بخشی از مقاله
چکیده
پژوهش حاضر با هدف شناسایی راهکارهای ترویج فرهنگ ایرانی – اسلامی در عصر استقرار فرهنگ شبکه ای در بین دانش آموزان دوره دوم متوسطه اداره آموزش و پرورش شهرستا ن های استان تهران می باشد. روش پژوهش حاضر از نظر هدف کاربردی و از نوع توصیفی و روش آن تحلیل عاملی اکتشافی می باشد. نمونه آماری مدیران دوره دوم متوسطه اداره آموزش و پرورش شهرستانهای استان تهران بوده که براساس روش نمونه گیری خوشه ای چند مرحله ای انتخاب و حجم نمونه 500 نفر برآورد گردید . ابزار سنجش پرسشنامه محقق ساخته بوده و پایایی پرسشنامه از طریق آلفای کرونباخ محاسبه گردید . روش های آماری مورد استفاده در این پژوهش، در بخش آمار توصیفی شامل فراوانی ، میانگین و انحراف معیار و در بخش آمار استنباطی آزمون کرویت بارتلت ، آزمون T و تحلیل عاملی بوده است . در نهایت نه مولفه به عنوان راهکارهای ترویج فرهنگ ایرانی – اسلامی شناسایی گردید که عبارتند از: مهارت های نرم ، مهارت های الکترونیکی . تفکر انتقادی ، خلاقیت و نوآوری ، اخلاق شهروندی ، تربیت شهروند جهانی ، سواد دیجیتال ، اخلاق حرفه ای ، یادگیری مادام العمر
کلمات کلیدی :فرهنگ – فرهنگ ایرانی – اسلامی ، فرهنگ شبکه ای
مقدمه و بیان مسئله
در مهمترین سند توسعه ملی کشور، به وضوح بر هویت و فرهنگ ایرانی- اسلامی، برخوردار از فناوریهای اطلاعاتی و داشتن تعامل سازنده در روابط بینالمللی بعنوان شاخصهای قدرت و توان ملی تأکید شده است از پنج محور یاد شده در سند چشمانداز توسعه چهار محور به روشنی به ضرورت تقویت هویت و فرهنگ اسلامی- ایرانی و بازشناسی هویتهای ملی و دینی و در عین حال توسعه همکاریهای دو جانبه منطقهای و بینالمللی، بهرهگیری از روابط بینالمللی برای افزایش توان ملی، تلاش برای ایجاد تحول در رویههای موجود بر اساس ارزشهای اسلامی، تقویت تعامل فرهنگی، تقویت هویت اسلامی - ایرانی، ایرانیان خارج از کشور و کمک به ترویج خط و زبان فارسی در بیان آنها، تقویت زیر ساختهای انسجام و همبستگی ملی برای پیشگیری و مقابله با عوامل بروز گسستهای هویتی 1، اجتماعی، فرهنگی و اعتقادی و غیره مواردی هستند که در سند چشمانداز توسعه ایران ضرورت اهتمام به مقوله هویت را در سطح ملی و منطقهای و جهانی یادآور میشوند. - نقشه جامع علمی کشور ،. - 1390
مسئلهای که تحقیق در این موضوع را پراهمیت میسازد شرایط جدید بینالمللی و به وجود آمدن نظریههای جدید سیاسی ، اجتماعی و دینی و با توجه به پیامدهای متعددی که برای سازه » فرهنگ اسلامی - ایرانی « بعنوان یک فرآورده تحولی به وجود آورده است. در این میان، مؤسسات آموزشی به دلیل تأثیر پذیری فراوان از تغییرات عصر حاضر، چالشهای نوینی را تجربه میکنند که پاسخگویی مناسب به آنها تنها در قالب تفکر و برنامهریزی صحیح و اندیشمندانه امکانپذیر است. لذا این پژوهش در صدد پاسخگویی به این سوال است چه راهکارهایی می توان برای ترویج فرهنگ ایرانی - اسلامی در عصر استقرار فرهنگ شبکه ای ارائه داد .
-1× تعریف فرهنگ
لوین از کلمه فرهنگ به عنوان "پیکره سازمان یافته ای از قوانین " استفاده می کند که به فرد یاد می دهد چگونه با دیگران رابطه برقرار کند، چگونه در مورد خودش و محیط فکر کند و چگونه نسبت به اشیا و دیگران رفتار نماید . این قوانین به وسیله همگان مورد پذیرش قرار می گیرد ودر نتیجه الگوی عقیدتی ، رفتار اجتماعی ، ارتباطی و ارزشی در آن محیط می شود - میرکمالی ، 1369 به نقل از نائینی ، - 20 :1390
1-1فرهنگ اسلامی - ایرانی
فرهنگ ایرانی دارای سابقه کهن و درخشان است. از آنجا که غنا و عمق هر فرهنگی تا حد زیادی بسته به قدمت آن فرهنگ میباشد، فرهنگ ایرانی با سابقهای طولانی و در مواجهه با تنگناهای گوناگون آبدیده شده و استحکام لازم را بهدست آورده است. ایرانیان در مواجهه با فرهنگ اسلامی ، هنگامی که از اصول و ویژگیهای انسان دو ستانه و مترقی فرهنگ اسلامی آگاهی پیدا کردند، آن را با آغوش باز پذیرفتند. با گرایش ایرانیان به فرهنگ اسلامی، بر روی ریشه و شجره طیبه به عنوان محور فرهنگ اسلامی درختی تنومند بهوجود آمد که باعث شد فرهنگ و تمدن اسلامی در سراسر جهان گسترش یابد.
