بخشی از مقاله
چکیده
حفر چاههای عمیق در مناطق دارای غلظت بالای املاح در آب و خاک، به لحاظ تأثیر بر سطح آب شیرین و همچنین تشدید مسئله شوری میبایستی مورد توجه ویژه قرار گیرد. این مطالعه به منظور تعیین کیفیت منابع آب زیرزمینی دشت بافتB دشتاب 107 - حلقه چاه عمیق و 91رشته قنات و 5 دهنه چشمه - همچنین پیشبینی عوارض ناشی از استفاده از این منابع بدون برنامهریزی اصولی انجام شده است.
براساس نتایج تجزیه شیمیائی نمونههای برداشت شده، دیاگرام ویلکوکس جهت بررسی آماری کیفیت آب آبیاری و دیاگرام شولر- برکالف جهت بررسی کیفیت آب شرب ترسیم شد. با توجه به دیاگرام شولر- برکالف، از 59 حلقه چاه انتخابی، تنها 5/19 درصد در گروه متوسط و 3/39درصد در گروه آبهای قابل قبول جهت شرب قرار گرفت و از 5 رشته قنات انتخابی 16/67 درصد در گروه متوسط و 66/67درصد در گروه قابل قبول، قرار می-گیرند.
بر اساس دیاگرام ویلکوکس، 3/39درصد این چاهها در طبقه C3S2، 1/69درصد در طبقه C3S3، 3/3درصد در طبقه C4S2، 44/07درصد در طبقه C4S3، 47/46 درصد در طبقه C4S4 قرار میگیرند. همچنین وضعیت آب 5 رشته قنات انتخابی: 16/67درصد قنوات در طبقه C3S1، 66/67درصد در طبقه C3S2 و 16/67درصد در طبقه C4S4 قرار میگیرند.
.1 مقدمه
در کشور ایران با میانگین بارندگی240 میلیمتر، دارای اقلیم خشک و نیمهخشک است. متوسط سالیانه بارندگی در استان کرمان حدود 110 میلیمتر است. مناطق کویری، به واسطه کمی بارندگی، حیاتی کاملاً وابسته به منابع آب زیرزمینی دارند. محدوده مطالعاتی بافتBدشتاب، حوزهی مورد مطالعه بخشی از حوزه آبریز هلیل رود در حوزه آبریز جازموریان است که در بخش شمال غربی آن قرار گرفته است.
محدوده مورد بررسی جهت انجام تحقیق آبریزی است که رودخانه زردشت که در خارج از این محدوده جاری است، از بخش میانی و از مرزی در نزدیکی دشتاب وارده شده و با روانابهای این محدوده در رودخانه هلیل هم بستر شده و از مرز شرقی حوزه آبخیز بافت-دشتاب خارج میشود.این منطقه در تقسیمبندی کلی هیدرولوژی ایران، جزیی از حوزه آبریز مرکزی ایران بوده و حوزه آبریزی بسته محسوب میشود.
محدوده مورد بررسی به لحاظ هیدرولوژیکی جزئی از واحد بافت- دشتاب با وسعت 390937 هکتار است. از نظر تقسیمبندی دشتی، این محدوده شامل دو دشت کوچک و جدا از هم بافت و دشتاب است. در حالی که در مطالعات طرح جامع توسعه و احیاء کشاورزی و منابع طبیعی این دو دشت به صورت یکپارچه دیده شده است، لیکن در گزارش حاضر سعی گردیده حتیالمکان مشخصات آبهای زیرزمینی این دو ناحیه منفک از یکدیگر مورد بحث و بررسی قرار گیرند.
