بخشی از پاورپوینت
اسلاید 1 :
سابقه تاريخي :مصر يکي از قديمترين کشورهاي جهان و سرزمين فراعنه است که تاريخ تمدن آن از چهار هزار سال پيش از ميلاد شروع شده است . آثار تاريخي مهمي مانند اهرام ثلاثه و معابد بيشمار که يادگار عظمت و قدرت ديرين اين کشور است دارد. دولت قديم مصر در سال 524 ق . م . بدست ايرانيان افتاد. در سال 332 ق . م . اسکندر آن را متصرف شد و سپس سلسله بطالسه تا سال 30 و از اين تاريخ روميها مصر را در تصرف داشتند. در سال 641 م . (19 ه' .ق.) در زمان خلافت عمر مسلمانان اين کشور را فتح کردند و تا سال 1517 م . که دولت عثماني بر مصر تسلط يافت در دست خلفاي عباسي و اموي و فاطمي بود. در سال 1798 ناپلئون آن را فتح کرد. در سال 1805 محمدعلي پاشا از طرف دولت عثماني پاشاي مصر شد و سلسله جديد مصر را تشکيل داد. از سال 1914 دولت انگليس آن را رسماً تحت الحمايه خود کرد ولي پس از جنگ جهاني اول فشار مليون مصر و سران حزب وفد دولت انگليس را مجبور به صدور اعلاميه استقلال مصر کرد و ملک فواد اول رسماً به پادشاهي برگزيده شد (1922 م .) در جنگ جهاني دوم بيطرفي را پيش گرفت و در سال 1945 به عضويت سازمان ملل متحد و اتحاديه عرب درآمد. در سال 1948 به همراهي ساير دولتهاي عرب در جنگ فلسطين شرکت کرد. در سال 1952 ارتش مصر به رهبري ژنرال نجيب پاشا کودتا کرد و ملک فاروق پسر ملک فواد را از سلطنت خلع و به خارج از کشور تبعيد کرد و سال بعد رژيم جمهوري اعلام شد و ژنرال نجيب به عنوان اولين رئيس جمهوري و نخست وزير به اداره کشور پرداخت . در سال 1954 سرهنگ جمال عبدالناصر و ياران نظامي او که روش محافظه کارانه نجيب را نمي پسنديدند او را عزل و خانه نشين کردند و جمال عبدالناصر اختياردار کل کشور گرديد و در سال 1956 حکومت موقت نظامي به جمهوري مبدل و عبدالناصر از طرف ملت به رياست جمهوري برگزيده شده و تا پايان عمر (1970 م .)در اين سمت باقي ماند. در اواخر سال 1956 دولت مصر کانال سوئز را ملي و از شرکت سابق انگليسي کانال خلعيد نمود. ملت مصر از اقوام سامي و حامي هستند ولي بارسوخ آداب و رسوم عربي در راس کشورهاي عربي قرار گرفته است . در حدود نودويک درصد ملت مصر مسلمان و پيرو مذهب تسنن و بقيه پيرو مسيح و ديگر اديان مي باشند.قوه مقننه تحت نظر کنگره ملي است که 600 تن نماينده آن براي مدت پنج سال از سوي مردم برگزيده مي شوندو رياست قوه مجريه با رئيس جمهوري است که به مدت شش سال از طرف مجلس ملي با آراء عمومي انتخاب مي شود. مصر کشوري کشاورزي است و کشت پنبه و برنج و نيشکر و غلات و ميوه در دره نيل رايج است و پنبه مصر از مرغوبترين پنبه هاي جهان خود ثروت اصلي مصر است و مهمترين صنايع مصر نيز صنعت نساجي پنبه و صنايع شيميايي مي باشد.