با روی کار آمدن نظام جمهوری اسلامی، توجه به فرهنگ اسلامی در رأس کارها قرار گرفت همچنان که نظام با تکیه بر فرهنگ اسلامی بر سر کار آمده بود، برای تداوم حیات نیز می بایست بر فرهنگ اسلامی تکیه میکرد. بدیهی است در جمهوری اسلامی، هدف سیاست های رسمی تقویت و گسترش فرهنگ اسلامی بوده است؛ اهمیت جایگاه فرهنگ اسلامی ایرانی در آیندهنگری نظام جمهوری اسلامی و چشمانداز برنامه بیستساله کشور در حدی است که نه تنها ضرورت ایجاد نقشه راه و مهندسی فرهنگی کشور را رهبری نظام به صراحت و قاطعیت اعلام کرده، بلکه با جدیت اجرای این امر را از مسئولان و متولیان نظام خواستار شده است.
2-1 شاخص های فرهنگ ایرانی - اسلامی
-1 روح معنویت، تعبد و توحید
دینداری بر محور یکتاپرستی، در ایران سابقه ای به درازای تاریخ این سرزمین دارد. ایرانیان باستان، چه در دوران دینی و چه دوره اساطیری، موحد بودهاند و هیچگاه کثرت و تعدد مبدأ آفرینش را نپذیرفتهاند. ارکان فرهنگ ایرانیان همچون علم، عرفان، شعر و مظاهر آنها، خصوصاً در معماری و دیگر میراث فرهنگی و هنری، نماد و نشانه تعالی روح پرستش توحیدی این ملت در طول تاریخ است.
-2وِلایت مداری
ثمره روح ولایت و کشش به سوی پرهیزگاران و دوستداران خدا، تشکیل حکومت صالحان و قبول حاکمیت پاکان بر جامعه است. هرچند در ایران دوره اسلامی، تحقق کامل رهبری و امامت اولیای حقیقی خدا، از سوی ایرانیانِ معاصر حیات کوتاه معصومان، ممکن نگشت و دست مردم از ائمه کوتاه شد، لیکن در دوران غیبت با واسطه عالمان و فقیهان و جستجوگران علم و عمل اهل بیت، این امر میسر بود. لذاپس از انقلاب شکوهمند اسلامی، این اندیشه، خود را در الگوی ممتاز ولایت فقیه بازیافت و این کشش هویتی ایرانیان را پاسخ داد.
-3 سرزمین ایران
ایران سرزمینی است که محل زندگی اقوام مختلف بوده است، که این اقوام درطی تاریخ با مجاهدتها و تحمل رنجها از نام و یاد و عظمت ایران پاسداری کردهاند. این سرزمین دارای معنایی فرهنگی و انسانی و نه جغرافیایی و مرزی است و مفهومی بسیار عمیقتر از مفهوم دولت ملت مدرن را تداعی میکند. از آنجا که کشور ما در مقاطع تاریخی مورد یورش و تاخت و تاز قرار گرفته؛ دفاع از سرزمین به مثابه مظهر هویت و عزت ایرانی، عامل مهمی در تحکیم و تثبیت وحدت ملی بوده است.
-4 زبان و خط پارسی
زبان به عنوان یک عنصر اصلی تمایز بخش، از مؤلفههای هویت ملی است. زبان فارسی دومین زبان اسلام ، حامل فرهنگ و معارف اسلامی ایرانیان در طول تاریخ و زمینهسازی امین برای تعالیم مقدس اسلام و تشیع بوده و هست. زبان پارسی بر خلاف آنچه گاهی گفته میشود، زبان یک قوم نیست. این زبان به منطقهای از مناطق ایران تعلق ندارد بلکه زبانی است که در خراسان آغاز عهد اسلامی قوام یافته و زبان ایران و شرق عالم اسلام شده است..
-5 تمدن و تاریخ ایران
ایران در طول تاریخ مهد شکوفایی و رونق فرهنگی و علمی و طبعاً تمدنسازی گردیده است، چه زمان تبادل فرهنگی با هند و یونان و چین و چه آن زمان که موجد شکوه وصف ناشدنی تمدن اسلامی و تولید و تألیف علوم قرآنی، فقه، فلسفه، کلام، نجوم، هندسه، ریاضیات، طب، شیمی، معماری و صنایع گوناگون و... در میان مسلمانان و سایر جهانیان گردیده است.
3-1 فرهنگ شبکه ای
در بین صاحب نظران و اندیشمندان جهان "مانوئل کاستلز" 2بهترین تلاش را برای روشن و نمودن زوایای تاریک و پوشیده جامعه شبکهای انجام داده است. وی ریشه به وجود آمدن جهان نو را در تلاقی سه فرآیند تاریخی در اواخر دهه 1960 میلادی و نیمه دهه 1970 میلادی جستجو میکند.
-1 "انقلاب تکنولوژی اطلاعات"3
-2 بحرانهای اقتصادی سرمایهداری و دولت سالاری و تجدید ساختار متعاقب آن،
-3 شکوفایی جنبشهای اجتماعی فرهنگی4، همچون؛ آزادی خواهی؛ حقوق بشر، فمنیسم و طرفداری از محیط زیست.
از نظر کاستلز، عصر اطلاعات، استقلال فرهنگ در برابر بنیانهای مادی تجربه ماست، به این سبب فرهنگی که برآمده از یکپارچگی ارتباطات الکترونیک و حاکی از پایان عصر مخاطبان گسترده و شکلگیری شبکههای تعاملی است. عنصر رسانهای جدید که کاستلز در "چارچوب فناورانه نوین" از آن یاد میکند، به شکلگیری وجه جدیدی از ارتباطات تحت عنوان "ارتباطات خود گزین" میانجامد. این سطح از ارتباطات، که شبکههای رایانهای "ستون فقرات آن، "دیجیتالی بودن"، زبان آن و "توزیع و تعامل جهانی"
