بخشی از مقاله
خلاصه
شوری پتانسیل آبهای زیر زمینی را کاهش میدهد و از این طریق جذب آب و مواد مغذی توسط گیاهان را محدود میکند، همچنین شوری ممکن است منجر به عدم تعادل یونی و سمیت شود. به منظور بررسی اثر تنش شوری بر برخی خصوصیات رشدی گیاه دارویی بهلیمو - Lippia Citriodora .L. - ،آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملاً تصادفی، با سه تکرار انجام شد. در این آزمایش، گیاهان با غلظتهای مختلف شوری 1/17 - ، 2/34 و 4/68 دسیزیمنس بر متر - قرار گرفتند. نتایج نشان داد که اثر شوری در بیشتر پارامترها معنیدار بود. با افزایش شوری، تمام پارامترها کاهش یافته است. همچنین در سطح شوری 4/68 دسی زیمنس بر متر برخی از صفات مورد مطالعه از قبیل ارتفاع، طول ریشه، وزن تر ریشه و وزن تر اندام هوایی با افزایش شوری کاهش یافت.
کلمات کلیدی: پارامترهای رشدی، تنش شوری، گیاه بهلیمو.
.1 مقدمه
بهلیمو با نام علمی Lippia Citriodora .L. از خانواده شاه پسند - Verbenaceae - ، درخچهای است به ارتفاع 1/5 تا 2 متر، دارای ساقه دراز و منشعب با یرگهای ساده، کامل و مجتمع به رنگ سبز روشن، گلها کوچک و دارای جامی است که از خارج سفید و از داخل آبی مایل به بنفش است 1]و.[2 از سرشاخههای بهلیمو در درمان نفخ، درد های عصبی، سر درد و سرما خوردگی استفاده میشود. همچنین به عنوان ادویه در مصارف خانگی برای معطر ساختن گوشت ماهی، انواع مربا و .... بکار میرود. گیاه بهلیمو برای رشد به هوای گرم، آب کافی و رطوبت بالا نیاز دارد. PH مناسب خاک برای این گیاه 6/5 گزارش شده است .[3] بر اساس آمار ارائه شده 7/33 میلیون هکتار از اراضی کشاورزی ایران با مشکل شوری مواجه میباشند. تنشهای محیطی بهویژه شوری و خشکی بیش از عوامل دیگر موجب کاهش تولیدات گیاهی در سطح جهان میشوند. خسارت شوری در گیاهان از طریق اثر اسمزی، اثر سمیت ویژه یونها و اختلال در جذب عناصر غذایی میباشد .[4] ارزیابی تحمل به شوری نسبی تعدادی از گیاهان زراعی نشان میدهد که معمولاً عملکرد اکثر گیاهان تا حد معینی از شوری کاهش نمییابد؛ سپس با افزایش شوری، عملکرد تقریباً به صورت خطی کاهش مییابد. در عین حال واکنش گیاه به شوری، پیچیده بوده و به مدت زمان تنش، نوع شوری، مرحله رشد گیاه و زمانی که گیاه در معرض تنش شوری قرار دارد و نیز بسیاری از عوامل دیگر وابسته است .[5]
گزارشات گوناگونی در مورد اثر شوری بر کاهش پارامترهای رشد وجود دارد که از جمله میتوان به گزارشهایی روی چغندر قند و اسفناج 9] و [10، اشاره کرد. در آزمایشی که به منظور بررسی اثر تنش شوری بر برخی پارامترهای فیزیولوژیک گیاه مرزه انجام گرفت، گزارش کردند که با افزایش شوری، پارامترهای رشد و سرعت فتوسنتز کاهش پیدا کرد .[11]
.2 مواد و روشها
این پژوهش در قالب بلوکهای کاملاً تصادفی - RCBD - ، با سه تکرار - در هر تکرار 5 گلدان - در شرایط مزرعهای طراحی شده است. تیمارها شامل سه سطح شوری سدیم کلرید - 1/17 - شاهد - ، 2/34، 4/68 دسیزیمنس بر متر - ، میباشند. واحدهای آزمایشی شامل گلدانهای پلاستیکی با قطر 25 سانتی متر و ارتفاع 30 سانتی متر لحاظ شده است. گلدانها با خاکی با بافت لومی رسی به اندازه یکسان برای همه و تا مرحله استقرار کامل با آب معمولی آبیاری شدند. پس از استقرار کامل، آبیاری گیاهان با آب شور طبق ظرفیت زراعی مزرعه، انجام شده است. در پایان آزمایش برخی از صفات رویشی گیاه مانند ارتفاع، وزن خشک و تر اندام هوایی، طول ریشه، وزن خشک و تر ریشه مورد بررسی قرار گرفتند. پس از ثبت وزن تر، اندام هوایی و ریشه گیاه در دمای 70 درجه سانتیگراد به مدت 24 ساعت خشک شدند و وزن خشک ثبت شده است. دادهها با استفاده از نرم افزار MSTAT-C مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند و بررسی مقایسه میانگینها با آزمون چند دامنه دانکن - DMRT - انجام شده است و نمودارها با استفاده از نرم افزار اکسل رسم شدند.
.3 نتایج و بحث
نتایج حاصل از تجزیه واریانس نشان داد که تنش شوری تأثیر معنیداری بر ارتفاع و وزن اندام هوایی و همچنین بر طول ریشه و وزن آن در سطح یک درصد دارد - جدول . - 1 با افزایش میزان شوری از ارتفاع و وزن اندام هوایی گیاه کم شده است به طوری که بیشترین و کمترین ارتفاع را به ترتیب در تیمار شاهد با 65/65 سانتی متر و در تیمار 4/68 دسیزیمنس بر متر با 57/87 سانتی متر مشاهده کردیم - شکل 1 و . - 2
جدول -1 تجزیه واریانس سطوح مختلف شوری بر صفات اندازهگیری شده گیاه دارویی بهلیمو
