربن به داخل گلخانه بطور جدی جلوگیری کرد در غیراینصورت کلیه بوته ها آسیب جدی خواهند دید.
سعی شود موقع نصب، واحد تولید حرارت نزدیک بوته های خیار قرار داده نشود زیرا ضمن ایجاد سوختگی هوای خشک ایجاد نموده و تعدادی از بوته ها از بین خواهند رفت.
سوخت مشعل با ترکیب مناسب تهیه و بطور کامل سوخته شود.
در صورت استفاده از گازوئیل، مخزن سوخت در فضای آزاد نگهداری نشود همچنین مسیر سوخت رسانی بداخل گلخانه به هیچ وجه نباید از روی سطح زمین و در هوای آزاد عبور نماید زیرا که احنمال یخزدگی سوخت وجود دارد و یک یا دو ساعت قطع کوره ممکن است تمام محصول گلخانه را دچار یخزدگی یا سرمازدگی نماید و مزید بر آن اینکه عصرها هوای مرطوب به داخل مخزن سوخت نفوذ کرده و منجر به وارد شدن قطرات آب به داخل سوخت می شود که بتدریج روزانه میزان آن افزایش یافته و احتمال خراب قطعات مشعل سوخت را نیز افزایش می دهد.
یکی از موارد دقیق کاربرد سیستمهای حرارتی و تهویه ای نصب ترمواستات در فضای گلخانه می باشد تا اینکه کنترل دما و تهویه را مطابق با آنچه تنظیم میگردد انجام دهد. لذا بایداز سالم بون و کیفیت کارکرد آن مطمئن بود.
هزینه های سیستمهای حرارتی متفاوت می باشد و در این رابطه سیستمهای قابل انتقال که به راحتی بتوان آنها را جابجا نمود ارزانتر میباشد ولی سیستمهایی که دارای حرارت مرکزی می باشند مثل سیستم آبگرم و یا بخار داغ هزینه سرمایه گذاری آن 2-3 برابر سیستمهای موضعی مثل دمنده ها می باشد که بنظر میرسد با شرایط اقتصادی تولید خیار داربستی در ایران فعلاً صرفه اقتصادی نداشته باشد مگر اینکه با استفاده از سیستم حرارت مرکزی در کار باشد.
دمنده های حرارتی:
این نوع سیستمهای گرمایی معمولاً تشکیل شده است از محفظه دوجداره ای که جداره وسط آنها بوسیله مشعل گازی و یا گازوئیل سوز به شدت گرم شده و دود از لوله خروجی آن به بیرون از گلخانه هدایت می شود. اینکار باعث گرم شدن موجود در جداره بیرونی و هوای اطراف جداره وسط می شود که بوسیله دمنده ای قوی (وینتیلاتور) هوای گرم شده در این جداره به شدت بوسیله لوله فلزی و یا تونل نایلونی به قطر30-40 cm از مسیر سوراخهایی که در قسمت طرفین آن قرار داردهوای گرم را بطور یکنوخت در گلخانه توزیع می نماید. همچنین به منظور حداکثر استفاده از حرارت ایجاد شده همراه دود توصیه میشود محفظه دوجداره ای مشابه محفظه قبلی نصب شود. آنگاه دود حاصل از جدار وسطی به بیرون از گلخانه هدایت شده و گرمای حاصل از گردش دود بوسیله دمنده مجددی از جدار بعدی به همان روش توزیع هوای گرم محفظه زیرین در داخل گلخانه توزیع گردد. خروجی هوای گرم دو محفظه را می توان مشترک نموده و هوای گرم را بوسیله یک تونل در سراسر گلخانه توزیع نمود.
در این روش ضروری است برای هر واحد حرارتی یک مشعل یدک در نظر گرفته شود تا درصورت خرابی مشعل اصلی در هر زمان بلافاصله جایگزین گردد و گلخانه از نظر هوای سرد در امان باشد.
اینگونه دمنده های حرارتی نسبتاً ارزان و دارای قدرت حرارتی خوبی میباشند، ضمناینکه راه اندازی و سرویس آنها به تکنیک بالایی نیاز ندارد و گلخانه داران به سهولت می توانند این سیستمها را بکار گیرند.

