بخشی از مقاله
چکیده:
مهمترین منبع آب مورد استفاده جهت کشاورزی و شرب در دشت دشتاب منابع آب زیرزمینی می باشند لذا برنامه ریزی جهت اعمال مدیریت کیفی منابع مذکور بسیار حائز اهمیت است. بهره برداری بیش از حد مجاز از منابع آب زیرزمینی منطقه، باعث افت شدید سطح ایستابی و افزایش شوری آب و عوارض کم آبی در این دشت شده است. به این منظور در این تحقیق تاثیر تغییرات سطح ایستابی بر کیفیت آب زیرزمینی دشتاب مورد بررسی قرار گرفت. پس از تهیه داده های پارامترهای کیفی آب زیرزمینی دشت دشتاب، با بررسی و بازسازی داده های ناقص، دوره آماری 1381 تا 1391 برای پژوهش انتخاب گردید. پس از محاسبه تغییرات سطح آب زیرزمینی و تغییرات پارامترها در طول دوره آماری 10 ساله، با استفاده از نرم افزار Excel همبستگی بین تغییرات سطح آب و پارامترها مورد بررسی قرار گرفت. نتایج حاصل نشان داد که در پارامترهای TDS ,CL ,EC همبستگی و افت سطح آب، منفی میباشد و در واقع با افزایش میزان افت سطح آب زیرزمینی مقدار این پارامترها کاهش یافته است و در پارامتر PH همبستگی و افت سطح آب، مثبت می باشد.
کلمات کلیدی : دشت دشتاب ، آب زیر زمینی، تغییرات کیفی، سطح ایستابی، کیفیت آب زیرزمینی.
مقدمه
با توجه به رشد جمعیت فعلی جهان و ایران،نیاز به آب در سطح جهان درحال افزایش است.این در حالی است که منابع آب شیرین در جهان محدود و توزیع آنها ناهمگن است.در برخی کشورها از جمله ایران مانعی در راه توسعه اقتصادی،اجتماعی و فرهنگی است.ایران که حدود یک درصد از خشکی های جهان را دارا است تنها 0.0002 درصد از منابع آب جهان را در اختیار دارد - میرزایی،. - 1388
منابع آب زیرزمینی در کشور ایران و بسیاری از کشورهای دیگر که آب و هوایی مشابه دارند از جمله مهمترین منابع آب مورد استفاده در کشاورزی و شرب محسوب می شود امروزه در دنیا استخراج منابع آب زیر زمینی جهت تامین آب آشامیدنی و بهداشت شهر ها و کشاورزی متداول گردیده است و مطالعات و بررسی های علمی فراوانی در مورد کیفیت آب زیر زمینی و پیشگیری از آلودگی این منابع در اکثر کشور ها صورت گرفته است. از آنجا که کشور ما جزء مناطق بیابانی کره زمین محسوب می شود. لزوم استفاده بهینه از منابع آب های زیر زمینی و سطحی بیش از پیش نمایان می گردد - نظری زاده وهمکاران، . - 1385
آب را می توان عامل اصلی توسعه در مناطق خشک و بیابانی دانست چرا که از دیر باز روستاها و شهرها در محل هایی شکل می گرفتند که دارای آب قابل استفاده و مناسب بودند. وجود آب یعنی کمیت و قابل استفاده بودن آن یعنی کیفیت دو مبحث جداگانه ولی مرتبط باهم هستند. وجود منابع آبی محدود در مناطق خشک جهان کیفیت آن را بسیار با اهمیت کرده است. در این مناطق با توجه به عدم دسترسی کافی به آبهای سطحی، بهره برداری از آبهای زیرزمینی تأمین کننده آب مورد نیاز مردمان آنها می باشد. با توجه به اینکه قسمت اعظم آب شرب از طریق آبهای زیرزمینی تأمین می شود. لذا بهره برداری از
این منابع نیازمند بررسی های دقیق درزمینه کیفیت آنها بوده، چرا که با سلامتی انسانها در ارتباط می باشد. برنامه ریزی برای این منابع آبی بدون اطلاع از کمیت و کیفیت آنها نادرست و اشتباه می باشد - مختاری و همکاران , . - 1388
منطقه مورد بررسی در این مطالعه محدودهی دشتاب واقع در شهرستان بافت، با طول جغرافیایی 56 27 تا 5640 شرقی و عرض جغرافیایی 28 47 تا 58 28 شمالی واقع شده است. میانگین بارندگی در این منطقه 230 میلی متر و در ارتفاعات جنوبی بیش از 300 میلی متر در سال می باشد. هدف از انجام این تحقیق بررسی تأثیر تغییرات سطح ایستایی بر کیفیت آب های زیرزمینی منطقه می باشد.
محققان بسیاری برای بررسی کیفیت منابع آب زیرزمینی از روش های مبتنی برGIS استفاده نموده اند. از میان آنها تعدادی زیادی تنها به استفاده از یکی از این روش ها و فقط به منظور تهیه نقشه های درون یابی شده کیفیت آب زیرزمینی اکتفا نموده اند - تقی زاده مهرجردی وهمکاران - 1387 - لشکری وهمکاران - Broers, 2004 - - kreisc,1997 - - 1387بسیاری دیگر نیز تعدادی از این روش ها را بررسی و براساس پارامترهای مورد نظر دقیق ترین روش ها را انتخاب نموده اند.
در انجام این تحقیق داده های مربوط به پارامترهای کیفیت آب زیرزمینی، مواد اصلی برای تهیه نقشه های کیفیت آب زیرزمینی می باشند .داده های کیفیت آب زیرزمینی از طریق نمونه برداری از چاه ها، چشمه ها و قنات های موجود در سطح منطقه مورد مطالعه و آزمایش آن ها در آزمایشگاه بدست می آید. این امر هر ساله توسط سازمان آب منطقه ای هر استان انجام می شود. آمار طولانی مدت پارامترهای کیفیت آب زیرزمینی دشت دشتاب از سازمان آب منطقه ای استان کرمان تهیه و به جهت انجام تحقیق مورد استفاده ، قرار گرفت .پارامترهای دریافتی، PH ,EC ,CL ,TDS میباشد. در ادامه روش پردازش اطلاعات و انجام تحقیق آورده شده است.
با محاسبه افت سطح آب زیرزمینی و تغییرات پارامتر کیفی آب در دشت دشتاب طی دوره آماری 10 ساله، نمودار مربوط به این تغییرات رسم و میزان همبستگی تغییرات هر پارامتر با تغییرات سطح آب، مورد محاسبه قرار گرفته است.
رابطه همبستگی و نمودار تغییرات pH نسبت به تغییرات سطح آب زیرزمینی دشت دشتاب طی دوره آماری 10 ساله
رابطه همبستگی و نمودار تغییرات Ec نسبت به تغییرات سطح آب زیرزمینی دشت دشتاب طی دوره آماری 10 ساله
