بخشی از مقاله
چکیده
پژوهش حاضر بهمنظور بررسی تأثیر تنش لرزشی بر ویژگیهای روزنهای حسنیوسف بهصورت گلدانی و بر اساس فاکتوریل در قالب طرح کاملاً تصادفی در سه تکرار، در سه زمان صفر - شاهد - ، پنج و ده دقیقه و فرکانس پنج، 10 و 12/5 مگاهرتز انجام گرفت. نتایج نشان داد که تنش مکانیکی تأثیر معنیداری بر روی اندازه سلولهای محافظ روزنهای نداشت. تنش باعث افزایش تراکم روزنهای گردید و زمان 5 و 10 دقیقه تأثیر یکسانی داشت، تنش با فرکانس بیشتر باعث کاهش تراکم روزنهای شد ولی تفاوتی بین فرکانس 10 و 12/5 وجود نداشت.
کلمات کلیدی: تنش مکانیکی، حسنیوسف، تراکم روزنهای
.1 مقدمه
گیاه زینتی حسنیوسف - Coleus blumei Benth. - از خانواده نعناع Laminaceae، گیاهی علفی، پررشد، دارای برگهای زینتی رنگی که با زیبایی و تنوع ویژهاش، آن را از هر گیاه دیگری متمایز میسازد .>3@ ساقهی گیاهان این جنس در برش سطح مقطع به شکل چهارگوش، برگها متقابل با طول 2/5 تا 10 سانتیمتر، مضرس، دمبرگدار یا بدون دمبرگ است >.3@از این گیاه عمدتاً بهصورت گلدانی و آپارتمانی استفاده میشود.
استفاده از تنشهای مکانیکی کنترل شده مانند تنشهای تکانی، لرزشی و یا تماسی، راهکاری برای کنترل رشد و کاهش ارتفاع گیاهان زینتی بهمنظور پرپشت شدن گلدان و افزایش بازارپسندی میباشد 7@، 10، 13 و>6، همچنین استفاده از این گونه تنشها بجای مواد شیمیایی کنترل کننده رشد در تولید نشاهای مقاوم و دارای ارتفاع مناسب جهت سهولت در حمل و نقل کاربرد دارد 5@ و .>8
روزنههای هوایی نقش اساسی در فتوسنتز گیاه دارند و عکس العمل آنها به شرایط مختلف محیطی ازعوامل مؤثر در رشد، نمو و تولید محصولات زراعی و باغی میباشد. باز و بسته شدن روزنههای هوایی نتیجه اثر متقابل فاکتورهای فیزیولوژیکی و شرایط محیطی است 9@، 14 و >4، بسته شدن روزنهها از دست دادن آب را کم کرده و منجر به کاهش تنفس میشود و در نتیجه تجمع یونهای سمی را در بخش هوایی به حداقل میرساند .>1@ روزنههای هوایی برای واکنش مناسب، عوامل مختلف محیطی را حس کرده و قادر به تلفیق دقیق آنها با علایم درونی گیاه میباشد11@ و .>9 تنشهای محیطی مانند تنش شوری و خشکی باعث کاهش تراکم روزنهای در گیاهان تحت تنش میشود .>2@ در این تحقیق تأثیر تنش مکانیکی از نوع لرزشی بر ویژگیهای روزنهای گل حسنیوسف مورد بررسی قرار گرفت.
