بخشی از مقاله
بررسي شرايط زمين شناسي مهندسي و ژئوتکنيکي ساختگاه سد مخزني ماشکيد سفلي و دلايل انتخاب بدنه آرسي سي ساختمان سد به عنوان بهترين گزينه
چکيده
ساختگاه سد مخزني ماشکيد سفلي در شرق استان سيستان و بلوچستان در ٣٥ کيلومتري جنوب شرق شهرستان سراوان - بخش بم پشت برروي رودخانه ماشکيد قرار دارد. ساختگاه اين سد از ديدگاه زمين شناسي در محدوده گسترش سنگهاي سست و نفوذ ناپذير (واحدهاي شيل و مارن ) ريختار ماهوري خشک و تقريبا بدون پوشش گياه است . سنگ هاي حوزه آبريز عمدتا از نهشته هاي کواترنريي و نيز فليشهاي ائوسن تشکيل يافته است . هدف از انجام اين تحقيق بررسي پارامترهاي زمين شناسي مهندسي و ژئوتکنيکي ساختگاه سد مخزني ماشکيد سفلي و دلايل انتخاب بهترين گزينه نوع بدنه سد و همچنين پايداري سايزمو تکتونيکي ساختگاه سد را مورد بررسي قرار دهد. روش پژوهش بر اساس ، تحقيق ، جمع آوري اطلاعات به صورت مطالعات کتابخانه اي ، ميداني ، نرم افزاريي ( Arc Gis،Rock pack ) و آزمايشات انجام شده است . پس از شناسايي و ارزيابي زمين شناسي مهندسي و ژئوتکنيکي ساختگاه سد، ويژگيهاي سنگ شناسي و ژئوتکنيکي منطقه با استفاده از داده هاي ماهواره اي مورد بررسي قرار گرفت . در انتخاب نوع سد مسائل و عوامل متعددي از قبيل شکل دره ، شرايط زمين شناسي مهندسي و نتايج حفاري هاي اکتشافي و مطالعات ژئوتکنيکي ، شرايط ساختگاه ، وضعيت زمين ساخت ، لرزه خيزي ، منابع قرضه مناسب و ارتفاع سد حاکم ميباشد. با توجه به شرايط فوق الذکر و با جمع بندي اطلاعات و بررسي بي طرفانه به دست آمده ، ساخت سد از نوع آرسي سي يا بتن غلتکي ، بهترين گزينه مناسب ميباشد.
کلمات کليدي : ماشکيد سفلي ، ريختار ماهوري ، آرسي سي، Rock pak ،Arc Gis
١- مقدمه
منطقه مورد مطالعه (حوزه ي آبريز رودخانه ي ماشکيد) در جنوب شرق ايران و شرق استان سيستان و بلوچستان و جنوب شرق شهرستان سراوان - بخش بم پشت واقع گرديده است . محدوده ي حوضه ي مورد بررسي در مختصات "٣ ٤ ٢٧ تا "٢٣ ٨ ٢٧ عرض شمالي و "٤٥ ٣٢ ٦٢ تا "٥٦ ٤٠ ٦٢ قرار دارد. راه دسترسي به اين ساختگاه از طريق مسيرهاي آسفالته زاهدان - خاش (به طول ١٦٠ کيلومتر)، خاش - سراوان (به طول ١٥٥ کيلومتر) و سراوان - دهک (به طول ٣٥ کيلومتر) ميباشد. اين منطقه در موقعيت ٤٢ ٦٢ طول شرقي ٤ ٢٧ عرض شمالي و بر روي رودخانه ماشکيد واقع گرديده است (مهندسين مشاور آب آرا سازه ، ١٣٨٩ ، مطالعات مرحله اول سد مخزني ماشکيد سفلي ). اين رودخانه خود از تلاقي دو رودخانه روتک و ماشکيد در بالا دست حاصل گرديده است (تصوير ١). محدود منطقه مورد مطالعه را در استان و بلوچستان نشان مي دهد.
