بخشی از مقاله
چکیده:
جنگل های هیرکانی شمال ایران دربردارنده تنوع بالایی از گونه های درختی و درختچه ای می باشد. لذا در طی این تحقیق به بررسی برخی از گونه های درختی پایین بند و میان بند جنگلهای هیرکانی پرداخته شد. مطالعات بر روی آناتومی برگ درختان با نمونه گیری از قسمت مرکز و جهت جنوبی تاج و از برگهایی که حداکثر رشد خود رسیده اند از 3 ایستگاه از استان های گیلان، مازندران و گلستان و از هر ایستگاه 5 درخت و از هر درخت 5 برگ انجام پذیرفت. آناتومی برگ در گونه های درختی ممرز، خرمندی و انجیلی مورد مطالعه قرار گرفت. پارامتر های آناتومی مورد بررسی شامل تراکم روزنه در واحد سطح و اندازه و تیپ روزنه و تراکم کریستال در واحد سطح واندازه و نوع کریستال و همچنین تراکم کرک در واحد سطح واندازه و نوع کرک آن مورد بررسی و مقایسه قرار گرفت. تیپ روزنه در Diospyrus lotus آنموستیک ودر Parrotia persica تیپ غالب روزنه پاراستیک و لتروستیک هم مشاهده می شود، در Carpinus betulus نیز تیپ های آنموستیک،پاراستیک و لتروستیک مشاهده می شود.
واژه های کلیدی: جنگل های هیرکانی، گونه های درختی، برگ، تیپ روزنه
-1 مقدمه:
جنگل های هیرکانی شمال ایران از نقطه نظر ارتفاعی شامل سه زون پایین بند - زیر 700 متر ارتفاع از سطح دریا - ، میان بند - بین 700 تا 1500 متر - و بالابند - بالاتر از 1500 متر - می باشد - نقی نژاد و زارع زاده،1392،. - 103-121 این منطقه بزرگ، از نقطه نظر بارندگی، درجه حرارت و شرایط خاکی از سمت غرب به شرق - در امتداد طول جغرافیایی - و در شیب ارتفاعی مختلف - در طول عرض جغرافیایی - متفاوت می باشد و می توان پیش بینی کرد درختان برای سازگاری با شرایط خشکی و تغییرات درجه حرارتی در بعضی از ویژگی های آناتومیکی برگ موثر در فتوسنتز و بهره وری آبی مثل تعداد روزنه، اندازه روزنه، نحوه قرار گرفتن روزنه، نسبت پارانشیم نردبانی به پارانشیم اسفنجی و غیره در گونه های درختی تفاوت هایی دیده شود. در شرایط محیطی مرطوب سلولهای روزنه در اثر جذب رطوبت متورم شده - تورژسانس - و منفذ آن باز می شود .
در شرایط محیطی خشک سلولهای روزنه آب خود را از دست داده و پلاسمولیز میشود کهنهایتاً منجر به بسته شدن منفذ میگردد. دلیل باز و بسته شدن معکوس سلولهای روزنه عدم یکنواختی ضخامت دیواره سلولی می باشد. ضخامت در دیواره های داخلی سلولهای روزنه بیشتر از دیواره های خارجی آن می باشد. در برخی از گونه های گیاهی روزنه نسبت به سطح اپیدرم بیرون زدگی دارد مانند سرخس آنمیا و برخی دیگر در بشره فرو رفته می باشند همانند گونه صبرزرد و در اغلب گونه ها هم سطح با اپیدرم گیاه می باشد.مشخصات گیاه می تواند در گونه های مختلف تحت شرایط مختلف رشد تغییر کند، و منجر شود تا گونه ها سازگاری خود را تحت دامنه وسیعی از شرایط محیطی و دسترسی پذیری منابع حفظ کنند. شرایط اقلیمی، عاملی که در دهه های آتی از اهمیت زیادی برخوردار خواهد شد یکی از مهمترین جنبه ها است .
تغییر مشخصات آناتومی برگها که بر فتوسنتز و اثربخشی مصرف آب با متغیرهای اقلیمی - مثل چگالی و تراکم روزنه، ضخامت پهنه برگ، پوست و بشره برگ، لایه های میان برگ نرده ای و اسفنجی و نسبت میان برگ نرده ای به ضخامت میان برگ اسفنجی - قبلا در تحقیقات گوناگون نشان داده شده است - Abrams & . - Kubriske, 1990 ,245-253; Xu, Guo, Xu, Wei, & Wang, 2008 ,1789-1798تحقیقات مشابهی نیز در روی گیاهان مختلف در ایران صورت گرفته است. مثلا رشیدی و همکاران - 1389 - ارتباط اقلیم و عوامل آلاینده روی آناتومی برگ گیاه زبان گنجشک مورد بررسی قرار دادند.
همچنین این محقیقن ارتباط عوال آلاینده و اقلیم را روی جمعیت های مختلف گیاه اقاقیا - Rubinia pseudoacasia - در بخش های مختلف ابرشهر تهران مطالعه کردند - Rashidi, . - Jalili, Sagheb -Talebi, & Hodgson, 2012,363-375 همچنین تغییرات مورفولوژیک و آناتومیک برگ برخی از گونه هایجنگلی در امتداد ارتفاع و سایر فاکتور های اکولوژیک نیز مورد تحقیق قرار گرفته است - یوسف زاده و همکاران، 2009،344-349، یوسف زاده و همکاران، 1387، 178-189، ربیعی و همکاران،1388،51-68 ،رشیدی و همکاران ،1389،. - 133-143تحقیق حاضر گزارشی از وضعیت روزنه ها و تیپ های مختلف آن در برگ سه گونه مهم ارتفاعات پایین بند و میان بند جنگل های هیرکانی ارائه می شود و با یکدیگر مورد مقایسه قرار می گیرد. گونه های مورد بررسی عبارتند از: گونه درختی ممرز - Carpinus - betulus، انجیلی - Parrotia persica - و خرمندی . - Diospyrus lotus -
-2 مواد و روشها:
منطقه مورد مطالعه:
این تحقیق روی سه گونه درختی از جنگل های پایین بند و میان بند هیرکانی در سه استان شمالی ایران - گیلان، مازندران و گلستان - انجام شده است - شکل 1 و . - 2 آدرس محل جمع آوری و نقاط طول و عرض جغرافیایی نمونه ها در جدول - 1 - نشان داده می شود. نقاط دقیق جغرافیایی گونه ها با کمک GPS مشخص شده است.
