بخشی از مقاله
چکیده
زمینه و هدف: امنیت جان بیماران یکی از مهمترین ابعاد مراقبتهای بهداشتی است اما افزایش روزافزون خطاهای درمانی مسبب خطرات زیادی برای جان بیماران شده است. فنّاوری اطلاعات بخصوص استفاده از سیستم اطلاعاتی یکپارچه رویکردی مناسب برای کاهش خطاهای درمانی میباشد، لذا پژوهش حاضر باهدف بررسی تأثیر سیستم اطلاعاتی یکپارچه پزشکان منتخب تهران بر کاهش خطاهای درمانی انجام شد.
روش بررسی: پژوهش حاضر از لحاظ روش تحلیلی بوده و از نوع توصیفی- تحلیلی است. ابزار جمعآوری اطلاعات پرسشنامه است و بهگونهای طراحی گردیده است که هر یک از ابعاد مورد بررسی به همراه مؤلفههای معرف آن در قالب طیف لیکرت 5 ارزشی در حالت قبل و بعد از استفاده از نرمافزار مطب بوده و بین یک نمونه آماری 40 نفری که منتخبی از جامعه آماری شامل - پزشکان متخصص تهران - میباشد توزیع گردیده و سپس دادههای جمعآوری شده با استفاده از آمار توصیفی و تحلیلی ارزیابی شده و در ادامه از آزمون ویلکاکسون باهدف مقایسه تأثیر هر مؤلفه در دو وضعیت قبل و بعد از استفاده از نرمافزار مطب استفاده شده و در انتها یافتههای نهایی پژوهش ارائه گردیده است.
یافتهها: نتایج بهدستآمده از اجرای آزمون فریدمن بر روی یافتههای حاصل از فرضیات پژوهش جهت به دست آوردن رتبه اهمیت هر یک از مؤلفهها بر خطاهای درمانی پس از استفاده پزشکان از نرمافزار مطب به شرح زیر گزارش میگردد: رتبه اول بهکارگیری سیستم اطلاعاتی یکپارچه در مطب پزشکان باعث کاهش تجویز اشتباه دارو به بیماران میگردد - میانگین رتبه - 4,29، رتبه دوم شامل بهکارگیری سیستم اطلاعاتی یکپارچه در مطب پزشکان باعث کاهش تداخلات دارویی بیماران میگردد - میانگین رتبه - 3,61، رتبه سوم شامل بهکارگیری سیستم اطلاعاتی یکپارچه در مطب پزشکان باعث کاهش تعداد پروندههای گمشده بیماران میگردد - میانگین رتبه - 2,64، رتبه چهارم شامل بهکارگیری سیستم اطلاعاتی یکپارچه در مطب پزشکان باعث کاهش میزان مشکلات مربوط به مدیریت پرونده بیماران میگردد - میانگین رتبه - 2,33، رتبه پنجم شامل بهکارگیری سیستم اطلاعاتی یکپارچه در مطب پزشکان باعث افزایش میزان خوانایی دست خط پزشکان میباشد - میانگین رتبه . - 2,14
نتیجهگیری: با توجه به آمار بالای خطاهای درمانی پزشکان منتخب تهران، استفاده از سیستماطلاعاتی یکپارچه در چنین جوامعی میتواند به کاهش چشمگیر خطاهای درمانی مزبور منتهی گردد.
واژههای کلیدی: خطای درمانی، سیستم اطلاعاتی یکپارچه، امنیت بیمار، پزشکان منتخب تهران
مقدمه
امروزه حفظ ایمنی* بیمار یکی از مفاهیم اساسی در سیستمهای ارائه خدمات بهداشتی و درمانی است [1] و بهعنوان یک نگرانی اصلی در سیستم ارائه مراقبتهای بهداشتی مطرح میباشد. مطالعات نشان میدهند که امروزه خطاهای درمانی یکی از مسائل مهم در محیطهای مراقبت و سلامت است و پیشگیری از این خطاها بستگی به گزارش دقیق از گذشته بیمار دارد .[2] وظیفه و رسالت خطیر حفظ سلامت و مراقبت از حیات جامعه بر عهدهی بخش بهداشت و درمان میباشد، کیفیت خدمات در این بخش دارای جایگاه ویژهای است. کیفیت مراقبت از عناصری تشکیلشده که ایمنی بیمار یکی از مهمترین آنها میباشد. ایمنی بیمار به معنی جلوگیری و کاهش وقوع حوادث و پیامدهای ناگواری است که ممکن است حین ارائهی خدمات به بیمار آسیب رساند. باوجود اهمیت ایمنی بیمار خطاهای درمانی سیستم بهداشت و درمان را ناامن کرده است .[3]
این مسئله موضوعی جهانی و هزینهبر و عامل بخشی از مرگومیر و آسیب به بیماران است. با وجود اینکه یکی از بهترین سیستمهای بهداشتی و درمانی و آموزش پزشکی در سطح جهانی مربوط به کشور آمریکا است و بسیاری از کتابها مرجع پزشکی دنیا توسط پزشکان و اساتید آمریکایی نوشته شده است، اما آمارهای موجود نشان میدهد که خطاهای درمانی در بیمارستانها و مؤسسات مراقبت سلامت ایالت متحده سومین علت مهم مرگومیر است و سالانه قریب به 98000 نفر جان خود را در این راه از دست میدهند، همچنین مهمترین عامل مرگومیر بیماریهای قلبی عروقی، سرطانها و تومورها گزارش گردیده است. افزایش خطاهای درمانی به نگرانی عمومی در میان سیاستگذاران و ارائهدهندگان و متخصصین امر سلامت و درمان تبدیلشده است .[4] در ایران نیز مثل سایر نقاط جهان خطاهای درمانی میزان بالایی دارد و در حال افزایش میباشد. افزایش پروندههای ارجاعی شکایت مردم از پزشکان به سازمان نظام پزشکی نشاندهندهی این ادعا می-باشد .[5]
