بخشی از مقاله
چکیده
گل آهار از جمله گیاهان حساس به شوري می باشد و از طرفی شوري مهمترین عامل محیطی محدود کننده رشد و تولید محصول در گیاهان میباشد. لذا این آزمایش در سال زراعی 1392-93 در گلخانه تحقیقاتی مجتمع آموزش عالی شیروان با هدف بررسی تأثیر اسید سالیسیلیک، گلایسین، بتائین و گلایسین بتائین بر خصوصیات مورفولوژیک گل آهار تحت تنش شوري در قالب طرح بلوكهاي کامل تصادفی با 11 تیمار در سه تکرار انجام شد. در این تحقیق کلیه ترکیبات آلی با غلظت 10 میلی مولار استفاده شد. تنش شوري اعمال شده نیز در سطوح 100 و 200 میلی مولار کلرید سدیم بود. صفات مورد مطالعه شامل ارتفاع بوته، قطر گلآذین، وزن خشک اندام هوایی و ریشه، قطر گل، تعداد گلبرگ می باشد. نتایج نشان داد که تأثیر اسید سالیسیلیک، گلایسین، بتائین و گلایسین بتائین بر کلیه صفات مورفولوژیک در گل آهار تحت تنش شوري در سطح یک درصد معنیدار بود. با افزایش تنش شوري از 100 به 200 میلی مولار کلرید سدیم، کلیه صفات مورد بررسی به طور معنی داري کاهش یافت. به طور کلی نتایج نشان داد که اسید سالیسیلیک در بین ترکیبات آلی مورد استفاده، صفات مورد مطالعه را به میزان بیشتري در گل آهار تحت تنش شوري افزایش داد و به عبارتی اثر مخرب تنش را بر گیاه به میزان بیشتري کاهش داد. بنابر این سالیسیلیک اسید باعث افزایش تحمل گل آهار به تنش شوري گردید. پس از اسید سالیسیلیک، به ترتیب گلایسین بتائین، گلایسین و بتائین قرار داشت. لازم به ذکر است که در مجموع استفاده از ترکیبات آلی نسبت به شاهد - بدون استفاده از ترکیبات آلی - باعث تخفیف اثرات تنش شوري شد.
مقدمه
گل آهار ازگیاهان یکساله تیره مرکبه یا کمپوزیته - کهصطکپژعپه - و از گلهایی است که از خیلی قدیم کاشتن آن در ایران معمول میباشد. خصوصیات جالب گل آهار مانند تنوع رنگ، دوره طولانی گلدهی، تحمل خشکی، روشهاي ازدیاد آسان، رشد سریع، انعطافپذیري این گیاه را گزینهاي مناسب براي کشت در صنعت گلکاري کرده است ب12م.
مسأله شوري خاك و آب، عمده ترین چالش در مناطق مرتعی و نیمه مرتعی است که باعث محدود کردن رشد و تولید محصول گیاهان میشود ب6م. به طور معمول، تنش شوري با نمک سدیم و به ویژه ئههش ایجاد می شودح آثار تخریبی تنش شوري بر گیاهان به علت کاهش پتانسیل اسمزي محلول خاك - تنش آبی - ، عدم تعادل مواد غذایی و آثار یونهاي ویژه - تنش شوري - است سالیسیلیک اسید نقش مهمی در ایجاد مقاومت به تنشهاي محیطی دارد ب13م. به کارگیري محرك هاي زیستی چند هفته قبل از اعمال تنش موجب مقاومت در برابر تنش میشود ب13م. بر طبق نظرات راسکین ب13م سالیسیلیک اسید باید در زمره تنظیم کنندههاي رشد گیاهی دسته بندي شود. سالیسیلیک اسید یا اورتوهیدروکسی بنزوئیک اسید - ئxyپطy2لا پلاصطق 2ططه ططپzغکت - ، یک تنظیم کننده رشد درونی از گروه ترکیبات فنلی طبیعی می باشد که در تنظیم فرآیندهاي فیزیولوژیکی گیاه نقش دارد. رضایت مند و همکاران ب1م اثر سالیسیلیک اسید خارجی در غلظت 0/5 میلیگرم در لیتر را بر برخی فرآیندهاي فیزیولوژیک و بیوشیمیایی گیاه درمنه کوهی تحت سه سطح تنش شوري - صفر، 50 و 150 میلیمولار - مورد مطالعه قرار دادند. در این تحقیق شوري به تنهایی شاخصهاي رشد گیاه مانند وزن خشک و طول بخش هوایی و ریشه گیاه و همچنین، مقدار کلروفیل کل و کاروتنوئیدها و محتوي پتاسیم گیاه را کاهش داد، در حالی که تیمار گیاهان با اسید سالیسیلیک تحت تنش شوري باعث افزایش آنها شد. کمالی و همکاران ب4م تأثیر سه سطح سالیسیلیک اسید 0 - ، 200 و 400 عژژ - و سه سطح شوري 0 - ، 150 و 300 میلیمولار کلرید سدیم - را بر خصوصیات فیزیومورفولوژیک و کیفی گیاه زینتی گل تکمهاي - حع - Gomphrena globosa مورد ارزیابی قرار دادند. نتایج حاصل از برهمکنش تیمار شوري و سالیسیلیک اسید نشان داد که با افزایش تنش شوري تا سطح 300 میلیمولار، تعداد گل، وزن خشک بخش هوایی و ریشه و شاخص کلروفیل به ترتیب برابر 96، 48، 48 و 82 درصد نسبت به شاهد کاهش یافت. در حالی که محلول پاشی با تیمار سالیسیلیک اسید صفات مورد مطالعه را بهبود بخشید ب4م. با توجه به این که همه گیاهان گلایسین بتائین را به میزان کافی براي دفع اثرات سوء تنشهاي غیرزنده تجمع نمیدهند، روش دیگري براي افزایش غلظت این ترکیب در گیاهان براي افزایش تحمل به تنش وجود دارد که استعمال خارجی این تنظیم کنندهها به گیاهان تحت تنش به صورت تیمار بذر و یا پاشش برگی به منظور افزایش تحملشان میباشد علی و همکاران ب3م اثر استعمال خارجی گلایسین بتائین در پنج سطح 0 - ، 2، 4، 8 و 16 میلی مولار - را بر تخفیف اثرات تنش شوري - در سطوح 0، 5، 10، 15 و 20 دسی زیمنس بر متر - در مرحله جوانه زنی و رشد اولیه گیاهچه ذرت مورد بررسی قرار دادند. نتایج نشان داد که گلایسین بتائین نقش مثبتی در تعدیل اثرات منفی تنش شوري در مرحله جوانهزنی داشته است. صدر دادرس بسملی و همکاران ب2م اثرات متقابل شوري و استعمال گلایسین بتائین را بر جوانهزنی و رشد گیاهچه سورگوم علوفهاي مورد بررسی قرار دادند. آنها گزارش کردند که استعمال خارجی گلایسین بتائین اثر شوري را تعدیل کرد. گل آهار از جمله گیاهان حساس به شوري میباشد که شوري منجر به کاهش رشد، کاهش کیفیت و کمیت گل این گیاه میشود. لذا در این تحقیق تأثیر ترکیباتی از قبیل سالیسیلیک اسید، گلایسین، بتائین و گلایسین بتائین بر خصوصیات مورفولوژیکی گل آهار تحت تنش شوري با هدف کاهش اثرات شوري بر روي این گیاه به وسیله محلول پاشی مورد ارزیابی قرار گرفت.
