بخشی از مقاله
چکیده -
زمینه و هدف: رشد سریع و روزافزون صنعت ارتباطات و مخابرات و کاربری عمومی تلفن های همراه، بحث هایی را بر سر احتمال بروز عوارضی بر سلامت بشر بخاطر پرتوگیری از میادین رادیو فرکانس ناشی از این تلفن ها و یا ایستگاههای پایه آنها و سایر منابع نظیر رادار، امواج رادیو - تلویزیون و کاربردهای صنعتی و پزشکی برانگیخته است.
روش کار: در این تحقیق 40 سر موش به 5 گروه 8 تائی تقسیم شدند. چهارگروه آزمون طی یکماه روزانه دو بار به مدت 30 دقیقه ، یک، دو و چهار ساعت در شبانه روز در معرض تابش امواج با فرکانس 900 و1800 مگا هرتز قرار داده شدند. سپس خون گیری از ناحیه قلب انجام شد و فاکتورهای خونی مورد ارزیابی قرار گرفت.
یافته ها : از 10 فاکتور خونی فقط میانگین غلظت متوسط هموگلوبین سلولی و میانگین مقدار متوسط هموگلوبین سلولی در برخی گروههای آزمون در مقایسه با گروه کنترل اختلاف معنی داری داشتند.
نتیجه گیری: از آنجا تمام بدن انسان در معرض تابش گیری امواج الکترومغناطیسی ناشی از آنتن ها و گوشی تلفن همراه می باشد برخی از فاکتورهای خونی می تواند به میزان اندکی تحت تاثیر آثار سو امواج الکترومغناطیسی تلفن همراه واقع شود.
-1 مقدمه
رشد سریع و روزافزون صنعت ارتباطات و مخابرات و کاربری عمومی تلفن های همراه، بحث هایی را بر سر احتمال بروز عوارضی بر سلامت بشربوجود آورده است؛ نگرانی ها در این خصوص از آنجا نشأت می گیرد که فن آوریهای نو،معمولاً بدون تدارک اطلاعات زمینه لازم برای عموم مردم در باره ماهیت آنها بوده و بحث کافی در خصوص موارد شک و یقین در مجامع علمی درباره احتمال عواقب مضر بر سلامتی بشر صورت نمی گیرد.
اهمیت امر تا جائی است که سازمان بهداشت جهانی 1 - WHO - از سال 1996 یک پروژه بین المللی در خصوص اثرات امواج الکترو مغناطیسی - 2 - EMF را با مشارکت کمیسیون بین المللی حفاظت در برابر تشعشع غیریونیزان 3 - ICNIRP - برای ارزیابی خطرات احتمالی امواج فوق بر سلامت انسان آغاز نموده است.
اکثر شبکه های مخابراتی به دو طریق دیجیتالی سیستم جهانی ارتباطات تلفن همراه 4 - GSM - و سیستم دستیابی چندگانه از طریق کد 5 - CDMA - می باشند که با آنتن های ایستگاهی 6 - BTS - از طریق انتقال امواج رادیو فرکانسی 7 - RF - با تلفن های همراه ارتباط برقرار می کنند.
طیف میدانهای الکترومغناطیسی به دو دسته عمده یونیزان و غیریونیزان تقسیم می شود که همه تابش ها و میدانها ی طیف الکترومغناطیسی را که بطور طبیعی انرژی موثر برای تولید یون در ماده را ندارند شامل می شود و از ویژگیهای آنها انرژی بر فوتون کمتر از 12ev و فرکانس کمتر از 3×10 15 HZ - طول موج بزرگتر از - 10nm می باشد را طیف غیریونیزان امواج الکترومغناطیسی می نامند.
به طور خلاصه تابش های غیر یونساز زیر مجموعه طیف میدانهای الکترومغناطیسی، فرکانس های رادیویی - با طیف فرکانس 300 HZ تا - 300GHZ زیر مجموعه تابش های غیر یونساز، تابش های مایکروویو - دارای فرکانس 300 MHZ تا GHZ - 300 زیر مجموعه فرکانس های رادیویی و امواج تلفن همراه زیر مجموعه تابش های مایکروویو است .
