بخشی از مقاله
چکیده:
در دهههای اخیر، سامانه برنامهریزی منابع سازمان از عناصر کلیدی هر سازمان موفق به شمار میرود. اهمیت این سامانه و استقرار موفقیتآمیز آن در سازمانها موضوعی است که به بقا و رقابتپذیری سازمان در سطح جهانی برمیگردد. سواد اطلاعاتی یکی از مشخصههای بارز جامعه اطلاعاتی است. در گذشته سواد را بیشتر توانایی خواندن، نوشتن و حساب کردن میدانستند ولی در عصر حاضر با توسعه فناوری اطلاعات و ارتباطات، تولید و توزیع اطلاعات متنوع، ظهور شبکهها و نیاز بیشتر انسان به اطلاعات مفهوم سواد تغییر یافته است. سواد اطلاعاتی عبارت از توانایی یافتن، ارزیابی، استفاده مؤثر از اطلاعات موردنیاز به کمک مهارتها و به منظور یادگیری مداوم است.
مقدمه
در اوایل دهه 1990 میلادی برای پاسخگویی به این نیاز شرکتها، سیستمهای برنامهریزی منابع سازمان - Enterprise Resource Planning-ERP - به بازار عرضه شد. از مهمترین ویژگیهای سیستمهای برنامهریزی منابع سازمان میتوان به قابلیتش در خودکار نمودن و یکپارچه نمودن فرآیندهای تجاری، تسهیم دادهها در کل سازمان و ایجاد و دسترسی به اطلاعات به هنگام اشاره نمود. سیستمهای برنامهریزی منابع سازمان نقش بسیار مهمی را در عملیات تجاری دنیای امروز ایفا میکنند.
سواد اطلاعاتی به آن توانایی اطلاق میشود که شخص بتواند برای رفع نیاز خود اطلاعاتی را مؤثر تشخیص دهد دهد و ارزیابی کند. میزان اطلاعاتی که در این عصر از طریق محملهای مختلف مبادله میشود هیچگاه به این گستردگی و سرعت نبوده است. اگر اصطلاح "انفجار اطلاعات" را برای این دوره غیر دقیق بدانیم، اصطلاح "انفجار انتشارات" کاربردی عینی داشته و نامی منطبق با واقعیت خواهد بود. به طور خلاصه، سواد اطلاعاتی به فرد میآموزد که در اقیانوس عظیم اطلاعات چگونه شنا کند تا گرفتار گرداب نشود اما مروارید صید کند، و در بزرگراههای اطلاعاتی چگونه براند که در کوتاهترین مدت با سرعتی مناسب به مقصد مطلوب برسد و این مهم میطلبد که به قول میلر "هم هنر کتاب نخواندن" را بیاموزد و هم هنر "کتاب خواندن را".
در این مطالعه، ابتدا مفهوم برنامهریزی منابع سازمان و مهندسی مجدد فرآیندهای کسب و کار بیان شده است. سپس، پیادهسازی سامانه برنامهریزی منابع سازمان و راهبردهای استقرار آن در سازمانها مورد بررسی قرار گرفت. در انتها، معیارهای انتخاب نرمافزار مناسب و عرضهکنندگان نرمافزارهای ERP شناسایی گردید.
سیستمهای برنامهریزی منابع سازمان یان و دیگران از میان 200 مقاله مربوط به سیستم برنامهریزی منابع سازمانی تعاریف سیستمهای برنامهریزی منابع سازمان را از چهار منظر طبقهبندی نمودند:
1. از منظر یک فناوری: قابلیت تنظیم بستههای سیستم در تعاملات برخط، نرمافزار چندین ماژول، استفاده از یک پایگاه داده جامع برای ذخیره داده و پشتیبانی از فرآیندهای عملکرد متقابل.
2. از منظر یک فرآیند کسب و کار: سیستمهای برنامهریزی منابع سازمان ابزارهایی هستند که به شرکتها کمک میکنند تا با یکپارچهسازی همه فرآیندهای کسب و کار، سادهسازی و مدیریت کنند.
3. از منظر عملکردی: یک مجموعه یکپارچه از برنامههایی که برای فعالیتهای اصلی سازمان پشتیبان تهیه شده است.
4. از منظر ارتباطی: یک سیتم اطلاعاتی در سطح سازمان که همه اطلاعات یک شرکت را یکپارچه میکند و یک دسترسی به اطلاعات به هنگام ارائه میدهد.
