بخشی از مقاله
چکیده
این پژوهش با هدف بررسی تاثیر همزیستی قارچ میکوریزا، باکتری تیوباسیلوس و نسبتهای مختلف کودی بر میزان لیپید و پروتئین گیاه کنجد، به صورت آزمایش فاکتوریل و در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی در سال زراعی91-90 در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری انجام شد. عوامل مورد تحقیق شامل میکوریزا در دو سطح - کاربرد m1 و عدم کاربرد - m0، تیوباسیلوس در دو سطح - تلقیح tb1 و عدم تلقیح - tb0 و سه سطح کودی f0 } - عدم استفاده - ، f1 - اوره و سوپر فسفات تریپل به ترتیب 250 و 100 کیلوگرم در هکتار - ، f2 - اوره، سوپرفسفات تریپل و سولفات پتاسیم به ترتیب 250 ، 100 و 150 کیلوگرم در هکتار - در سه تکرار بودند. در بررسیها مشخص شد که اثرات متقابل تیمارها تاثیر معنیداری در افزایش میزان لیپید و پروتئین کنجد داشته اند.
واژههای کلیدی: پروتئین، تیوباسیلوس، کنجد، لیپید، میکوریزا
مقدمه
پیشبینی شده است که جمعیت کشور ما در سال 1400 بر مبنای نرخ رشد 2 درصد، از 120 میلیون نفر تجاوز کند و بر مبنای نرخ رشد 3 درصد، به 134 میلیون نفر برسد مظاهری، چنانچه قرار باشد عرضهی غذا به صورت کنونی انجام شود، کشور ما میبایست طی31 سال آینده دست کم 61 درصد به تولیدات کشاورزی خود بیفزاید - فائو1، - 1992 و افزایش تولید غذا تنها راه حل مشکل گرسنگی به ویژه در کشورهای در حال توسعه است و باید سرمایهگذاری بیشتری در امر تولید غذا صورت گیرد و روی هم رفته در سطح جهانی طی 20 سال آینده تولید غذا باید دو برابر شود.
دانه کنجد از لحاظ پروتئین، چربی، کلسیم، و فسفر غنی بوده و منبع خوبی از ویتامینهای آ و ب محسوب می شود. پروتئین دانه کنجد غالباً بین 19 تا 27 درصد متغیر می باشد احمدی وهمکاران،دانه های روغنی درمقایسه با غلات نیاز بیشتری به گوگرد دارند. بنابراین این عنصر نه تنها کمیت و کیفیت عملکرد را افزایش می دهد، بلکه کارآیی مصرف سایر عناصر مانند ازت و فسفر را بهبود می بخشد. آزمایشات نشان داد که تلقیح باکتری تیوباسیلوس بدون مصرف گوگرد نمیتواند تغییرات معنی داری را نسبت به شاهد ایجاد کند.
به منظور جبران کمبود عناصر غذایی و رفع نیاز غذایی گیاهان در جهت افزایش عملکرد، هماهنگ با حفظ محیط زیست و نیل به کشاورزی پایدار، استفاده از کودهای بیولوژیک یکی از موثرترین شیوه ها می باشد در آزمایشی، ملک ثابت و همکاران تأثیر چند سویه میکوریزا را بر صفات مهم مرفولوژیکی ارقام مختلف گندم مورد بررسی قرار دادند و دریافتند که کاربرد این سویه ها می تواند تغییرات معنی داری را در شاخص های گیاهی به دنبال داشته باشد. اردکانی و همکاران، افزایش ناشی از تلقیح گندم با قارچ میکوریزا در مقدار تأمین نیتروژن، فسفر، پتاسیم، آهن و منگنز را گزارش نمودند.
هدف از این مطالعه، بررسی روابط دوگانه و سه گانه بین میکوریزا، تیوباسیلوس و کودهای شیمیایی در تأثیرگذاری بر روغن و پروتئین و همچنین رونق کشاورزی ارگانیک و کاهش مصرف کودهای شیمیایی در کشت کنجد می باشد.