سیستم آب گرم:
این روش با استفاده از دیگ بخار آب که معمولاً چدنی و یا فولادی می باشد، مانند شوفاژ عل می کند. آب داخل آن بوسیله مشعل گرم شده و سپس بوسیله الکتروموتورهای مخصوص آب گرم به داخل گلخانه ها فرستاده می شود. آب گرم بوسیله چند رشته لوله های مارپیچ و یا ساده از جنس پلی اتیلن و یا لوله گالوانیزه که در سطخ بستر و بین ردیفها و یا در ارتفاع 10-20 cm آن نصب شده اند، در داخل و در طول گلخانه توزیع می شوند. آنگاه آب سرد شده مجدداً از طریق یک لوله اصلی به داخل دیگ حرارتی برکشت می کند. معمولاً برای تسهیل در گردش آب در داخل گلخانه و دیگ حرارتی، تجهیزات موتورخانه را در اتاقکی چائین تر از سطح گلخانه بنا می کنند.
در این روش به علت اینکه لوله های آب گرم را در سطح زمین زمین یا نزدیکی سطح زمین می توان نصب نمود معمولاً سطح خاک تا حدودی گرم شده و هوای گرم آن به ملایمت به طرف بالا صعود می نماید. در این شرایط فعالیت ریشه ها و رشد بوته ها افزایش یافته و از عملکرد بالاتری برخوردار می باشند همچنین به علت توزیع یکنواخت آبگرم در سطح گلخانه ها فضای آنها نیز بطور یکنواخت گرم می شود.
معمولاً برای چند واحد گلخانه (تونل پلاستیکی) سیستم مرکزی نصب می کنند و لذا کنترل شرایط دمایی برای همه گلخانه بطور هماهنگ انجام می گردد. لازم به ذکر است که نصب و احداث این سیستم دو تا سه براب رگرانتر از سیستم موضعی دمنده ها است. البته در نواحی بسیار سرد که ممکن است دما به -10°c برسد این سیستم کارآیی لازم هخواهد داشت و تنها با دو جداره نمودن گلخانه یا تلفیقی از این روش با یک دمنده حرارتی دمای مورد نیاز گلخانه های این مناطق را تأمین نمود. از محاسن دیگر این روش این است که به محض خرابی دستگاه دمای گلخانه به سرعت نزول نمی کند و تا حدی فرصت لازم برای تعمیر مجدد آن وجود دارد. سوخت مورد استفاده در این سیستم معمولاً گازوئیل میباشد که باید توجه نمود محل نگهداری منبع سوخت و لوله های سوخت رسانی در فضایی به دور از امکان یخزدگی نگهداری شود.
استفاده از گرمای زیر بستر:
گرمای زیر بستر به دو روش تأمین می شود:
1. استفاده از لوله های آبگرم مارپیچ یا صاف که از منبع موتورخانه شوفاژ تغذیه می گردد.
2. 2. استفاده از المنتهای حرارتی برقی که با بکارگیری از یک واحد ترمواستاتیک، درجه حرارت مورد نظر را تهیه و منترل می نماید.

این سیستم حرارتی بیشتر برای رشد سریع ریشه ای استفاده می گردد و درصورتیکه برای تولید خیار قرار است در گلخانه استفاده گردد بایستی مشترکاً همراه با استفاده از سیستم حرارتی مکندهها بکار گرفته شود زیرا این سیستم نمی تواند به تنهایی نیاز حرارتی فضای گلخانه را تامین کند. لذا توصیه می گردد بیشتر از این روش برای کشتهای گلدانی و تولید نشاء استفاده گردد. لازم به ذکر است که با بکارگیری این روش فعالیت ریشه ها و جذب مواد غذایی بنحو مؤثری افزایش می یابد.
3. استفاده از بخاریهای معمولی:

4. معمولاً در گلخانه های سنتی بسیاری از تولید کنندگان خیار داربستی از بخاریهای معمولی که با سوخت نفت یا مخلوط بات گازوئیل کار می کند استفاده می کنند. این روش کارآیی چندانی ندارد ضمن اینکه احتمال نفوذ دود حاصله به داخل گلخانه وجود دارد. دیده شده است که بعضی از گلخانه داران اقدام به نصب بخاریهای غیر استاندارد و خودساز می نمایند که با ناقص سوختن آنها دود و یا منوکسید کربن (Co) تولید شده منجر به از بین رفتن کل محصول گلخان هشده است. استفاده از گاز پیک نیک و یا نمونه های دیگر بخاری گازی که بدون دودکش هستند فقط برای مدت کوتاهی (چند ساعت) مناسب هستند و نمی توان در طولانی مدت از آنها استفاده کرد.
سوخت:
سوختهای جامد، مایع و گاز که چوب، ذغال، نفت و گاز نمونه های آن میباشند برای گرم کردن گلخانه ها استفاده می شوند که هر یک از آنها دارای معایب و مزایایی می باشند. انتخاب آنها تحت تاثیر قوانین پاکیزگی هوامطلوبترین آنها گاز طبیعی می باشد زیرا هزینه نصب یک سیستم گاز طبیعی ارزانتر است، نیازی به مخزن ذخیره نیست، گاز تمیز تر می سوزد و در نتیجه آن زحمت تمیز کردن و تنظیم دیگ بخار کاهش می یابد. گازهای پروپان و بوتان نیز بسیاری از مزایای گاز طبیعی را دارند اما گرانترند.
انتخاب دوم معمولاً نفت است. سیستمهای نفت سوز را به آسانی می توان خودکار کرد، اما به مخزن ذخیره نیاز دارند و خاکستر و دود قابل توجه بیشتری تولید می کنند. اغلب، لوله ها و مسیرهای دود باید تمیز شوند و جعبه احتراق حداقل سالی یکبار تنظیم شود.
تعمیرات سیستمهای حرارتی:
تعمیرات سیستمهای حرارتی بسیار اهمیت دارد زیرا اهمال در این مورد امکان دارد در طول دوره بعدی و بالاخص در مواقع سرد سیستم دچار نقص فنی اساسی شود که در آن موقع ممکن است مدت تعمیرات طولانی و باعث خسارت به گیاهان کشت شده داخل گلخانه شود.این تعمیرات می تواند شامل دمنده ها اعم از محفظه های دو جداره، مشعل، ترموستات و ونیلاتورها می باشد.
در سیستمهای حرارتی آب گرم، دیگ حرارتی بایستی حتماً یکبار تمیز گردیده و محلهای عبور آب گرم و دریچه های گل گیری آن بازرسی و با جرمگیری مسیر خروجی دود آن و همچنین هر قسمتی که احتمال زنگ زدگی و یا سوراخ شدگی دارد تعمیر و تعویض گردند. همچنین شیرهای اطمطنان و کلیه شیرآلات و متعلقات داخل موتور خانه نیز باطد بازرسی و تمیز گردند.
قسمتهای مختلف مشعلهای حرارتی مثل جرقه زنها، چشمهای الکتریکی، صافی ها و مسیر سوخت رسانی بازدید و تمیز گردند.