از طرفی خطاهای پزشکی از دو دیدگاه کلی مورد بررسی قرار میگیرند که شامل رویکرد فردی - سنتی - و رویکرد سیستمی - جامعنگر - به خطا میباشد. در رویکرد فردی برخورد اولیه با یک خطا بهصورت پیدا کردن فرد خاطی و سرزنش وی است. در این رویکرد هر فردی بهتنهایی پاسخگوی عمل خویش است. این رویکرد در دنیای طب سابقهی طولانی دارد و با اقداماتی مثل آموزش اجباری پزشک، هشدار، وضع قوانین و تعیین مجازات برای پزشک تعریف و اجرا میگردد. مشکلی که در این نوع رویکرد به خطا وجود دارد این است که سیستم ارائهی مراقبت نادیده گرفتهشده است، پس این رویکرد سبب کاهش خطا نمیشود، زیرا خطاهای حاصل شده متأثر از چندین عامل است و سرزنش افراد خاطی و حتی کنار گذاشتن آنها تغییری ایجاد نمیکند. در رویکرد سیستمی، به خطا بهعنوان پدیدهای اجتنابناپذیر که میتوان از آن در جهت ارتقاء عملکرد سیستم بهرهبرد نگاه میشود. درواقع رویکرد سیستمی در جهت تغییر سیستم است بهطوریکه احتمال وقوع خطا کم شود.
هنگامیکه یک رخداد نامطلوب اتفاق میافتد، مهم این نیست که دریابیم چه کسی مرتکب اشتباه شده است، بلکه باید بررسی کنیم علت شکست مکانیسمهای دفاعی در برابر خطا چه بوده است. به همین دلیل جهت تغییر سیستم بهداشت باهدف کلی کاهش خطاهای درمانی میتوان از فناوری اطلاعات و سیستمهای اطلاعاتی یکپارچه بهره جست به طوری که سیستم کامپیوتری ثبت دستورات و پروندههای پزشکی رویکردی مناسب برای دسترسی بهنگام به اطلاعات و داروهایی مصرفی پیشین بیمار میباشد و استفاده از این سیستم موجب کاهش خطاهای دارویی میگردد، همچنین قابلیتهایی چون آگاه کردن پزشکان از سوابق دارویی پیشین بیمار، یادآوری و هشدار دهی موارد مهم و تأثیرگذار بر درمان، سیستم-های پشتیبان تصمیم هوشمند پزشکی - DSS* - ، ارتباط با سایر سیستمهای اطلاعاتی درمانی، ارائه اطلاعات آموزشی در مورد نحوه مصرف و تداخلات داروها، بهکارگیری فنّاوری اینترنت و طراحی پروتکلهای درمانی گوناگون از دیگر موارد تأثیرگذار بر کاهش خطاهای درمانی میباشد.
در این پژوهش مسئله اصلی بیانشده خطاهای درمانی ناشی از عدم اطلاع پزشکان از سوابق پیشین بیماران، عدم خوانایی دست خط پزشکان، تداخلات دارویی بیماران، تجویز اشتباه دارو به بیماران و مشکلات مربوط به مدیریت پرونده بیماران میباشد و در ادامه پژوهش تأثیر سیستمهای اطلاعاتی یکپارچه بر کاهش خطاهای درمانی مذکور بررسی میگردد و راهکارهایی برای کاهش این گونه از خطاها ارائه میشود.
-1ادبیات پژوهش
-1-1سیستمهای اطلاعاتی
یک سیستم اطلاعاتی مجموعهای از اجزای وابسته به هم - انسانها، سختافزار، نرمافزار - میباشد که اطلاعات خام - دادهها - را گردآوری، بازیابی، پردازش، ذخیره نموده و اطلاعات مناسب و آمادهشده را در قالبهای مناسب بهگونهای تولید و توزیع میکند تا فرایند تصمیمگیری کارکنان و مدیران سازمانها را پشتیبانی نماید .[6] مجموعه سیستمهای اطلاعاتی، برای مطالعه علمی، دقیق و واقعی شبکههای متشکل از سختافزار و نرمافزار که مردم و سازمانها برای جمعآوری فرآیند ایجاد و توزیع اطلاعات از آنها استفاده میکنند مورداستفاده قرار میگیرند. هدف هر سیستم ارتباطی حمایت از عملیات، مدیریت و تصمیمگیری و در معنای وسیعتر کاهش مدت استفاده میباشد که میتوان به فناوری اطلاعاتی و ارتباطاتی که یک سازمان و یا فنّاوری که مردم در حمایت از فرایندهای کسبوکار انجام میدهند، اشاره کرد .[7]
در یک تعریف ساده میتوان گفت یک سیستم اطلاعاتی میتواند هر ترکیب سازمانیافتهای از افراد، سختافزار، نرمافزار، شبکههای ارتباطی و منابع داده باشد که در یک سازمان اطلاعات را جمعآوری کرده، تغییر شکل داده و آنها را منتشر کند .[9]
