بخشی از مقاله
چکیده
راهبردهای توسعه پایدار شهری با توانمندسازی رودخانه ها علاوه بر حفظ منابع ملی و اکوسیستمی ،نقش فضاینده ای در بالابردن کیفیت محیطی در محدوده های حرکتی رودها داشته و بستر مناسبی را برای ایجاد فضای سبز اراضی حاشیه رودها ایجاد می کند. این موضوع با محوریت حفظ آب و چگونگی بهره برداری از آن در محیط های شهری حائظ اهمیت بوده وارائه راهکارهایی برای استفاده از رودخانه های شهری و برنامه ریزی پایدار با ساخت پروژه هایی جهت رسیدن به دستاوردهای اجتماعی، اقتصادی و زیست محیطی با محوریتی یکپارچه در مسیر رودخانه های شهری چرایی این تحقیق را در بردارد.
کیفیت محیط کالبدی-فضایی و کیفیت محیط ادراکی حسی در یک بررسی اجمالی در محیط های شهری به دلیل پایداری هویتی و ایجاد یک منظر ذهنی قوی از شهر در چگونگی برخورد با رودخانه ها مورد بررسی می باشد. تجربه انسانی در شناخت و ارزیابی محیط پیرامونی مورد تاکید بوده ومولفه های عینی از زیباشناختی را تعریف و ارائه می دهد. ایجاد مسیر های حرکتی در لبه وحاشیه رودها ،نحوه دسترسی و استفاده شهروندان از پل ها ،ایجاد گذرگاها برای عبور پیاده و سایر تمهیدات و پروژهای زیست محیطی ،اقتصادی و اجتماعی دربستر رودخانه ها از جمله موارد مورد بحث می باشد.
نقش پل های ارتباطی در مسیر رودخانه ها امروزه صرفا با محوریت عبور وسایل نقلیه بوده و درک محیطی آن را مختصر و منوط به هنگام عبور کرده و از کیفیت سکانس های حرکتی - استنباطی رودخانه می کاهد. بنابرین حرکت و گذر از روی آب ، ایستادن و حتی تامل و نشستن بر روی پل بر تاثیرات محیطی و نقش فزاینده آن افزوده و کیفیت بالایی را در ایجاد تصاویر بیادماندنی از محیط شهری رودخانه ها شامل می شود. موضوع اصلی نمونه موردی ،احیای فضای شهری درمسیر حرکت آب که ماهیتی پیچیده از درک محیطی را دارد ،شامل می شود. چالش های زیست محیطی ،اجتماعی و اقتصادی با صرف نظر از ویژگی استراتژیک رود خانه صوفی چای مراغه در حل معضل دریاچه ارومیه از مواضع پیشروی ما برای ارائه راهکاری درست می باشد.
کلمات کلیدی: کیفیت محیطی ،توسعه پایدار ،رودخانه های شهری
مقدمه
محدوده رودخانه های شهری هزاران سال است که محور توسعه و گسترش شهری محسوب می شوند.نقش آب و مدیریت آن یکی از محورهای استراتژیک حوزه شهری است. طبیعت به دلیل محدودیت های محیطی و ذاتی که دارد باید با دقت بیشتری مورد مطالعه و برنامه ریزی قرار گیرد، ولی در عین حال میتوان از فرصت های مناسب آن بشکل بهینه بهره برداری کرد.حوزه مطالعاتی برای دستیابی و ارائه الگوهایی برای افزایش تاثیرات محیطی و کیفیت فضایی به شکل زیر در بخش های مختلف ،تدوین و بررسی می شود.
تحلیل و بررسی الگوهای زیستی در مسیر حرکت▪ بررسی شاخص های منظر شهری در سطوح مختلف▪کیفیت محیطی وفضای باز رودخانه ای▪ شناخت وبررسی رودخانه صوفی چای مراغه ،عناصر شهری در ارتباط با آن ،توانمند سازی و بهره برداری از آن رودها یکی از عوارض مهم طبیعی در بسیاری از شهرها هستند که به سبب ماهیت خود تاثیر زیادی بر شرایط زیست محیطی شهرها می گذارند. زمین های حاشیه رودها می توانند بستر مناسبی برای ایجاد فضاهای سبز همگانی باشند. ساماندهی این اراضی به دلیل پراکندگی قابل قبولی که در مسیر حرکتی دارند ،موجب ایجاد دسترسی بیشتری به فضاهای سبز برای شهروندان شده و نیز باعث بالا رفتن سرانه فضای سبز شهری می شود.
بخش اول
تحلیل و بررسی نقش آب در الگوهای زیستی محیط های شهری نقش آب در شکل گیری نخستین زیستگاه های انسانی پاسخی است به یک نیاز زیستی. اما وقتی فراتر از یک نیاز، وارد محدوده های شهری ،خانه سازی و بنای مجموعه های مسکونی می شود، بار فرهنگی می گیرد، معماری پدید می آید و آب در زندگی انسان جایگاه هنری پیدا می کند و از خلاقیت هنرمندان و معماران مایه می گیرد. درک مفهوم آب در معماری همان درک معماری آب است. درک قوانین فیزیکی رفتار آب، احساسات ما در مقابل کنش و واکنش آب و مهمتر از همه نقش و تمثیل و ارتباط آن با زندگی انسان ها است. آب استعاره ای متناقض است و به همراه خاک، آتش و هوا، عناصر چهارگانه تشکیل دهنده جهان هستی به شمار رفته است.