محلهای ورودی هوا و سوخت در سیستمها کاملاً بازدید و تمیز گردند.
لوله های آب گرم در مسیر رفت و برگشت داخل گلخانه چنانچه نشتی و خوردگی دارند بازدید و تعمیر شود.
برای انجام اقدامات فوق لازم است از افراد متخصص در زمینه های فوق بهره گیری شود و سعی نشود که همه امور را تولید کننده خود انجام دهد. زیرا ممکن است تعمیرات ناقص انجام گرفته و نهایتاً خساراتی در موقع سرما به گلخانه وارد شود.
حفظ گرما:
جهت حفظ گرما و کاهش گرمای لازم برای گلخانه ها می توان از روشهای زیر و یا تلفیقی از آنها بهره جست:
1. پوشش دولایه برای پوشش گلخانه استفاده نمود.
2. گلخانه را طوری طراحی کرد که سطح آن به حداقل برسد.
3. از پرده های محافظ حرارت استفاده گردد.
4. 4. از درختان به عنوان بادشکن و برای کاهش سرعت باد استفاده نمود.
5. از بخاریها و دیگهای بخار با کارآیی بالا استفاده نمود.
6. بخاریها، دیگهای بخار و ترموستاتها را مرتباً تمیز و تنظیم نمود.
7. از واریته های مقاوم به سرما استفاده شود
5. منبع:پارس بیولوژی

براي احداث هر گلخانه بايد موارد ذيل مد نظر قرار گيرد.
1-5- محل مناسب احداث گلخانه
خاك محل احداث گلخانه بايد داراي بافتي متوسط, زهكشي مناسب, فاقد شوري و قليائيت, آهك و گچ باشد. محل گلخانه حتي الامكان نزديك جاده هاي اصلي يا داراي جاده هاي مناسب باشد. شيب هاي تند, محلهاي بادگير مكان مناسبي براي احداث گلخانه نيستند. ابعاد زمين بايد طوري انتخاب شود كه بتوان گلخانه ها را در جهت شمال – جنوب در آن احداث نمود.
2-5- وجود آب كافي با كيفيت مناسب
حداقل آب مورد نياز براي 1000مترمربع گلخانه در هر شبانروز در فصل تابستان(پيك مصرف)10-8 مترمكعب است كه با توجه به ميزان آب موجود, سطح گلخانه قابل احداث را ميتوان مشخص كرد. علاوه بر مقدار آب, كيفيت آب از عوامل مهم در توليد محصولات گلخانه اي است.
تحمّل گياه نسبت به املاح موجود در آب آبياري متفاوت است. مهمترين عامل محدود كننده براي كشت هاي گلخانه اي شوري يا EC آب است.
EC قابل تحمّل براي گياهان در جدول(شماره3)بيان گرديده است.
ميزان EC اگر از مقادير ذكر شده بيشتر گردد عملكرد محصول كاهش مي يابد. علاوه بر EC, ميزان سديم قابل جذب(S.A.R),كلر, بيكربنات موجود در آب هم در عملكرد محصول مؤثرند لذا لازم است قبل از احداث گلخانه از آب مورد استفاده, آزمايش كاملي بعمل آيد.
EC مناسب براي كشت محصولات گلخانه اي
جدول شماره (3)
نوع محصول EC قابل قبول ds/m