سیستمهای برنامهریزی منابع سازمان شامل مجموعههای گوناگون و متعددی است که یکپارچگی آنها اهمیت و ارزش مضاعف را برای سازمان و شاخههای مختلف آن پدید میآورد که از آن جمله عبارتند از: فروش و بازاریابی، برنامه مادر و اصلی، برنامهریزی پیشنیاز مواد، برنامهریزی پیشنیازهای ظرفیت، صورتحساب مواد، خرید، کنترل کارگاه، حساب پرداختها و مطالبات، تدارکات، مدیریت دارایی، حسابداری مالی؛ بیشتر سیستمهای برنامهریزی منابع سازمانی موجود آنقدر انعطافپذیر هستند که بتوان بعضی از زیر سیستمهای نرم-افزاری برنامهریزی منابع سازمان را بدون نیاز به داشتن کل مجموعه راهاندازی کرد.
سیستم برنامهریزی منابع سازمان و مهندسی مجدد فرآیندهای کسب و کار اعتبار اصلی سیستمهای برنامهریزی منابع سازمان، پیروی از فلسفههای مهندسی مجدد در طراحی مجدد فرآیندها و جریانهای اطلاعاتی سازمانی بوده است؛ برنامهریزی منابع سازمان فراتر از یک سیستم اطلاعاتی یکپارچه، سازمانها را به سمت بازنگری و بازبینی فرآیندها و ساختارهای خود سوق دادهاند؛ این سیستم با انتقال تجربیات برتر در حوزه فرآیندهای عملیاتی و زیرساختاری، سازمانها را به سمت افزایش کارایی فرآیندها و ارتقای انعطافپذیری سازمانها هدایت کردهاند.
پیاده سازی برنامهریزی منابع سازمان زمانی که سازمانها تصمیم بگیرند، سیستم برنامهریزی منابع سازمان را پیاده کنند، با کار سادهای روبرو نیستند. با تنوع گسترده نرم-افزارهای در دسترس ERP مشخص کردن بهترین سیستم که مطابق با خواستههای سازمان باشد، کار سختی است و ممکن است فرآیند ارزیابی و انتخاب سیستم برنامهریزی منابع سازمان، زمان زیادی را به خود اختصاص دهد؛ خیلی از سیستمهایی که بدون دقت کافی، نرم-افزار ERP را انتخاب میکنند، در طی پیادهسازی با مسائل جدی و حادی مواجه میشوند. اگر سیستم برنامهریزی منابع سازمان به درستی و با ملاحظات اقتصادی و سازمانی استقرار یابد، افزایش بهرهوری و سودآوری آن قطعی است.
البته سیستمهای برنامهریزی منابع سازمان نمیتوانند بعد از پیاده سازی ثابت بماند و به نگهداری نیازمند است؛ نگهداری نیز نیازمند یک فرآیند کلیدی است که با تغییر محیط کسب و کار به سرعت تغییر کند.
معیارهای انتخاب سامانه برنامهریزی منابع سازمان
آلنبای در انتخاب بهترین بسته نرمافزاری ERP در کشور ترکیه معیارهای سفارشی سازی، قابلیت پیادهسازی، نگهداری، تغییرات زمان واقعی، انعطافپذیری، کاربر دوستی، هزینه، نیازهای سیستم، آموزش و پشتیبانی پس از فروش، سیستمهای پشتیبانی، امکانات تحلیل و گزارشدهی، اعتبار نامههای فروشنده، انسجام با دیگر نرمافزارها، انسجام اینترنت و گزینههای مالی را شناسایی نمود.
ضیائی و دیگران در انتخاب بهترین بسته نرمافزاری ERP در سازمانهای کوچک و متوسط معیارهای عوامل نرمافزاری - تناسب با چشم-انداز، دارا بودن زیرساختهای موردنیاز، امنیت و معماری شبکه، کامل بودن ماژولها، استانداردسازی، کاربر دوستی، آسانی انسجام با سیستمهای خارجی، آسانی توسعه و ارتقای داخلی، استفاده از جدیدترین قابلیتهای فناوری اطلاعات، پشتیبانی خودکار از اطلاعات، زمان پردازش کوتاه، قابلیت نگهداری - ، عوامل فروشنده - پشتیبانی و مشاوره، تجربه و دانش درباره کسب و کار سازمان، توانایی پیادهسازی، شرایط مالی، سهم بازار، تحقیق و توسعه، قیمتهای محصول و خدمات - و عوامل مدیریت پروژه - زمان کل پروژه، هزینه کل پروژه، ضمانتها و جریمههای دیرکرد - را شناسایی کردند.
