بخشی از مقاله
چکيده
برای یک آموزش دانشآموز محور و تعاملی، شیوه گروهبندی فراگیران از اهمیت ویژهای برخوردار است. تفاوت افراد درشیوه برقراری ارتباط با محیط و روش ترجیحی یادگیری موضوعی است که در علوم جدید روانشناسی مورد پژوهش قرارگرفته است. در این مقاله با بررسی اهمیت کار گروهی و تفاوتهای فردی، برنامهای برای گروهبندی دانشآموزان و تعیین تکالیف آنها در یک برنامه درسی، ارائه شده است.
کلمات کليدي: تفاوتهای فردی، کانال ترجیحی یادگیری، آموزش نوین، برنامه ریزی عصبی کالمی
.1 مقدمه
آموزش، مجموعه فرصتهایی برای یادگیری است. اما تلقی ما از یادگیری، میتواند در فرصتهایی که برا ی دانشآموزان به وجود میآوریم تغییر ایجاد کند. اگر بدانیم که در واقع، یادگیری ایجاد شبکههای جدید عصبی در مغز است، و ایجاد این شبکهها یا همان یادگیری در افراد مختلف متفاوت بوده و به تفاوت سبک زندگی، گذشته آنها و ترجیحات افراد وابسته است، خواهیم پرسید که چه روشی در تدریس خواهد توانست بهترین فرصت را برای یادگیری ایجاد کند؟]1[روانشناسی جدید، نحوه یادگیری و چگونگی برقراری ارتباط افراد با محیط را با تفاوتهای فردی آنها مرتبط میداند. از طرفی، در روشهای جدید آموزش نیز باید به تفاوتهای افراد با یکدیگر توجه شود. اینکه هر کس چگونه و با چه روشی بیشتر می آموزد، سوالی است که شاید علم جدید روانشناسی بتواند پاسخی برای آن ارائه دهد.در این مقاله کوشش شده تا با استفاده از روش تبیین شده در علم جدید «برنامهریزی عصبی کالمی - NLP - »، دانشآموزان را با روشی بهتر به گروههای مشابه تقسیم نماییم و بر این اساس، ارزشیابی در حین یادگیری بر اساس تکالیف مناسب هر گروهانجام شود.
.2 اهميت کار گروهی در آموزشهاي جدید
امروزه اهمیت روشهای فعال یادگیری و آموزشهای گروهی بر کسی پوشیده نیست و نارسایی روش های سنتی آموزش به خصوص در زمینه دروسی مانند علوم پایه بارها و بارها در تحقیقات مختلف به اثبات رسیده است.کار در گروه، به دانشآموزان مهارتهای الزم برای برقرای ارتباط مؤثر و متقابل را یاد می دهد، آنها را در مورد تفاوتهای فردی آگاه تر می کند تا بتوانند با یکدیگر روابط سالم تری برقرار کنند و میزان آموخته های خود را افزایش دهند.]2[به کار بردن روشهای فعال و تعیین گروههای کالسی، در مدارسی که هنوز با ساختارهای سنتی ساخته میشوند، با تعداد دانشآموز
زیاد، فضای محدود و امکانات آزمایشگاهی ناچیز، با موانعی روبهرو است. روشهای مختلفی برای چگونگی گروهبندی دانش-آموزان پیشنهاد شده که میتواند مورد استفاده قرار گیرد اما، به هر حال مشکالتی در حین انجام روشهای گروهی پیش میآید که رویارویی با آنها مستلزم هوشمندی، دانش و تجربه معلم است.
مسائلی مانند بروز رفتار خارج از برنامهی یک یا چند تن از افراد گروه، صداها و رفتارهای مزاحم، عدم شرکت یک یا چند دانشآموز در کار گروهی، بحث و جدلهای مداوم، نداشتن درک درست از نوع وظیفه و ...بنابراین به جرأت میتوان گفت معلم مهمترین نقش را در پیشبرد اهداف تدریس گروهی، در انتخاب روش گروهبندی و رفعمشکالت در حین انجام تدریس، دارد.
یکی از آشکارترین و در عین حال ناشناختهترین نقش معلم در یادگیری گروهی، طراحی تکالیف با ارزش و آموزنده برای فراگیران است.]2[ پرسش مهمی که مطرح میشود این است: چهطور میتوان دانشآموزان را گروهبندی کرد تا کمترین مشکالت در حین تدریس رخ دهد؟ دلیل بروز مشکالت ذکر شده در یک گروه و تفاوت در میزان یادگیری افراد یک گروه و یا مقاومت بعضی از دانشآموزان در برابر فعالیت در گروه چیست؟تفاوتهای فردی و دید متفاوت افراد نسبت به محیط پیرامون خود، در دانش جدید «برنامهریزی عصبی کالمی» مورد بررسی قرارگرفته است.