اسلاید 2 :
در (جیزه)گيزا، غرب قاهره امروزي، سه هرم از فراعنه سلسله چهارم به نامهای خوفو يا خئوپوس Cheops)(به معنای کسی که به افق تعلق دارد)، خفرع (Khafre) يا خفرن (يعنی بزرگ) و منكورع (Menkaure) يا موكرينوس (به معنای ملکوتی) وجود دارد. هرمهای سه گانه، عظيم ترين و باشکوهترين بناهای دوره پادشاهی کهن هستند که جزو عجايب هفت گانه جهان باستان نيز محسوب می شوند. اين هرمها كه از حدود سال 2550 پيش از ميلاد ساخته شده اند، با رمز و علم پنهاني ارتباط پيدا كرده اند و نمادهای "حکمت ازلی"، "سرزمين مصر"، "پايداری ابدی" و "فنون جادوگری" بودند. اهرام چيزه نقطه اوجي در تكامل شيوه معماري مقابر مصر در دوره پادشاهی کهن است كه با ساختن مصطبه ها ، مقابر اوليه مصريان که غالباً آجری يا سنگی بودند ، آغاز و با هرم پلکانی زوسر پيشرفت کرد.
اسلاید 3 :
در جلوی هر هرم، معبد کوچکی قرار داشت که با گذرگاهی سنگفرش به معبدی ديگر که در دره نيل، در حاشيه مزارع واقع بود، می پيوست. ورود به معبد واقع در دره از طريق مجرايي از رود نيل ممکن بود و هنگام جاری شدن سيل، با قايق به آنجا رفت و آمد می کردند.
در دو سوی اهرام، هرمهايي کوچک با طرحی منظم و دقيق وجود داشت که ويژه اعضای خاندان سلطنتی بود و تعدادی مصطبه نيز به مقامهای بلندپايه درباری اختصاص داشت. جهت هرمهای سه گانه، شمالی – جنوبی است؛ هرمهای خوفو و خفرع نيز بر روی محوری مايل در امتداد يکديگر ساخته شده اند.
در مورد استفاده از فرمهای هرمی شکل، "هلن گاردنر" در کتاب «هنر در گذر زمان» چنين نگاشته است:
«... وقتی پادشاهان سلسله سوم، اقامتگاه دايمی خود را به ممفيس انتقال دادند، تحت تأثير هليوپليس بود، قرار گرفتند. اين شهر، مرکز کيش نيرومند "رع"، خدای آفتاب بود که بتش به صورت يک سنگ هرمی شکل بنام بن بن ساخته شده بود. در دوران سلسله چهارم، فراعنه مصر، خود را فرزندان رع ناميدند و به همين علت از آن پس کوشيدند او را بر روی زمين مجسم کنند. بنابراين، فراعنه ديگر، فاصله ای با انتقال از اعتقاد به مجود روح و قدرت رع در سنگ هرمی شکل "بن بن" تا اعتقاد به نگهداری از روح و جسم خداگونه خودشان به همان طريق مشابه در درون مقبره های هرمی شکل نداشتند.»
اسلاید 4 :
مسجد و دانشگاه الازهر:
دانشگاه الازهر (در عربی: الأزهر الشریف) نام یکی از دانشگاه‌های کشور مصر است که در شهر قاهره قرار دارد.
پیشینه :
جامع الأزهر از مهمترین مساجد مصراست. محمد العربی فرمانده خلیفه فاطمی (عبد الحمید بن محمد علی فاطمی) آن را تأسیس نمود،، تا مسجد و مدرسه‌ای باشد که مبلغین فاطمیان راتربیت نماید و مذهب اسماعیلی شیعه که مذهب فاطمیون مصر بود، ترویج نمایند. وبنای آن بعد از فتح مصر در 14 رمضان سال 359 ق، 970 میلادی آغاز گردید.
ساختمان الأزهر:
الأزهر اولین مسجدی بود که در شهر قاهره بنا گردید، به همین علت مسجد جامع قاهره محسوب می‌گردید. و ساختمان آن عبارت بود از یک صحن که سه رواق در اطراف آن بود، که بزرگترین آنها رواق قبله بود. وبعد از مجموعه‌ای از رواق و شبستان ومدرسه و محراب و مناره و مأذنه به آن اضافه گردید.
