بخشی از مقاله
چكيده
با توجه به روند افزایشی توسعه اراضی شور و كمبود اراضی زراعی مطلوب براي كشاورزي، شناسایی گياهان مقاوم به شوري ازجمله بهليمو، كه یکی از گياهان مهم دارویی محسوب میشود، از اهميت زیادي برخوردار است. بدین منظور آزمایشی به صورت فاكتوریل در قالب طرحی كامال تصادفی با سه تکرار انجام شد . نتایج حاصل نشان داد افزایش تنش شوري بر ميزان پایداري غشاء ، ميزان نشت یونی پرولين در گياه اثر می گذارد. بدین ترتيب كه باالترین درصد نشتپذیري یونی مربوط به تيمار 151 ميلیموالر شوري بدون اپیبراسينوليد بود. ولی در بوتههاي تيمار شده با -22اپیبراسينوليد اثر صدمات ناشی از تنش شوري تا حد زیادي كاهش یافت. همچنين ميزان پراكسيداسيون ليپيدي در تنش شوري افزایش و در تنش شوري همراه با -22اپیبراسينوليد نسبت به تنش شوري تنها كاهش داشت. ميزان پرولين هم به طور چشمگيري در غلظت-هاي مختلف شوري افزایش یافت. دركل میتوان گفت كه هورمون -22اپیبراسينوليد به عنوان یک مادهي افزایش دهنده مقاومت می تواند تا حد زیادي در مقابله با تنشهاي محيطی كارساز باشد.
کلمات کليدي: تنش شوري، -22 اپی براسينوليد، به ليمو
مقدمه
گياه دارویی بهليمو با نام علمی Lippia citriodora L. از خانواده شاهپسند - 11 - - Verbenaceae - درختچهایی با ارتفاع 1/5 تا 2 متر است - . - 12 در فرهنگ گياه درمانی ایرانی برگهاي این گياه به صورت دمكردنی به منظور آرامبخشی ، ضدتشنج ، برطرفكننده تپش قلب و سرگيجه مصرف دارد . - 2 - در كشور ما، توليد محصوالت زراعی اغلب تحت تأثير تنش-هاي محيطی انجام میشود و بجز نوار شمالی كشور در بقيه نقاط آن معموال تنشهاي خشکی، شوري، گرما و سرما وجود دارد . - 9 - یکی از مکانيسمهاي مقاومت در برابر تنشهاي محيطی همانند شوري وتنش كمآبی وابسته به دو الیه ليپيدي و اسيدهاي چرب غيراشباع آن است كه در طی تنش پایداري غشاء را تضمين می كنند. در طی تنش شوري ميزان H2O2 گياه افزایش مییابد كه موجب پراكسيداسيون ليپيدها و آسيب غشایی میشود . - 6 - از طرفی توانایی براسينواستروئيد در بیاثر كردن تأثيرات بازدارندگی نمک بر روي گياهچههاي بادامزمينی گزارش شده است. همچنين در اكاليپتوس تيمار بذور با -22 اپیبراسينوليد باعث افزایش جوانه زنی تحت شرایط شور گردید . - 12 - تجمع پرولين در شرایط تنش شوري، بيش از سایر اسيدهايآمينه صورت میگيرد كه میتواند در تنظيم اسمزي و احتماال حفظ فعاليت آنزیمی گياه نقش داشته باشد . - 3 - لذا از آنجا كه شوري باعث كاهش بازده مطلوب در گياه میشود, تيمار گياه با مادهایی مثل -22اپیبراسينوليد كه بازده را در گياه افزایش و صدمات را كاهش دهد معقوالنه به نظر میرسد.
مواد و روشها
ریزگياهان گونهي Lippia citriodora. پس از دریافت از بخش گياهان دارویی دانشکده داروسازي دانشگاه اصفهان به قطعات 1/5-2 سانتیمتري تقسيم و به ظرفهاي حاوي 31 ميلی ليتر محيط كشت - Murashige and Skoog - MS داراي 3 درصد ساكاروز و 1 درصد آگار ، بدون هورمون با pH = 5/9 انتقال داده شد. ظروف در اتاق كشت با دماي 25 ± 1 درجه سانتیگراد و دوره نوري 16 ساعت روشنایی و 9 ساعت تاریکی وشدت نور 21 μM photon m-2 s-1 منتقل گردید. به منظور سازگاري گياهچههایی كه داراي ساقه ، برگ و ریشه بودند آنها را ازآگار خارج كرده و در گلدانهاي كوچکی كه با تركيبی از پرليت، ورمیكوليت و خاک زراعی با نسبت 1:1:1 پر شده بود وارد كردیم. و بعد از سازگاري به گلخانه منتقل شدند. محلول-22اپیبراسينوليد در سه سطح - صفر، 1، 2 ميکرو موالر - تهيه شد و در مرحلهي11 تا12 برگی روي برگ گياه اسپري شد. این كار به مدت 3بار به صورت دو روز یکبار انجام گرفت سپس بعد از 2 روز ، گلدانها در 2 سطح شوري 1 - ،51،111، 151ميلی موالر - هر 3 روز یک بار آبياري شدند. پس از گذشت سه روز، ارزیابی اثرات تنش در غلظتهاي مختلف-22 اپیبراسينوليد آغاز شد. درصد نشت یونی با روش التس1 و همکاران - - 8، پرولين بر اساس روش باتس2 وهمکاران ، ميزان پراكسيداسيون ليپيد در بافت ها از طریق تعيين مالون دي آلدهيد - 7 - 3 مورد بررسی قرار گرفت.