خيار 2
گوجه فرنگي 2/5
توت فرنگي 1
فلفل 2
خربزه 2
گل رز 1/3
آلسترومريا 1/5
ليسيانوس 2
گلايول 2
6- تجهيزات و ادوات مورد نياز در گلخانه ها
از تجهيزات و ادوات مورد نياز گلخانه ميتوان به سيستم گرمايشي, سرمايشي, ژنراتور و....... اشاره نمود.
الف- انواع سيستم گرمايشي:
1- سيستم مركزي: سيستم شوفاژ(براي گلخانه هاي بالاي 4/.هكتار) در اين سيستم از بخار آب يا آب داغ استفاده مي شود.
2- سيستم موضعي: بخاري شامل سه دسته, بخاريهاي منفرد يا تراكمي– بخاريهاي كنوكسيوني يا همرفتي– بخاريهاي تابشي با انرژي پايين.
ب- انواع سيستم سرمايشي:
- سيستم خنك كننده تابستانه:
1-1- سيستم خنك كننده فن وپد: متداولترين سيستم تابستانه در گلخانه ها به شمار مي رود.
(Fan and pad evaporative coding system)
2-1- سيستم خنك كننده تبخيري(مه پاش)
(Fog evaporating cooling system)
2- سيستم خنك كننده زمستانه
2-1- سيستم تيوپ– پنكه (fan tube ventilation)
7- ساير تجهيزات مورد نياز گلخانه
1- ژنراتور (برق اِضطراري) 2- ترموستات 3- سيستم آبياري تحت فشار
محل احداث گلخانه

یکی از اولین تصمیماتی که باید اتخاذ شود، این است که گلخانه به صورت یک واحد جداگانه، در تماس باساختمان های موجود و یا بصورت بخشی از ساختمانهای جدید اخته شود. گلخانه های متصل به هم معمولاً هزینه های ساخت و گرمایش کمتری داشته و دسترسی آسانتری دارند، اما گیاهان نورکمتری دریافت می کنند. گلخانه های متصل به هم باید رو به جنوب ساخته شوند. یک گلخانه مستقل می تواند در محلی دورتر از ساختمانهای موجود ساخته شود. گیاهان در چنین گلخانه ای نور خورشید را از همه جهات دریافت می کنند. این گلخانه ها از لحاظ ساخت و سیستم حرارتی بسیار گران هستند و هزینه های فوق العاده ای برای خطوط آب و برق لازم دارند. یک گلخانه می تواند در هراندازه ای ساخته شود اما کوچکترین گلخانه ای که می توان در نظر گرفت چیزی در حدود 200 فوت مربع است (18.4 متر مربع ). گلخانه های کوچکتر به نسبت از لحاظ ساخت و عملکرد بسیار گران هستند .
مسائلی که باید برای احداث گلخانه در نظر داشت عبارتند از:
دسترسی به راههای حمل و نقل که با احداث هر چه نزدیکتر به راههای اصلی این مشکل به حداقل می رسد .
نوع سوخت مصرفی در گلخانه؛در مناطقی که امکان دسترسی به گاز طبیعی وجود دارد می توان با کاربرد این سوخت ارزان هزینه ها را به مقدار زیادی در تولید فصل سرما کاهش داد .
دسترسی به منابع آب با کیفیت و کمیت مناسب .
اثرات محیطی؛ جایی که دائماً دارای آب و هوای نامساعد ، بارانهای شدید ، سایه ناشی از واقع شدن در دامنه شمالی کوههای بلند و یا درختان سربه فلک کشیده می باشد مناس

ب احداث گلخانه نیست . شدت نور یکی از عوامل تعیین کننده محسوب می گردد .
نوع محصولی که در برنامه تولید قرارمی گیرد . با توجه به اینکه گرایشها به سمت تولید اختصاصی محصولات است و دستور کار تولید پس از مطالعه ابتدایی بازار داخلی و خارجی مشخص می گردد قبل از احداث ، ابتدا بایستی تعیین کنند که چه محصولی تولید شود سپس تصمیم به احداث گلخانه در منطقه و اقلیمی مناسب آن محصول بگیرید . *در نظر داشتن قوانین مربوط به ز

مین محدوده های شهری و احداث و بهره برداری از گلخانه ها و ....
محل احداث بایستی حتی الامکان مسطح باشد چرا که در صورت ناهمواری و شیبدار بودن ، ایجاد یک گلخانه بزرگ با مشکلات و هزینه های زیادی برای تسطیح همراه خواهد بود .
جهت گلخانه ها
اسکلت گلخانه سایه ایجاد می کند و با توجه به زاویه تابش این سایه ها متفاوت است لزوم توجه به این امر بویژه در تولید زمستانه حائز اهمیت است چرا که تغییرات اندکی دردرصد نور رسیده به گیاهان می تواند نقش بسزایی در کمیت و کیفیت تولید داشته باشد .موقعیت گلخانه باید به صورتی باشد که بیشترین مقدار نور را دریافت نماید. اولین انتخاب برای موقعیت گلخانه به صورت نمای جنوبی یا جنوب شرقی می باشد. نور تمام روز بهترین شرایط را برای گیاه فراهم می کند. البته نور تابیده شده ازجانب شرق، به هنگام صبح، برای گیاهان کافی می باشد. نور صبح بیشترین مطلوبیت را داراست، زیرا که به گیاهان اجازه داده می شود که فرایند تولید غذا را زودتر آغاز نمایند.واین موضوع منجر به حداکثر رشد می شود. بالطبع انتخابهای بعدی، نمای جنوب غربی و نمای غربی می باشد؛ چرا که دریافت نور دیرتر صورت می گیرد. نمای شمالی کمترین مطلوبیت را دارد و فقط برای گیاهانی که نور کمی احتیاج دارند مناسب می باشد .
درختان برگ ریز مانند افرا و بلوط می توانند به طور مؤثری از نور شدید بعد ازظهر تابستانی با ایجاد سایه بکاهند. البته باید توجه داشت که درختان در هنگام صبح، بر روی گلخانه سایه نیاندازند. این درختان در زمستان اجازه می دهند که نور کافی به گلخانه برسد؛ چرا که در پاییز برگهای خود را از دست می دهند.
جریان هوا در گلخانه