علت نام گذاری:
دلیل نام گذاری آن به الازهر انتسابش به فاطمه زهرا، تنها فرزند محمد ، پیامبر اسلام است که فاطمیان از نوادگان و منتسبين به او بودند.
اسلاید 5 :
تاریخ الأزهر:
بنای مسجد دو سال طول کشید. واولین نماز جمعه در هفتم رمضان 361 ه-ق اقامه شد. و در سال 378 ه-ق، 988میلادی، خلیفه فاطمی العزیز بالله آن را مدرسه ای برای آموزش و مسائل علوم باطنیه اسماعیلین قرار داد و محصلین از آفریقا وآسیا برای تحصیل بدانجا می‌آمدند. وتحصیل در آنجا بدون هزینه ورایگان صورت می‌گرفت. وفاطمیین منابع در آمدی به صورت وقف برای تأمین هزینه‌های آن ایجاد نمودند. وبعد از آنکه صلاح الدین در مصر به قدرت رسید برپایی نماز جمعه را در آنجا منع کرد وآنرا به مسجدی ومدرسه‌ای سنی تبدیل نمود. و موقوفه‌هایی بر آن وقف نمودند ودربهای آن برای تمامی طالبین علم در سرتاسر جهان اسلام باز شد. وبرای آنان مسکن وماهیانه‌ای از درآمد موقوفاتش تهیه می‌شد.
اهمیت الأزهر:
الازهر نقش مهمی در حفظ وگسترش کیان عربی وبر گسترش زبان عربی وحفظ آن از ترک وانحراف بعد از سقوط خلافت عباسیون در بغداد داشت ، و در حفظ زبان ترکی در ایام خلافت عثمانیان وحکومت محمد علی پاشا در سال ۱۸۰۵ بر مصر نیز تأثیر به سزایی داشت. والأزهر تأثیر به سزایی بر حکومتها و جلوگیری از ظلم آنان داشت و فعالیتهای سیاسی زیادی را در تاریخ خود برجاگذاشته‌است.
از جمله مقابله با اشغال فرانسه در زمان ناپلئون و آغاز انقلاب برضد آنان، که باعث خروج فرانسویان از مصر شد.
اسلاید 6 :
این مسجد بین سالهای 359 تا 361 هجری به دست جوهر صقلی، فرمانده فاطمی، و به امر خلیفه معز الدین الله همزمان با بنا نهادن قاهره، ساخته شد. در رمضان سال 365 هجری، نخستین فعالیت های دانشگاهی در الازهر آغاز شد و علی ابن نعمان کتاب الاختصار را که نوشته پدرش بود در آنجا قرائت نمود و این نخستین سمینار برگزار شده در الازهر به شمار می آید. در این سال، علی ابن نعمان بنا به دستور معز الدین ، اقدام به تشکیل حلقه هایی جهت مطرح ساختن آموزه های شیعی نمود. وی در این جلسات، کتاب فوق را تدریس مینمود .
این کتاب به عنوان نخستین متن درسی الازهر شناخته می شود. همچنین در عهد عزیز بالله، الازهر گامی دیگر به پیش نهاد و از یک نظام آموزشی خاص برخوردار گردید و مدرسین بر طبق برنامه درسی مشخص و با دریافت حقوق در آنجا به تدریس می پرداختند.
پس از حمله مغول، الازهر به یگانه پناهگاه پژوهشگران مسلمان سرزمین های تصرف شده تبدیل شد و دانشمندان از نقاط دور و نزدیک به آنجا آمدند. از این رو، در قرن هشتم و نهم هجری، الازهر دوران اوج جلال و شکوه خود را می گذارند و علاوه بر علوم مذهبی، سایر علوم نظیر پزشکی، ریاضیات، تاریخ، جغرافیا و نجوم ، تدریس می شد.