.3 تعریف کانال ترجيحی یادگيري
وقتی یک معلم با تجربه و دارای دانش کافی شروع به تدریس میکند، با صدا، لحن، نوشتهها، تصاویر و اطالعات دادههای الزم رابه فراگیران ارائه میدهد.او تمام سعی خود را میکند تا نکتهای را از قلم نیندازد و به بهترین نحو ممکن تدریس کند. اما چرا در پایان تدریس، نتیجهی مطلوب حاصل نمیشود؟روانشناسی جدید، نحوهی یادگیری و همچنین چگونگی برقراری ارتباط افراد با پیرامون خود را مرتبط با تفاوتهای فردی آنها میداند.عبارت »Neuro Linguistic Programming« که به اختصار، »NLP« گفته میشود، در فارسی، «برنامهریزی عصبی کالمی» ترجمه شده و به گفتهی روانشناسان، این علم، دانش تأثیر کالم بر رفتار و تغییر رفتارها با توجه به شناخت سیستم ذهن و نحوهی عملکرد آن در افراد میباشد.
در علم جدید NLP، گفته میشود که هر انسانی از پیرامون خود، نقشهی ذهنی دارد. که این نقشه را با دریافتهای خود از دنیای واقعی ترسیم میکند. دادههای دنیای واقعی از طریق حواس پنجگانه دریافت و از فیلترهایی مثل تجربیات گذشتهی شخص، اعتقادهاو باورهای او عبور کرده و تغییر میکنند.بعضی از این اطالعات حذف میشوند برخی به نوع دیگری تفسیر میگردند و بعضی نیز به حالتهای مشابه تعمیم داده میشوند و آنچه به دست میآید، نقشهی ذهنی شخص را میسازد.]3[بنابراین نبایدانتظار داشت در یک کالس درس سنتی که مدرسِ هر چند آگاه و با تجربه به تنهایی سخنرانی میکند، تمام درس به طور کامل و صحیح به دانشآموز انتقال یابد.
چرا که مخاطبان او، افرادی با نقشههای ذهنی متفاوت هستند و همچنین براساسنظریهی NLP، شیوههای یادگیری و پردازش اطالعات در ذهن و کدگذاری آنها در افراد مختلف، متفاوت است. در همهی افراد، اطالعات از طریق حواس پنجگانه دریافت میشود ولی ذهنِ هر شخص به طور عادی فقط از یک یا دو حس خود برای کسب اطالعات و ایجاد ارتباط مؤثر بهره میگیرند.از این حس با عنوان «کانال ترجیحی یادگیری» یاد میشود. براساس این تفاوت، افراد به چهار گروه دستهبندی میشوند. دستهی اول که بیشتر از نیمی از افراد جامعه را تشکیل میدهند، افراد «دیداری» هستند. این افراد به آنچه میبینند بیشتر اتکا دارند.
دستهی دوم افراد «شنیداری» هستند و بیشتر از طریق شنیدن اطالعات کسب میکنند. دستهی سوم که تعداد کمتری نسبت به دو گروه قبل را دارا هستند بیشتر به احساس و آنچه از طریق المسه کسب میشود متکی هستند و افراد «لمسی» نامیده میشوند. دستهی آخر هم افراد ناآرامی که باز هم از طریق لمس اشیا و حس کردن آنها اطالعات کسب میکنند. تعداد آنها نسبت به سایر گروهها کمتر بوده و «لمسی- جنبشی» گفته شدهاند.]4[ اگر معلمی بتواند کانال ترجیحی یادگیری دانشآموز را شناخته و بر این اساس از دانشآموز انتظارات خود را مشخص نماید، خواهدتوانست تدریس فعال و دوست داشتنی همراه با ارتباط سازندهی متقابلی را تجربه کند. در ادامه آزمون سادهای برای تشخیص اینچهار گروه آورده شده است
.4 روش تشخيص
در این بخش آزمون سادهای بیان میشود که تا حدود زیادی به ما توان دستهبندی دانشآموزان را میدهد. توجه به حرکات چشم مخاطب میتواند در تشخیص کانال ترجیحی یادگیری موثر باشد. به این ترتیب که سؤالی خنثی از شخص پرسیده میشود. مثالً ضرب دو عدد در هم که ذهن فرد را درگیر کند. در هنگام پاسخ دادن به حرکات چشم توجه میشود. اگر شخص به طور ناخودآگاه
به باال نگاه کند، کانال ترجیحی او بینایی است و شخص یک فرد دیداری است.اگر حرکت چشم به طرفین باشد، شخص در دستهی دوم یعنی شنیداری قرار دارد. نگاه به پایین، شخص را در دستهی لمسیها قرار میدهد. نگاه ثابت رو به جلو، نشاندهندهی دسترسی سریع و آنی به تمام اطالعات حسی میباشد.