که این امر به دلیل عدم ارتباط این دو آبخوان به لحاظ هیدروژئولوژیکی با هم میباشد و به همین دلیل سعی گردیده، هر دشت مستقل از دیگری بررسی گردد. دشت بافتBدشتاب توسط دو کوههای موازی احاطه گردیده است و عمده تغذیه دشت بافتBدشتاب مربوط به حوزهها و مسیلهای جنوب و جنوبغرب میباشد. متوسط بلندمدت میزان بارندگی در این دشت 90 میلیمتر در سال است که در سالهای اخیر بدلیل خشکسالی، کمتر از این مقدار گزارش شده است. مطالعات زیادی به منظور پایش خصوصیات آب کرمان انجام شده است از آن جمله می توان به طرح پایش تأثیر برداشت آبهای زبرزمینی دشت کرمان، در سال 1385 که در محیط سیستم اطلاعات جغرافیایی، توسط معافی انجام شده، اشاره نمود. که هدف از انجام این تحقیق بررسی تأثیرات برداشت بیش از حد آب زیرزمینی برروی کیفیت آن در محیط GIS میباشد.
.2 مواد و روشها
بطور معمول، از منابع آب زیرزمینی دشت بافتB دشتاب چهار بار در سال - در هر فصل یک بار - نمونه برداری و مورد تجزیه شیمیائی قرار میگیرد که حداکثر عمق سطح ایستابی در چاههای بهرهبرداری محدوده مطالعاتی مربوط به آقای عبدالرضا رضایی و شرکا در محل آبادی وکیل آباد به میزان 38 متر و حداقل آن به میزان 4 متر مربوط به چاه نیمه عمیق آقای ابراهیم محمدی و شرکا در آبادی سلکو میباشد. همچنین متوسط میزان عمق سطح ایستابی در چاههای محدوده مورد بررسی بالغ بر 17/6 متر است.
همچنین به منظور بررسی سطح آب زیرزمینی در محل پیزومتر حفر شده، توسط امور آب استان کرمان طی سال های آبی 76-1375 الی 77-1376، اندازهگیری و ثبت شده است. بررسیها نشانگر آن است که طی دوره دو ساله از مهر ماه 1375 الی شهریور ماه 1377، سطح آب زیرزمینی در دشت با -0/26 متر افت همراه بوده است. بیشترین میزان افت طی دوره مورد بررسی در حداقل تیرماه 1376 تا مرداد ماه 1377 اتفاق افتاده است.
به طور کلی که طی این دوره، سفره دشتاب با -0/53 متر افت مواجه گردیده است. این مطالعه براساس نتایج تجزیه شیمیائی نمونههای برداشت شده از 203 منبع آب زیرزمینی شامل 107 حلقه چاه عمیق و نیمه عمیق، 91 رشته قنات و 5 دهنه چشمه با مجموع تخلیه سالیانهای معادل84/92 میلیون مترمکعب در سال مربوط به تابستان 1386 صورت گرفت 1 - ، . - 3 شکل - - 1، موقعیت و پراکندگی منابع آب انتخابی موجود در کرمان در محیط سیستم اطلاعات جغرافیایی - 7 - را نشان میدهد. براساس آنالیز تجزیه شیمیائی نمونههای برداشت شده از منابع یاد شده اقدام به تهیه نقشههای هدایت الکتریکی، کلر و کلاس آب آبیاری گردیده که به تفصیل مورد بحث و بررسی قرار میگیرد.
جدول - . - 1 آمار منابع آب زیرزمینی در حوزه آبخیز دشتاب- بافت
.3نتایج
کیفیت سفره آب زیر زمینی محدوده مطالعاتی بافت-دشتاب:
هنگامیکه آبهای جوی با سطح زمین تماس حاصل میکنند ویژگیهای آنها تحت تاثیر سازندهای زمین شناسی قرار گرفته و دچار تغییر میشوند. به عبارت دیگر عبور آب، از زمینهای مختلف باعث تغییرات فیزیکی و شیمیائی آب شده که تغییرات مرتبط با زمین شناسی نقاطی است که آب از آن سازندها عبور کرده است. آب، مواد سر راه خود را که قابل حمل باشند به صورت محلول در خود در میآورد. میزان حلالیت در رابطه با مدت زمان تماس آب با زمین، نوع و جنس سازند و عوامل متعدد دیگری چون وجود اکسیژن یا انیدریدکربنیک و غیره در آب می باشد .