مواد و روشها
این آزمایش در سال زراعی 1392-93 در گلخانه تحقیقاتی مجتمع آموزش عالی شیروان واقع در 7 کیلومتري شیروان با هدف بررسی تأثیر اسید سالیسیلیک، گلایسین، بتائین و گلایسین بتائین بر خصوصیات مورفولوژیک گل آهار تحت تنش شوري در قالب طرح بلوكهاي کامل تصادفی با 11 تیمار در سه تکرار انجام شدح تیمارهاي مورد مطالعه عبارتند از:
-1 بدون استفاده از ترکیبات آلی و بدون تنش شوري
-2 استفاده از اسید سالیسیلیک با غلظت 10 میلی مولار در تنش شوري 100 میلی مولار کلرید سدیم
-3 استفاده از گلایسین با غلظت 10 میلی مولار در تنش شوري 100 میلی مولار کلرید سدیم
-4 استفاده از بتائین با غلظت 10 میلی مولار در تنش شوري 100 میلی مولار کلرید سدیم
-5 استفاده از گلایسین بتائین با غلظت 10 میلی مولار در تنش شوري 100 میلی مولار کلرید سدیم
-6 بدون استفاده از ترکیبات آلی در تنش شوري 100 میلی مولار کلرید سدیم
-7 استفاده از اسید سالیسیلیک با غلظت 10 میلی مولار در تنش شوري 200 میلی مولار کلرید سدیم
-8 استفاده از گلایسین با غلظت 10 میلی مولار در تنش شوري 200 میلی مولار کلرید سدیم
-9 استفاده از بتائین با غلظت 10 میلی مولار در تنش شوري 200 میلی مولار کلرید سدیم
-10 استفاده از گلایسین بتائین با غلظت 10 میلی مولار در تنش شوري 200 میلی مولار کلرید سدیم
-11 بدون استفاده از ترکیبات آلی در تنش شوري 200 میلی مولار کلرید سدیم بعد از کاشت بذور گل آهار در گلدان، تیمارها را به صورت تصادفی در بلوكها قرار داده و آبیاري میشوند و دور آبیاري نیز
هر چهار روز میباشد. اسپري - محلول پاشی - تیمارها شش هفته بعد از کشت انجام میگیرد. لازم به ذکر است که براي اعمال تنش شوري از کلرید سدیم - ئههش - با دو غلظت 100 و 200 میلی مولار استفاده شد. بعد از گذشت هشت هفته براي تعیین صفات مورد مطالعه اقدام گردید. در این تحقیق صفاتی از قبیل ارتفاع بوته، قطر گلآذین، وزن خشک اندام هوایی و ریشه، قطر گل و تعداد گلبرگها در گل آهار اندازهگیري شد. جهت اندازه گیري وزن خشک، ابتدا از هر تیمار یک نمونه را انتخاب کرده و از داخل گلدان بیرون آورده و بعد از تمیز کردن ریشه گیاه و زدودن خاك از روي ریشه آن نسبت به تعیین وزن تر ریشه و اندام هوایی به طور جداگانه با استفاده از ترازوي حساس با دقت 0/01 گرم اقدام گردید. سپس نمونه ها - ریشه و اندام هوایی - را در داخل پاکت قرار داده و در داخل آون با دماي 65 درجه سانتی گراد به مدت 24 ساعت قرار داد تا به خوبی خشک شود و بعد نمونه را از داخل آون خارج کرده و مجدداً وزن می شود. صفاتی از قبیل ارتفاع بوته، قطر گل و قطر گل آذین با استفاده از خط کش میلیمتري اندازه گیري شد. پس از نمونه برداري و ثبت اطلاعات در برنامه ئکطxغ نسبت به تجزیه و تحلیل دادهها با استفاده از نرم افزار آماري حAح ذحک اقدام گردید. براي مقایسه میانگین صفات مورد مطالعه از آزمون دانکن در سطح احتمال 5 درصد استفاده شد. رسم نمودارها نیز با استفاده از نرم افزار ئکطxغ انجام گردید.
نتایج و بحث
نتایج تجزیه واریانس آزمایش تأثیر اسید سالیسیلیک، گلایسین، بتائین و گلایسین بتائین بر خصوصیات مورفولوژیک گل آهار تحت تنش شوري در جدول 1 نشان داده شده است. نتایج حاصل از این تحقیق نشان داد که تأثیر اسید سالیسیلیک، گلایسین، بتائین و گلایسین بتائین بر کلیه صفات مورد مطالعه در گل آهار تحت تنش شوري در سطح یک درصد معنیدار بود - جدول . - 1 مقایسه میانگین صفات مورد مطالعه نشان داد که تنش شوري 100 میلی مولار همراه با استفاده از اسید سالیسیلیک نسبت به شاهد - بدون استفاده از ترکیبات آلی و بدون تنش - باعث افزایش صفاتی از قبیل ارتفاع بوته، قطر گلآذین، وزن خشک اندام هوایی، وزن خشک ریشه، قطر گل و تعداد گلبرگ شد. با افزایش تنش شوري از 100 به 200 میلی مولار کلرید سدیم، کلیه صفات مورد مطالعه شامل ارتفاع بوته، قطر گلآذین، وزن خشک اندام هوایی و ریشه، قطر گل و تعداد گلبرگها به طور معنی داري کاهش یافت - جدول . - 2 در این تحقیق، ارتفاع بوته در تیمار بدون استفاده از ترکیبات آلی، اسید سالیسیلیک، گلایسین بتائین، گلایسین و بتائین در تنش