با توجه به اینکه میزان انرژی بر فوتون تولیدی توسط تشعشع RF، برای ایجاد اثرات شیمیایی در سلول کافی نمی باشد، پس به نظر می رسدکه آثار بیولوژیکی این نوع تشعشع به صورت غیر مستقیم بر سلول ها القاء می شود. اثرات غیر مستقیم این گونه تشعشع را بر اساس میزان جذب انرژی در بافت می توان به دو گروه حرارتی و غیر حرارتی دسته بندی نمود؛ در صورت پایین بودن میزان جذب انرژی، آثار غیر حرارتی و در غیر این صورت، آثار حرارتی بروز خواهند نمود. حرارت تولید شده، ناشی از قرار گرفتن مولکول های قطبی - نظیرمولکول های آب - در میدان نوسان کننده RF می باشند . - 3-4 - امواج RF توسط منابع متعددی شامل: تلفن های همراه، ایستگاههای مخابراتی، تلویزیون، رادیو و گرم کننده های 8RF تابش می شوند . - 3 - استفاده روزافزون از تلفن همراه باعث افزایش نگرانی در مورد آثار سوء احتمالی امواج تابشی از تلفن همراه بر سلامت عموم مردم شده است .
تحقیقات انجام شده در زمینه تأثیرات بیولوژیک امواج رادیویی و ماکروویو ازجمله تأثیر بر ساختار DNA، انحرافات کروموزومی، میکرونکلوئید، سد خونی- مغزی، سرطان، فشارخون، مغز، سیستم عصبی، ژنتیک، پاسخ به استرس و غیره در سه مقاله مروری جمع بندی و به تفصیل مورد بحث قرار گرفته است .
آنتن های ایستگاهی وگوشی تلفن همراه دو منبع پرتوگیری RF ناشی از سیستم های تلفن همراه می باشد که پرتودهی آنتن ها پیوسته ولی ضعیف می باشد و باعث پرتوگیری تمام بدنی9 جمعیت می شود. پرتوگیری از گوشی تلفن همراه به ناحیه سر شدیدتر است و فردی را که از این دستگاه استفاده می کند تحت تابش قرار می دهد - 3-1 - نگرانی ها در این خصوص و احتمال عواقب مضر بر سلامتی بشر منجر به تحقیق حاضر در جهت تاثیر امواج الکترومغناطیسی تلفن همراه بر فاکتور های خونی محیطی در موش کوچک آزمایشگاهی طراحی گردید.
-2 روش اجرا
در این پژوهش40 سر موش نر نژاد Balb/c بطور تصادفی به 5 گروه 8 تائی تقسیم شدند. یک گروه شاهد و 4 گروه دیگر به عنوان آزمون انتخاب شدند. چهار گروه آزمون طی یکماه، روزانه دو بار به مدت 30 دقیقه ، یک ساعت تحت تابش امواج با فرکانس 900 و1800 مگاهرتز قرار داده شدند.. این موش ها در اتاق پرورش حیوانات دانشگاه علوم پزشکی مشهد، در درجه حرارت 21 2 درجه سانتی گراد، رطوبت 65- 70 درصد و دوره نوری طبیعی در قفس های ویژه ای با هر هفته دو بار شستشو و ضد عفونی نگهداری شدند. برای تغذیه حیوانات از غذای آماده استاندارد استفاده گردید و آب کافی توسط بطری شیشه ای در اختیار آنها قرارداده شد. وقتی که موش ها به وزن 30-35 گرم و سن 7-8 هفتگی - سن بلوغ - رسیدند، تابش دهی به آنها آغاز شد.