آزمایشها بصورت طرح كامالً تصادفی در قالب فاكتوریل و با سه تکرار انجام شد. نتایج آزمایشات با استفاده از نرم افزار آماري SPSS 16 مورد تجزیه و تحليل قرار گرفت. در صورت معنیدار بودن دادهها، ميانگين شاخصهاي اندازهگيري با استفاده از آزمون دانکن گروهبندي شدند.
نتایج و بحث
نتایج تجزیه واریانس نشان داد كه تنش شوري اثر معنیداري روي شاخص پرولين و پراكسيداسيون ليپيد و نشت پذیري غشاء دارد. بطوریکه افزایش غلظت شوري موجب افزایش پراكسيداسيون ليپيد و نشتپذیري غشاء و پرولين میگردد. همچنين تيمار اپیبراسينوليد باعث كاهش ميزان هر سه پارامتر شد - جدول. - 1
جدول -1 نتایج تجزیه واریانس اثر -22اپی براسينوليد بر نشت پذیري یونی و پراكسيداسيون ليپيد و پرولين در گياه دارویی به ليمو تحت تنش شوري
شوري توليد انواع اكسيژنهاي فعال - 2 - ROS را تحریک میكندد. ROS بدا ليپيددها، پدروتیينهدا، رنگيدزههدا و اسديدهاي نوكلیيک 5 تركيب میشوند و سبب پراكسيداسيون ليپيد و آسيبهاي غشاء میشود . - 13 - در نتایج بدست آمده ایدن تحقيدق ميزان نشت پذیري غشاء درتنش شوري افزایش پيدا كرد و اپیبراسينوليد در سطح یک درصد باعث كداهش معندیدار ميدزان نشتپذیري غشاء شد - شکل -1نمودار-الف - . كه بنا به گزارش آليا6 و همکاران - - 1 اپیبراسينوليد باعث محافظت غشاء در برابدر رادیکالهاي آزاد شده و به دنبال نشتپذیري و پراكسيداسيون ليپيد كاهش پيدا میكند. در نتدایجی كده بدسدت آمدد ميدزان پراكسيداسيون ليپيد در تيمار با 2 ميکرو موالر اپیبراسينوليد كمترین ميزان خود رانشان داد كه اختالف چشمگيري با شداهد نداشت. اما نمونههایی كه تحت تنش شوري همراه با تيمار اپیبراسينوليد بود در مقایسه با نمونههایی كه تحدت تدنش شدوري تنها بودند اختالف معنیداري نشان داد - شکل-1نمودار ب - . تنش شوري باعث آسيب غشاء شده، این واكنش با كاهش جدذب دياكسيدكربن همراه است كه نتيجهي آن بسته شدن روزنهها میشود كه باعث كاهش فعاليدت آندزیمهداي هيددروليتيک7 و افزایش ميزان پراكسيداسيون ليپيدي میگردد . - 11 - ميزان پرولين در نتایجی كه بدست آمد با افزایش شوري افزایش زیدادي نسبت به كنترل نشان داد. همچنين در تيمار با اپیبراسينوليد این افزایش تا حد زیادي تعدیل پيدا كرد - شکل -2نمدودار ج - . یکی از معمولترین واكنشهایی كه گياهان در برابر تنشهاي محيطی به ویژه شوري از خود بروز میدهند پدیدهایی موسوم به تعدیل اسمزي است. محافت كنندههاي اسمزي نظير پرولين با تجمع در سيتوپالسم باعث تنظيم اسمزي میشوند . - 5 -
شکل -1 اثر -22اپیبراسينوليد بر ميزان پراكسيداسيون ليپيد - الف - و بر ميزان نشتپذیري یونی - ب - در گياه دارویی بهليمو تحت غلظتهاي متفاوت تنش شوري. دادهها تحت آناليز واریانس قرار گرفتند و ميانگينها با آزمون دانکن مقایسه شدند. - - P< 0.05 بعنوان اختالف معنی دارد در نظر گرفته شد .حروف متفاوت نشانه معنی دار بودن و حروف مشابه نشانه معنی دار نبودن داده ها در مقایسه با یکدیگر است.