گردش هوا در گلخانه ضروری است. وقتی که یک گیاه در معرض جریان هوای تازه درخارج از گلخانه باشد، هوای تازه در نزدیکی برگها تأمین شده و گیاه می تواند اکسیژن پس داده و از دی اکسید کربن تازه استفاده نماید. جریان هوا همچنین به پایین نگه داشتن رطوبت نسبی و کنترل دما در گلخانه کمک می نماید . گلخانه های تجاری به همه نیازمندی های اشاره شده در بالا و حتی بیشتر از آن وابسته اند. در یک گلخانه تجاری هدف اصلی سود دهی است؛ برای رسیدن به این هدف، گلخانه باید از لحاظ تأمین شرایط محیطی مطلوب کارآمد باشد. نور و دمای گلخانه باید به طور سخت و جدی کنترل شود. اخیراً کامپیوترها برای چنین کنترل هایی به طور گسترده مورد استفاده قرار گرفته اند. همچنین وجود گازهای سمی و گرد و غبار در گلخانه ممکن است یک مشکل جدی باشد. این گازها شامل مونو اکسید کربن، اکسید نیتروژن و دی اکسید نیتروژن می باشند؛ که ممکن است از وسایل حرارتی متصاعد شوند .
کنترل شرایط محیطی گلخانه :
فعالیتهای شیمیایی صورت گرفته در فرآیند فتوسنتز گیاهان، مستقیماً متأثر از شرایط محیطی می باشد. فتوسنتز به عواملی مانند دما، شدت نور و وجود آب و مواد غذایی وابسته است. تنفس گیاه نسبت به دما ی محیطی متفاوت می باشد .محدوده دمایی توصیه شده برای بیشتر گیاهان گلخانه ای که منجر به بالاترین بازده فتوسنتزی می شود، چیزی بین 50 تا 85 درجه فارنهایت می باشد. بنابراین بدون توجه به اینکه گلخانه برای چه کاری مورد استفاده قرار می گیرد، باید محیط آن کنترل شده باشد؛ این کار برای سلامت گیاهان گلخانه ضروری می باشد.
درجه حرارت در گلخانه ها
تنظیم درجه حرارت در گلخانه¬ها شرط اولیه برای رشد و نمو بسیاری از گیاهان است. نیاز گیاهان به درجه حرارت دامنه¬های مختلفی دارد. بعضی از گیاهان درجه حرارت¬های بالاتری نیاز دارند مثل گیاهان مناطق گرمسیری. بعضی دیگر در درجه حرارت¬های کمتر از 20 درجه سانتیگراد هم بخوبی رشد و نمو می¬کنند، مانند گیاهانی که از مناطق سردسیری منقل شد

ه‌اند نظیر پامچال که در جنگل‌های شمال دیده می‌شود.
اما چگونگی تنظیم درجه حرارت در گلخانه¬ها بستگی به سیستم گرمایی دارد. انواع بخاری‌ها یا سیستم‌های گازی و ... می‌توانند مورد استفاده قرار بگیرند. سیستم های حرارتی باید توان توزیع یکنواخت دما راداشته باشند و فاقد اثرات زیست محیطی باشند. دمای روزانه و شبانه توصیه شده برای چند محصول متداول گلخانه ای؛
محصول دمای شبانه ( F) دمای روزانه ( F)
گوجه فرنگی 66-60 80-70
کاهو 55 78-70
خیار 65 80
فلفل 62 80-70
گل داودی 63-62 80-75
گل شمعدانی 60-55 75-70
نیاز نوری گیاهان
همه گیاهان به یک اندازه به نور نیازمند نیستند. بعضی از گیاهان نیاز به نور فراوانی دارند و بعضی دیگر به نور کمتری نیاز دارند.گیاهان از نظر نیاز نوری به سه گروه تقسیم می شوند.
گیاهان روز بلندLDP: Long Day Plants برای به گل رفتن بین 10 تا 14 ساعت به نور نیاز دارند، مانند گیاهان فصلی تابستانه نظیر آحار، اطلسی، ناز و میمون.
گیاهان روز کوتاه SDP: Short Day Plants برای به گل رفتن نیاز نوری کمتر از 12 ساعت دارند. که در نقطه مقابل گیاهان روز بلند قرار می‌گیرند، مثل گل داودی.
گیاهان بی تفاوت به طول روز NDP: Neutral Day Plants برای نگهداری در منزل بسیار مناسب و مطلوب هستند. مثل گل حنا یا بگونیا که حساسیتی نسبت به طول روز ندارند و در تمام طول سال گل دارند.
نور : انرژی خورشیدی در همه ساختار هایی گیاهی نقش دارد و نتیجه نهایی این فرایند ها در رشد گیاه است كه منجر به افزایش ماده خشك می شود . در شرایطی كه همه عوامل از جمله میزان دی اكسید كربن , دما و رطوبت در حد مطلوب باشد . برای انجام فتوسنتز به شدت نور در حد مطلوب نیاز است . نور كم باعث كاهش فتوسنتز و رشد گیاه و نور یشتر باعث صدمه به كلروپلاست ها و كاهش فتوسنتز می شود .
فتو پریود عبارت است از مدت زمانی از روز كه نور به گیاه می تابد . طول روز بسته به
فصل سال و عرض جغرافیایی تغییر می كند . در نیمكره شمالی طول روز در چه