1-2 تابش دهی حیوانات
برای تابش دهی از دستگاه مسدود کننده تلفن همراه استفاده شد؛ این دستگاه امواجی با فرکانس مشابه گوشی های تلفن همراه و تمام باندهای مربوط به شبکه تلفن همراه را منتشر می نماید. دراین دستگاه مسدود کننده - شکل - 1 چهار باند 900 - و 1800مگاهرتز CDMA و - GSM استاندارد تعریف شده در اتحادیه جهانی مخابرات 10 - ITU - در مورد پروتکلهای تلفن همراه استفاده شده است. این دستگاه مسدود کننده امواج تلفن همراه، امواج را با فرکانس و شدت معادل تلفن همراه تولید می کند که در راستای افق دارای میدان همگن می باشد و ماکزیمم توان خروجی یعنی دو وات این دستگاه در فاصله ای تا به شعاع دو متر از چهار آنتن است.
شکل دستگاه مولد امواج تلفن همراه - شامل چهار آنتن، آدابتور، پایه و کنترل از راه دور -
هر کدام از گروه ها در یک قفس جداگانه و غیر فلزی قرار داده شدند. با توجه به همگن بودن میدان در راستای افقی، قفس موش های گروه آزمون در فاصله ای با شعاع دو متر از دستگاه در راستای افقی آن قرار گرفتند دو مرحله تابش دهی با فاصله زمانی 12 ساعت، صبح ها ساعت 4- 8 و عصرها ساعت 16-18 طی 30 روز متوالی انجام شد. در هر مرحله تابش دهی، 4 قفس گروه آزمون با فاصله زمانی 0/5 ساعت، 1 ساعت، 2 ساعت و 4 ساعت بعد از روشن شدن دستگاه مولد امواج تلفن همراه از میدان الکترومغناطیسی خارج و به اتاق نگهداری حیوانات انتقال داده شدند. شرایط زیست محیطی اتاق آزمون ازهرجهت شبیه اتاق نگهداری حیوانات بود.
پلاکتها - PLT - ، میزان هموگلوبین - HGB - ، درصد هماتوکریت - HCT - ، میانگین حجم سلولی - MCV - ، مقدار متوسط هموگلوبین سلولی - MCH - و غلظت متوسط هموگلوبین سلولی - MCHC - توسط دستگاه CBC بیمارستان قائم مشهد مورد ارزیابی قرار گرفت و تعداد نوتروفیل ها - PMN - و تعداد لنفوسیت ها - MN - به وسیله لام خون محیطی آماده شده توسط کارشنان آزمایشگاه خون شناسی بیمارستان قائم با کمک میکروسکوپ شمارش شد.
3-2 تجزیه و تحلیل یافته ها
یافته های بدست آمده وارد کامپیوتر شده و توسط نرم افزار 11SPSS - ویرایش - 15 تجزیه و تحلیل گردید. در تحلیل با آزمون کلمگروف - اسمیرنوف12 توزیع نرمال بودن متغیر های کمی فاکتورهای خونی تایید شد بنابراین مقایسه بین گروهها از آزمون آنالیز واریانس یکطرفه13 و آزمون توکی14 استفاده شد.
-3 نتایج
برای اثر امواج تلفن همراه بر 10 فاکتور خونی موش کوچک آزمایشگاهی بدست آمد - جدول - که روی 8 فاکتور خونی اختلاف معنی داری در گروههای مختلف مورد بررسی > 0/05 - - P مشاهده نشد. اما دو فاکتور MCH و MCHC در برخی از گروههای آزمون مطابق جدول زیر اختلاف معنی داری مشاهده شد. که در جدول و نمودار یک و دو علامت ستاره - * - نشان دهنده اختلاف معنی دار بین دادهها از لحاظ آماری است 0/05 - . - P <
2-2 اندازه گیری فاکتور های خونی
در پایان دوره تابش دهی کلیه موش ها با اتر بیهوش شدند و با خون گیری مستقیم از قلب، خون مورد نظر جهت انجام آزمایشهای هماتولوژی تهیه گردید و8 فاکتور خونی شامل: تعداد گلبولهای سفید - WBC - ، تعداد گلبولهای قرمز - RBC - ، تعداد
جدول میانگین فاکتورهای خونی کروه کنترل و گروههای آزمون پس از 30 روز تابش گیری امواج تلفن همراه