هی و لی معیارهای نام تجاری فروشنده - شهرت، عملکرد عملیاتی، پیشزمینه صنعتی - ، کیفیت - عملکرد سیستم، انعطافپذیری - ، قیمت - قیمت نرمافزار، قیمت مشاوره و آموزش - و خدمات - خدمات پس از فروش و صلاحیت اجرا - را برای ارزیابی و انتخاب بهترین نرمافزار ERP شناسایی کردند.
سواد اطلاعاتی
سواد اطلاعاتی به عنوان توشهای ضروری برای گام نهادن در وادی عصر اطلاعات به مجموعه توانمندیهایی اطلاق میشود که افراد به کمک آن میتوانند تشخیص دهند که چه موقع به چه اطلاعاتی نیاز دارند و به جایابی، ارزیابی و استفاده مؤثر از اطلاعات موردنیاز مبادرت ورزند.
دسترسی به اطلاعات موردنیاز از میان انبوه اطلاعات موجود، خود مهارتهای خاصی را میطلبد. اصولاً طرح سواد اطلاعاتی به این دلیل بوده که افراد با دستیابی به آن به ویژه در جامعه اطلاعاتی کنونی قادر باشند به بهترین وجه ممکن نیازهای اطلاعاتی خود را برطرف سازند.
سواد اطلاعاتی یکی از ملزومات و پیشنیازهای جنبش نرمافزاری است زیرا میتواند توانایی پرورش فکر در جهت شناسایی نیازهای اطلاعاتی، شناسایی منابع و نظامهای اطلاعاتی، جستجو و بهرهگیری بهینه از منابع و نظامها و نهایتاً ارزیابی فرآیند کار را در افراد جامعه به وجود آورد آنها را به شهروندان جامعه اطلاعاتی تبدیل نماید. پس پیمودن این راهها و دستیابی به آنچه که بیان شد مهارتهای خاصی را میطلبد که به مجموعه این مهارتها، مهارتهای سواد اطلاعاتی گفته میشود.
به تعبیر نیل پستمن بیش از یک دهه قبل عبارت سواد به صرف توانایی خواندن و نوشتن معنا میشد اما امروزه اینگونه نیست زیرا با گسترده شدن مفهوم ارتباطات، معنای سواد در شکل واقعی خود مهارتی است که انسان را قادر میسازد بر ابزار و امکانات ارتباط مدیریت داشته باشد. با وجود اینکه هنوز خواندن و نوشتن جایگاه خود را از دست نداده است، در یک جامعه اطلاعاتی ابزاری ناکافی محسوب می-شود.
مزایای سواد اطلاعاتی:
تسلط به سواد اطلاعاتی به معنای واقعی میتوان بستر لازم برای توانمندسازی پژوهشگران در برنامهریزی بهتر برای مدیریت فرآیند پژوهش و دسترسی به اطلاعات مناسب برای هر مرحله از کار و نهایتاً تولید دانش جدید را به وجود آورد. ایجاد انگیزه و جرأت دست زدن به فعالیتهای پژوهشی از دیگر مزایای سواد اطلاعاتی است و با اطمینان میتوان گفت که بین سواد اطلاعاتی در یک جامعه و میزان رشد دانشآموزان جامعه رابطه مستقیم وجود دارد. فرآیند فعالیتهای ذهنی یک پژوهشگر در جریان انجام یک پژوهش به طور دائم با اطلاعات، چالش برای دسترسی مؤثر به آن و نیز پردازش آن درگیر است.
استانداردهای سواد اطلاعاتی:
مفهوم لغوی استاندارد به معنای نمونه، قاعده، اصل، مقیاس تصویبشده و هر چیزی است که به عنوان مبنایی برای مقایسه و ارتقاء وضعیت یک شیء یا فرآیند پذیرفته شود. استاندارد مشخصهای قطعی و قابل دسترس عموم درباره رویههای کاری، قوانین و الزاماتی است که توسط مرجع زیر صلاح و قانونی منتشر شده باشد.