ار روز از سال اهمیت ویژه دارد .
1- اول فروردین (21مارس) : كه خورشید مستقیما بالایی خط استوا قرار میگیرد و در این روز طول روز و شب مساوی و برابر 12 ساعت است . و به آن اعتدال بهاری می گویند .
2- سی و یكم خرداد (21 ژوئن) : كه خورشید به شمالی ترین قسمت بالایی خط استوا می گیرد و طولانی ترین روز و كوتاه ترین شب سال است و به آن انقلاب تابستانی می گویند .
3- سی ام شهریور (21سپتامبر ) : كه خورشید مستقیما بالایی خط استوا است و طول روز و شب مساوی است و اعتدال پاییزی نامیده می شود .
4- سی ام آذر (21 دسامبر ) : كه خورشید در جنوبی ترین قسمت زیر خط استوا قرار می گیرد و كوتاه ترین روز و بلند ترین شب سال است و انقلاب زمستانی نامیده می شود (شب یلدا )
نقطه موازنه نوری (Light compensation point) : نقطه ای است كه در آن شدت فتوسنتز برابر شدت تنفس است . در این نقطه تمامی مواد تولید شده در فتوسنتز در تنفس به مصرف می رسد . نقطه موازنه نوری در گیاهان آفتاب پسند بیشتر از گیاهان سایه پسند است .
نقطه اشباع نوری (Light saturation point) : نقطه ای كه فتوسنتز در آن حداكثر است و با افزایش نور دیگر فتوسنتز افزایش نمی یابد , نقطه اشباع نوری گویند.
كیفیت نور : اشعه ماورای بنفش با طول موج 400- 300 نانومتر باعث صدمه به گیاه شده و غیر قابل رویت با چشم انسان است . اشعه مادون قرمز با طول موج 750- 700 نانومتر خارج از حس بینایی انسان است و ضروری برای رشد گیاه است اما در فتوسنتز گیاه بی تاثیر است . طیف نوری (760- 380 نانومتر) در فتوسنتز نقش دارد . میزان فتو سنتز در نور قرمز و آبی حداكثر است . اگر گیاه فقط در معرض نور آبی قرار گیرد رشد كاهش و اندام های گیاه سفت و تیره می شود و اگر گیاه در معرض نور قرمز قرار گیرد رشد گیاه افزایش و اندام های گیاه نرم و لصیف می شود . برای انجام فتو سنتز تمامی طول موج های نور لازم است .
افزایش شدت نور : به استثنای سایه پسند ها افزایش نور در اواسط پاییز تا اوایل بهار باعث افزایش محصول می گردد . ساده بودن قاب های شیشه ای روی گلخانه ظرفیت قاب ها و افزایش عرض قاب ها باعث افزایش شدت نور وارده به داخل گلخانه می شود . اسكلت چوبی به طور كاملا محسوس شدت نور را كاهش می دهد و بهتر است چهارچوب چوبی زا با رنگ سفید رنگ آمیزی كرد تا به به جای جذب نور آن را منعكس كنند . همچنین بهتر است كه قاب های شیشه ای پوشش گلخانه را نیز با رنگ سفید رنگ كنند و پوشش بیرونی قاب ها را هر دو سال یك بار و از داخل هر 5 سال یك بار رنگ آمیزی شود .
میزان كاهش نور تابیده شده به گلخانه عبارت است از : 10 درصد توسط اسكلت و 5 درصد توسط قاب شیشه ای و 7 درصد شیشه ها و 78 درصد نور وارد گلخانه می شود . شیشه ها را باید در پاییز و زمستان از موادی كه برای كاهش شدت نور ورودی با رنگ پوشیده شده اند پاك كرد . این مواد حدود 20 درصد میزان نور ورودی را كاهش می دهند .
تامین نور تكمیلی :