آب یکی از عناصر طبیعی به شمار می رود که ماهیتی تغییر ناپذیر دارد. هرجاکه ظاهر می شود، کاربرد آن باید منعکس کننده سرزندگی و طراوت طبیعتی باشدکه از آن سرچشمه می گیرد. دسترسی به منابع آب از دیرباز به عنوان یکی از مهم ترین عوامل موثر در مکان یابی شهری مورد توجه بوده است. بررسی کلی جغرافیایی شهرهای ایران به خوبی وابستگی میان زندگی شهری و دسترسی به منابع آب را نشان می دهد. فلات ایران به دلیل تنوع اقلیمی و چشم انداز محیط طبیعی درهمه جا از منابع آب سطحی مطمئن برخوردار نیست، چگونگی حفظ و بهره برداری از آن بزرگترین چالش جوامع شهری می باشد .
طبق سازمان همکاری اقتصادی و توسعه، مهم ترین تأثیرات فعالیت های انسان بر روی آبها در سه مورد خلاصه می شود: مصرف بیش از حد آب و از بین رفتن منابع آب، و آلودگی آب های سطحی و زیرزمینی. بنابراین در ارائه راهکارهای مدنظر برای رسیدن به مواد فوق بررسی الگوهای زیستی نشان دهنده نحوه استفاده از منابع شهری در مصارف خانگی و فعالیتهای انسانی در حوزه کشاورزی و صنعتی و همچنین حفظ و گسترش منابع گیاهی وآبخیزداری در محدوده دریا و دریاچه ها خواهد بود.
در اجرای پروژه های وابسته به رودخانه ها ،قبل از انجام ، پیامدها و یا اثرات سوء ومهم محیط زیستی آن باید با اقداماتی از طریق عملیات مهندسی و مدیریت پروژه کاهش یافته و به عنوان یک اصل مهم گزارش ارزیابی اثرات آن لحاظ شده و تا قبل از ارائه برنامه هایا اقدامات اصلاحی مورد تایید قرار نگیرد. پایش محیط زیستی یک پروژه از بروز احتمالی یک یا چند پیامد ناسازگار و حتی باشدت و اهمیت کم در اثر فعالیتهای آن پروژه را بررسی می کند.
هدف از ارایه این برنامه دستیابی به اطلاعاتی است که مشخص می نماید اثرات وپیامدهای فعالیتهای یک طرح یا پروژه چقدر است. پایش محیط زیستی به عنوان گردآوری و ارزیابی اطلاعات جهت موارد زیر به کارمی رود:· تعیین میزان اثراقدامات حفاظت محیط زیست·بهبود مدیریت پروژه و برنامه های مرتبط آن. - منوری ، مسعود، ارزیابی اثرات زیست محیطی - بدین منظور برای اصلاح الگو ها و حفظ تنوع زیستی می بایست در کنار پروژه های شهری از فعالیتهای ملی در تدوین استراتژی زیست محیطی استفاده کرده و به همکاری با سازمان های وابسته به توسعه پایدار قبل از ایجاد ساختار های جدید و یا تغییر در آنها ،ادامه داد.
بخش دوم
بررسی شاخص های منظر شهری در سطوح مختلف منظر شهری اساسا وابسته به ادراک بصری بوده واین ادراک وابسته به زیبایی می باشد. منظر را نباید با محیط اشتباه گرفت چراکه منظر بخش قابل ادراک محیط بوده ودر سطوح مختلف منشا احساس هایی است که در بیننده ایجاد می شود .منظر از عناصر فیزیکی -کالبدی ،عناصر طبیعی ومصنوع ساخته شده که ظرف فضا را می سازند و متشکل از کف ،بدنه و مبلمان شهری وپوشش گیاهی و...است.
درک بصری از منظر های شهری محصول ادراک و تشخیص است، اینکه ما از محیط چه احساسی داریم وبرای ما چه معنی می دهد. عقاید زیبایی از مبانی فرهنگی و اجتماعی تشکیل شده بنابراین تشخیص این موضوع مهم است که سلیقه و ذوق عموم برای محیط های ویژه گسترده تر از ملاک و معیار زیبایی است. پنج خصوصیت از محیط های دوست داشتنی از دیدگاه جک نسر به شکل زیر تعریف می شود.1. تمیزی و نگهداری خوب2. اصالت تاریخی داشتن3.نظم داشتن4.رنگ طبیعی داشتن5.فضای باز و تعریف شده است.
رودخانه های شهری با داشتن طبیعت ذاتی در باز بودن عرصه ،نظم وسیالیتی طبیعی و برخورداری از نقش سازنده به عنوان ستون فقرات اصلی در شهر ،از اصالت قابل توجهی برخودار بوده و محیطی زیبا را شکل خواهد داد . آنچه که در این حوزه توجه ما را خواستار است ،نگهداری از حوزه رودخانه ها و حفظ طبیعت آن در پاکیزگی آب و رودخانه است. دریافت چشم اندازهای متوالی در طول مسیر حرکت رودخانه ها منجر به جلب توجه انسان به محیط و ایجاد تأثیرات مطلوب بصری خواهد شد.یک راه طولانی در مسیر حرکت آب و لبه رودخانه گزینه مناسبی برای طراحی شهری بوده که به واسطه ایجاد آب ریزش گاه ها ،پیچ و خم طبیعی ،آب بندها و محل های توقف و نشستن دیدهای متوالی وتصاویر دلنشینی ارائه خواهد داد.