اسلاید 7 :
مسجد اصلی در حقیقت یک مسجد ستون دار ساده است و تأثیر پذیری آن از جامع قیروان آشکار است. چهار ردیف ستون، نمازخانه را به پنج راهرو موازی با قبله تقسیم می کند. این راه رو ها در مرکز به وسیله شبستان محوری پهنی که به محراب گچ بری شده مسجد منتهی می شود ، قطع می گردد. این پلان متقاطع شکل پیش از این در مساجد شمال آفریقا به کار گرفته می شد. در جلو شبستان محوری، گنبدی ساخته شده که تاریخ آن مربوط به سال 509 هجری است و موقعیت آن، یکی از گنبدهای مشابه را در قیروان به یاد می آورد.
در دوره عثمانی، دیوار سمت قبله بدون تغییر در وضعیت محراب، برداشته شد و نمازخانه در جهت شرق گسترش یافت و چهار راهرو دیگر به آن افزوده شد.
تزئینات دوره فاطمی در قوس پشت بغلی ها و قاب دور پنجره ها مشاهده می شود که اغلب شامل نقوش طوماری و برگ های پر پیچ و تاب تاک است و به نیمه ای از برگ خرما با اشکال درختچه ای و خوشنویسی منتهی می شود که تأثیرات هنر شرقی را می نمایاند.
اسلاید 8 :
بارو های مثلثی شکل بالای دیوارها به همراه نمونه های مشابه موجود در مسجد ابن طولون، الگویی را برای معماری گوتیک ایجاد می کند که نمونه آن در کلیسای کرامر واقع در نور فولک انگلستان دیده می شود.
نقشمایه بالایی مربوط به بارو های مسجد الازهر و
نقشمایه پایینی مربوط به کلیسای کرامر در انگلستان
اسلاید 9 :
در دوره مملوک و عثمانی، سازه های تازه ای نظیر مناره ها، مقبره ها، آب انبار ها و مدارس چسبیده به دیوار خارجی مسجد، به آن افزوده شدند. در سال 709 هجری، مدرسه مملوکی تایبرس در زیاده (فضای بیرونی) الازهر ساخته شد. این مدرسه دو ایوان داشت که یکی به شافعی ها و دیگری به مالکی ها اختصاص یافته بود. محراب آن به سبک هنر مملوک بحری از موزاییک های شیشه ای و مرمر های رنگین ساخته شده بود .
در سال 740 هجری، مدرسه آق بقعه چسبیده به دیوار الازهر ساخته شد و از سال 1316 هجری، قرآن ها و نسخ خطی ارزشمند را در خود جای داد.
مدرسه جوهر نیز که در سال 844 هجری به مجموعه افزوده شد نخستین نمونه های حکاکی نقوش اسلیمی را بر گنبد سنگی، نمایان می سازد.
در قسمت غربی مسجد صحنی قرار دارد که ایوان های آن را در بر گرفته اند. این صحن در قرن ششم و در زمان حکومت خلیفه الحافظ ساخته شد. این صحن زیبا و ورودی آن در سال 1213 هجری به هنگام سرکوب دانشجویان مخالف به دستور بناپارت ویران شد و در سال 1312 مجددا بازسازی شد.
اسلاید 10 :
از آنجا که الازهر به تدریج به یکی از مراکز عمده معارف مذهبی تبدیل شد، همواره مورد توجه حاکمان زمان بوده و تغییرات فراوانی در آن صورت گرفته و از شکل اولیه و ساده خود دور شده است. حاکمان و امیران هر یک به فراخور سلیقه خود و نیاز زمان، بخشهایی را ویران کردند، سازه هایی را به آن افزودند و گاه، بخشی را از نو ساختند. لذا این مسجد سبکی تلفیقی دارد و نمی توان آن را به دوره ای خاص نسبت داد.