انواع لامپ ها
1- نور سفید (حاوی رشته ملتهب تنگستن) : نور در این لامپ ها حرارت تولیدی زیاد و كیفیت نور پایین است و راندمان تبدیل انرژی الكتریكی به نورانی 7 درصد است . بخش بیشتری به گرما تبدیل می شود .
2- لامپ فلورسنت : این لامپ ها در رشد و نمو موثر هستند . عیب این لامپ ها قدرت ولتاژ پایین است و لازم است كه تعداد زیادی لامپ مصرف شود كه در این صورت هزینه سیم كشی و نصب زیاد آنها باعث ایجاد سایه روی گیاهان می شود. لامپ های سرد و مهتابی گرم بازده خوبی دارند(20درصد ) و مخمترین و معمول ترین لامپ فلورسنت برای رشد گیاه هستند . نور در این لامپ ها نزدیك نور آبی است .
3- لامپ های سدیمی فشار بالا : این لامپ ها ارزان و كاربرد آنها ساده است . راندومان تبدیل انرژی الكتریكی به نورانی آن حدود 20 درصد می باشد .
مدت زمان تابش 18 – 16 ساعت (نور طبیعی و تكمیلی) است . مدت زمان خاموش كردن لامپ های مكمل وقتی است كه نور خورشید طبیعی محیط را كاملا روشن كرده باشد . در این زمان نور باید دو برابر نور تمكیلی لامپ ها باشد . تابش 24 ساعته در مورد اكثر گیاهان مضر و یا بی اثر است .
واكنش گیاهان در مرحله جوانی (مرحله نشا در خزانه یا جعبه نشا) زیاد و به مرور زمان از شدت آن كاسته می شود . برای یك بستر كاشت به عرض 1.2 متر , یك رشته لامپ 60 واتی به فاصله 1.2 متر از هم و در ارتفاع 1.5 متر بالاتر از سطح خاك بستر كشت و برای دو بستر یك رشته لامپ 100واتی به فاصله 1.8 متر از هم و در ارتفاع كمتر از 1.8 متر نیاز است .
برای روشن كردن هر متر مربع مساحت گلخانه 16 وات نور مورد نیاز است .
آبیاری گلخانه ها

تأ¬مین رطوبت یکی از پارامترهای مهم برای رشد و نمو گیاهان است، البته باید نیازهای رطوبتی گیاهان را بشناسیم. بعد از شناخت نیاز رطوبتی گیاهان، آن‌ها را در گلخانه¬های خاص خود جایگزین می¬کنیم یعنی همه گیاهان در یک نوع گلخانه نگهداری نمی‌شوند. در سطوح تخصصی و بزرگ، هر گلخانه برای یک محصول و یا تعدادی محصول مشابه با نیاز¬های یکسان در نظر گرفته می‌شود.انواع روش های آبیاری به طور خلاصه به شرح زیر است.
آبیاری سطحی(ثقلی) سیستم های آبیاری سطحی راندمان پایینی داشته و اتلاف آب در آن بالا است.در عین حال باعث شستشوی املاح افزایش رشد علف های هرز و بروز انواع بیماری های قارچی و انگلی و پوسیدگی می شود.این سیستم ها به صورت آبیاری کرتی و نواری اجرا می گردد.
آبیاری تحت فشار

1- آبیاری بارانی :هدف از آبیاری بارانی توزیع یکنواخت آب برای تمام گیاهان و کاهش دمای محیط و افزایش رطوبت است.راندمان مصرف آب 75در صد است.هزینه اولیه زیاد از معایب این سیستم است.
2- آبیاری قطره ای :در این روش آب،کودهای شیمیاییو سایر مواد مورد نیاز گیاه به صورت محلول توسط قطره چکان های نصب شده روی لوله های جانبی در اختیار گیاه قرار می گیرد.راندمان مصرف آب 90 در صد است و چون قطره چکان ها در کنار بوته یا ساقه گیاه قرار می گیرند امکان رشد و توسعه علف های هرز از بین می رود.
گاز کربنیک در گلخانه¬ها
کاربرد Co2 تقریباً معادل استفاده از مواد غذایی، کاربرد پیدا کرده است. در کشور ما که گیاهان از لحاظ نوری در وضعیت مناسبی قرار دارند می‌توان با بالا بردن مصرف Co2 راندمان محصول را نیز بالاتر برد.وجود Co2برای انجام عمل فتوسنتز ضروری است. این واکنش شیمیایی منجر به تولید محصول سبز می¬شود . در این واکنشCo2 عامل بسیار مهمی تلقی می¬شود.سالهای زیادی است که به منابع غنی سازی دی اکسید کربن در گلخانه ها، برای افزایش رشد و تولید گیاهان پی برده

شده است. دی اکسید کربن یکی از ضروری ترین اجزاء فتوسنتز می باشد.فتوسنتز یک فرآیند شیمیایی است که انرژی نور خورشید را برای تبدیل دی اکسید کربن و آب به مواد قندی در گیاهان سبز مورد استفاده قرار می دهد؛ سپس این مواد قندی در خلال تنفس گیاه برای رشد آن مورد استفاده قرار می گیرند. اختلاف بین نرخ فتوسنتز و تنفس، مبنایی برای میزان انباشتگی ماده