.2 مواد و روشها
این پژوهش بر روی گیاه حسنیوسف در طی بهار سال 1396 در گلخانهی پژوهشی دانشکده کشاورزی دانشگاه لرستان با میانگین دمای روزانه گلخانه 22-28 درجه سانتی گراد، رطوبت 60-70 درصد و نور 600 میکرومول بر متر مربع در ثانیه انجام گرفت. در این پژوهش ابتدا گیاه مورد نظر از طریق قلمه از گیاه مادری تکثیر، سپس قلمههای دارای 2-3 جوانه
و دارای 2 برگ بهطور مستقیم در گلدانهای حاوی یک قسمت خاک، یک قسمت ماسه و یک قسمت کود حیوانی پوسیده کشت شدند. پس از ریشهدار شدن و استقرار گیاه در خاک که حدود یک هفته طول کشید، اعمال تیمارها روزی یکبار - صبح بعد از طلوع خورشید - شروع شد. پس از استقرار کامل گیاهان، تنش لرزشی توسط دستگاه لرزاننده موجود در گلخانه دانشکده بر روی گیاهان اعمال شد. برای شبیهسازی ارتعاشات بر روی گلها، دستگاه شبیهساز ارتعاشات در شرایط آزمایشگاه طراحی و ساخته شد.
آزمایش بهصورت فاکتوریل رد قالب طرح کاملاً تصادفی با سه تکرار اجرا شد. تیمار مدت زمان اعمال تنش در سه زمان صفر - شاهد - ، پنج و 10 دقیقه و تیمار شدت اعمال تنش در سه سطح 7/5 ، 10 و 12/5 مگاهرتز بر روی گیاهان اعمال شد. پس از استقرار کامل گیاهان تیمارها بهمدت چهار هفته اعمال شد. برای اندازهگیری ویژگیهای روزنهای قسمتی از اپیدرم تحتانی یک برگ بالغ جدا شده و پس از تهیه اسلاید میکروسکوپی با استفاده از روش عکسبرداری میکروسکوپی با بزرگنماییهای 30 و 10 و همچنین با استفاده از نرمافزار ایمج تولز1 تراکم روزنهای و اندازه سلولهای روزنه - طول و عرض سلولهای محافظ روزنه - اندازهگیری و محاسبه گردید .>14] برای اندازهگیری طول و عرض سلولهای روزنه حداقل 30 روزنه بهطور تصادفی از هر اسلاید مربوط به اپیدرم یک برگ عکسبرداری شد و میانگین اندازه آنها بهعنوان اندازه روزنه در آن تکرار در نظر گرفته شد. برای اندازهگیری تراکم روزنه نیز از هر اسلاید دو عکس بهطور تصادفی تهیه و میانگین آنها بهعنوان تراکم روزنه در آن تکرار در نظر گرفته شد. برای تجزیه آماری از نرمافزارهای Minitab و Excel استفاده شد. مقایسه میانگینها با استفاده از آزمون PLSD در سطح احتمال پنج درصد انجام شد.
.3 نتایج و بحث
نتایج تجزیه واریانس دادهها - جدول - 1 نشان داد که اثر اصلی مدت و شدت تنش بر تراکم روزنهای در سطح یک درصد معنیدار شد اما اثر متقابل آنها معنیدار نشد، تنش مکانیکی تأثیر معنیداری بر روی اندازه سلولهای محافظ روزنهای نداشت. تنش باعث افزایش تراکم روزنهای گردید و زمان 5 و 10 دقیقه تأثیر یکسانی داشت، گیاهانی که بهمدت ده دقیقه تحت تنش بودند 7/8 درصد نسبت به شاهد تراکم روزنهای بیشتری داشت - شکل . - 2 تنش با فرکانس بیشتر باعث کاهش تراکم روزنهای شد ولی تفاوتی بین فرکانس 10 و 12/5 وجود نداشت.
شکل .2 تراکم روزنهای در گیاه حسن یوسف تحت مدت و شدت تنش مکانیکی - - A و گیاه شاهد . - B -
با افزایش فرکانس تنش، تراکم روزنهای کاهش یافت و کمترین تراکم روزنهای در گیاهانی که با شدت 12/5 مگاهرتز تحت تنش بودند، مشاهده شد - جدول . - 2 اثر مدت و شدت تنش لرزشی و اثر متقابل آنها بر طول و عرض سلولهای نگهبان روزنه معنیدار نشد - جدول . - 1
جدول .1 تجزیه واریانس - میانگین مربعات - اثر شدت و مدت تنش مکانیکی بر برخی از ویژگیهای روزنهای در حسنیوسف.