مواد و روشها
این آزمایش به صورت فاکتوریل و در قالب بلوک های کامل تصادفی در سال زراعی91-90 در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری انجام شد. عوامل مورد تحقیق شامل میکوریزا در دو سطح - کاربرد m1 و عدم کاربرد - m0، تیوباسیلوس در دو سطح - تلقیح tb1 و عدم تلقیح - tb0 و سه سطح کودی f0 } - عدم استفاده - ، f1 - اوره و سوپر فسفات تریپل به ترتیب 250 و 100 کیلوگرم در هکتار - ، f2 - اوره، سوپرفسفات تریپل و سولفات پتاسیم به ترتیب 250 ، 100 و 150 کیلوگرم در هکتار - که در سه تکرار بودند.
پس از آماده سازی زمین، در تاریخ 30 اردیبهشت 1391، بذور در کرتهایی به ابعاد 2×4 متر با فاصله ردیف 50 سانتیمتر و تراکم 25 بوته در متر مربع کشت شد. به منظور اجتناب از تداخل اثرات تیمارها، فاصله بین ردیفها 50 سانتیمتر و فاصله بلوکها از یکدیگر یک متر در نظر گرفته شد. در هر کرت چهار شیار با فاصله 50 سانتیمتر ایجاد شد،
در هنگام کشت ابتدا کودها بر اساس تیمارهای موردنظر در داخل شیارها پخش گردید و بعد از آن آبیاری صورت گرفته و بذور در داخل شیارها کشت شده و بر روی بذرها به مقدار 3-2 سانتیمتر خاک نرم ریخته شد.کرت هایی که نیازمند تلقیح با باکتری تیوباسیلوس بودند، ابتدا به مدت 7-5 دقیقه در محیط آزمایشگاه در مایه تلقیح قرار گرفته و بعد از خشک شدن در کرتهای مورد نظر کشت شدند. در مرحله 4-6 برگی وجین و تنک کردن صورت گرفت، آبیاری بسته به شرایط محیطی به روش بارانی انجام شد. اندازهگیری روغن و نیتروژن کل دانه، توسط دستگاه NIR مدل KJT-270 موجود در دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری انجام گرفت. سپس به منظور محاسبه پروتئین دانه، میزان نیتروژن در ضریب تبدیل ضرب شد.
نتایج و بحث
مقایسه میانگین اثر متقابل قارچ میکوریزا و باکتری تیوباسیلوس در سطح یک درصد در برآورد درصد روغن، نشان دهنده برتری تیمار کاربرد قارچ میکوریزا در عدم تلقیح با باکتری تیوباسیلوس با 54/88 درصد میباشد که نسبت به شاهد با مقدار 38/87 درصد افزایش 41/19 درصد افزایش را نشان میدهد . مقایسه میانگین اثرات متقابل قارچ میکوریزا - کاربرد m1 و عدم کاربرد - m0 و باکتری تیوباسیلوس - تلقیح tb1 و عدم تلقیح - tb0 بر غلظت روغن کنجد
در بررسی اثر تیمار اصلی سطوح کودی و تأثیر آن بر درصد روغن درسطح یک درصد، مشخص گردید که سطح دوم کودی دارای بیشترین میزان افزایش درصد غلظت روغن با 48/82 درصد بوده است . به نظر می رسد که کلونیزاسیون ریشه با قارچ میکوریزا میتواند ترکیب روغن و پروتئین دانه را از طریق تغییر در تغذیه عناصر با خارج شدن مواد متبولیکی از گیاه میزبان در واکنش به قارچ میکوریزا تغییر دهد - الکراکی و کلارک1، در بررسی کودهای بیولوژیک نیز به این نتایج دست یافتندکه کاربرد این کودها افزایش معنیداری در درصد روغن و پروتئین دانه داشته است.