خشک در گیاهان می باشد. در تولید گلخانه ای، هدف همه پرورش دهندگان، افزایش ماده خشک و بهینه سازی اقتصادی محصولات می باشد. دی اکسید کربن با توجه به بهبود رشد گیاهان، باروری محصولات راافزایش می دهد. بعضی از مواردی که باروری محصولات به وسیله غنی سازی دی اکسید کربن افزایش داده می شود عبارتند از : گلدهی قبل از موعد ،بازده میوه دهی بالاتر،کاهش جوانه های ناقص در گلها،بهبود استحکام ساقه گیاه و اندازة گل.بنابراین پرورش دهندگان گل و گیاه باید دی اکسید کربن را به عنوان یک مادة مغذی در نظر بگیرند.
زهکشی گلخانه
از موارد مهمی که در احداث یک گلخانه توجه به زهکشی گلخانه است . در مناطقی با زمینهای دارای بافت سخت و با لایه تحت الارض غیر قابل نفوذ با قرار دادن لوله های سفالی منفذ دار زیربسترها و یا به طرق ابتکاری دیگر تمهیدات لازم را در جهت بهبود زهکشی می اندیشند

بادکشن
در مناطق باد خیز ردیفی از درختان و یا یک مانع طبیعی مثل تپه برای کاهش خسارت باد استفاده می شود . حداقل فاصله درختان از گلخانه در شرق و غرب بایستی حدود 5/2 برابر ارتفاع درختان باشد . این فاصله در قسمت جنوبی بیش از یک ارتفاع درختان است .

سکوها و بسترهای کشت
سکوها و بسترهای کشت

سکو بخشی از فضای گلخانه است جایگاهی است برای قرار گرفتن گلدان ها یا کشت گیاهان در بستر های بالا تر از سطح زمین همانگونه که از نام آن پیدا است ، سکوها همواره در سطحی بالاتر از کف گلخانه ها قرار می گیرند . این عمل ضمن جلوگیری از گسترش عوامل آلوده کننده و بیماری زای گیاهی به تهویه بهتر و گرم شدن زودتر بستر کمک می کند . انتخاب شکل سکوها و مواد سازنده آنها به نوع گیاه ، گلخانه و سلیقه سازنده بستگی دارد . به طور کلی ویژگی های یک سکوی خوب عبارت است از:
الف _ از زهکشی مطلوبی برخوردار باشند .
ب_ پهنای آن طوری باشد که کارگران به آسانی به مرکز سکو دسترسی داشته باشند .
ج_ طوری نصب شده باشد که حداکثر نور را جذب کنند .
کارکردن با سکوها برای قرار دادن گلدان ها به کارگران این امکان را می دهد که بدون خم شدن کار خود را انجام دهند در صورتی که سکوها برای کشت گیاهان استفاده بهتر است 30-15 سانتیمتر عمق داشته و از زهکشی مناسبی برخوردار باشد . ارتفاع سکوها از سطح زمین می بایست به گونه ای باشد که اقدامات داشت با تسلط کارگر بر محصول امکانپذیر باشد که این امر به نوع محصول بستگی دارد . سکوها را می توان از جنس آلومینیوم ، ایرانیت ، الوار چوبی و یا مواد

بتنی ساخت . آلومینیوم عمری طولانی دارد ولی گران قیمت است و چوب ارزان بوده ولی عمر کوتاهی دارد و احتمال پوسیدگی آن نیز زیاد است و همچنین عوامل بیماری زا نیز در آن نفوذ می کنند .
نحوه قرار گرفتن سکوها
بایستی سکوها را طوری نصب نمود که از حداکثر فضای گلخانه ای برای پرورش گیاهان استفاده شود . تعداد و عرض راهروها بستگی به نحوه استفاده از آنها و نوع محصول دارد .
ارتفاع سکوهای کشت 90-80 سانتیمتر است . پهنای سکوهای مجاور دیواره ها حدود 90سانتیمتر و پهنای سکوهای میانی که از دو طرف قابل دسترسی است حداکثر میبایست 180 سانتی متر باشد . سکوهای کشت گیاهان گلدانی نبایست دیواره داشته باشد و کف سکوها تا حد ممکن بایستی منفذدار باشد . تخته های چوبی سوراخدار به همراه تورسیمی محکم برای ساختن کف سکوها مناسبند .
در روش نوین به منظور استفاده موثر از حداکثر فضای گلخانه از سکوی متحرک استفاده می کنند . این سیستم فضای تولید را تا بیش از 90% مساحت گلخانه افزایش می دهد . راهروها توسط سکوهای متحرک اشغال شده که با حرکت سکو راهرو از یک سمت باز می شود و از طرف دیگر بسته می شود .
سکوها و بسترهای زمینی گلهای بریده
گلهای بریده را در شرایط گلخانه ای به هر دو شکل بسترهای سکوئی و زمینی کشت می کنند . گیاهانی مثل گل داوودی و میمون را می توان بر روی سکوها کشت نمود . ولی این سکوها بایستی نزدیک زمین قرار گیرند تا عملیات حذف جوانه ها ، محلول پاشی و برداشت امکان پذیر باشد ، میخک را نیز به علت حساسیت به بیماری پژمردگی باکتریایی برروی سکوهای کوتاه پرورش می دهند .