شکل ١- موقعيت منطقه مورد مطالعه در استان سيستان و بلوچستان
٢- زمين شناسي ساختگاه سد ماشکيد سفلي
٢-١- واحد متناوب ماسه سنگي - شيل
اين واحد شامل تناوب ماسه سنگ و شيل است (تصوير ٢). ماسه سنگها از ماسه سنگ آهکي تا ماسه سنگ رسي به رنگ خاکستري تيره تا سبز تغيير مي کند.
تصوير ٢- تناوب ماسه سنگ و شيل
٢-٢- واحد کنگلومراي پليو پلئيستوسن
اين واحد شامل کنگلومراي ضعيفي مي باشد که بطور پراکنده وبصورت دگرشيب بروي واحد ماسه سنگ و شيل نهشته شده است
(تصوير ٣).
تصوير ٣- گنگلومراي
٢-٣- پادگانه هاي آبرفتي
اين پادگانه ها بيشتر در نيمه چپ بستر رودخانه گسترش دارد ضخامت اين نهشته هل حداکثر ٥ متر است .
٢-٤- رسوبات باد رفتي
در اثر برخورد باد با سدهاي طبيعي منطقه از جمله گياهان ريشه دار سبب نهشته شدن رسوبات بادرفتي (در حد ماسه متوسط تا ريز دانه ) شده و ارتفاع اين تپه ها تا ٥ متر نيز مي رسد.
٢-٥- رسوبات واريزه اي و آبشستهاي دامنه اي
اين رسوبات غالبا در حاشيه آبراهه هاي گسله و حاشيه رودخانه و برونز هاي سنگي جناحين ديده مي شوند.
٢-٦- رسوبات آبرفتي بستر رودخانه اي
ضخامت اين نهشته ها در محدوده ساختگاه متغير و حداکثر ٥ متر است .
٣- توان لرزه زايي گسلها
گسلهاي منطقه مورد مطالعه گستره اي به شعاع ۲٠٠ کيلومتر پيرامون ساختگاه سد را در بر مي گيرد. از نظر تقسيمات لرزه زمين ساختي ، ساختگاه سد در منتهي اليه جنوب شرق ايران و مکران واقع شده است . بزرگترين زمين لرزه در گستره ۹۵ کيلومتري اطراف سايت ، رويداد سال ١۳۹۲ حوالي گسل سراوان با بزرگاي ۸.۷ ريشتر، و در گستره ۵٠ کيلومتري اطراف سايت رويداد سال ١٩٣٤ ميلادي حوالي گسلهاي ابيک و سراوان با بزرگاي ي ۶.۶ ريشتر روي داد. ضخامت پوسته در محل ساختگاه سد به حدود ۳۵ کيلومتر مي رسد. ساز و کار اغلب گسلهاي گسترده طرح ، فشاري با مولفه امتداد لغز راستگرد بدست آمده است و در برخي موارد در نواحي حوضه هاي کششي ، ساز و کار گسلها از نوع نرمال مي باشند (جدول ١).
٤- تکتونيک جايگاه سد
بدنه سد ماشکيد سفلي بر روي ي ماسه سنگ و شيل ائوسن قرار مي گيرد. اين واحد بدليل نيروهاي ي زمين ساختي چين خوردگي حاصل نموده و حاوي شکستگيهاي متعددي ي (گسل و درزه ) مي باشد. اين ناپيوستگي در محل تکيه گاهها اندازه گيري ي و تحليل شده اند که در (تصاوير ٤ و ٥). نمودار قطبي و صفحات ناپيوستگي ، هيستوگرام فاصله داري ، پر شدگي ، باز شدگي و تداوم دسته درزه ها ارئه شده اند.
تصوير ٤- نمودار قطبي و صفحات ناپيوستگي جناح چپ ساختگاه سد ماشکيد
