بخشی از مقاله
چکیده
به منظور بررسی واکنش اکوفیزیولوژیک کنجد به سطوح مختلف زئولیت و ورمیکمپوست، آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوكهاي کامل تصادفی با سه تکرار در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه علوم کشاورزي و منابع طبیعی خوزستان در سال 1396-97 اجرا گردید. عوامل آزمایشی شامل زئولیت در چهار سطح - صفر، 4، 8و 12 تن در هکتار - و ورمیکمپوست در چهارسطح - صفر، 3، 6 و 9 تن در هکتار - بودند. نتایج نشان داد که اثر متقابل زئولیت و ورمیکمپوست بر کلروفیلaو b و همچنین شاخص سبزینگی معنیدار شد، به گونهاي که بیشترین میزان کلروفیل در تیمار نه تن در هکتار ورمیکمپوست و چهار تن در هکتار زئولیت معادل 1/83 میلیگرم در کیلوگرم براي کلروفیلa و 0/70 میلی گرم در کیلوگرم براي کلروفیل b بهدست آمد.
کلمات کلیدي: اصلاح کننده خاك، کود آلی، نهادههاي اکولوژیک، گیاهان روغنی
مقدمه
تولید محصولات کشاورزي در دهههاي اخیر متکی به مصرف نهادههاي شیمیایی بودهاند که علاوه بر ایجاد مشکلات عمده و آلودگی محیط زیست، این مواد مانع بزرگی در دستیابی به تولید پایدار هستند. تاکید سامانههاي آینده کشاورزي بر مبناي کاهش مصرف انرژي، نهادهها و مدیریت مناسب آب و خاك، منابع بیولوژیک و حفظ محیط زیست براي دستیابی به عملکرد مطلوب و پایدار است.
کشاورزي بومشناختی یک سامانه کشاورزي بر پایهي اصول اکولوژیک است که از کودهاي شیمیایی، آفتکشها و تنظیمکنندههاي رشد به ندرت استفاده میکند و به جاي آن از تناوب زراعی با گیاهان خانواده بقولات، بقایاي گیاهی، کودهاي دامی، سنگهاي حاوي عناصر معدنی، کودهاي آلی و کنترل بیولوژیک آفات استفاده میشود تا ضمن ذخیره عناصر غذایی در خاك و افزایش باروري آن، علفهاي هرز، حشرات و آفات کنترل گردد.
یکی از موثرترین کودهاي آلی در کشاورزي پایدار ورمیکمپوست است و امروزه استفاده از آن در زراعت رایج میباشد.ورمیکمپوست حاصل فعالیت بیولوژیک نوعی کرم خاکی با نام علمی است. با کاربرد ورمی کمپوست، به علت حلالیت بیش تر عناصر ریزمغذي در خاك و در نتیجه اصلاح خواص فیزیکی، شیمیایی و بیولوژیک خاك، گیاه در شرایط خوبی از نظر عناصر غذایی رشد خواهد کرد گزارش کردند که کاربرد غلظتهاي مختلف ورمیکمپوست موجب افزایش رشد، بیوماس و محتواي کلروفیل گیاه ماش سبز شد.
زئولیتها باعث بهبود ساختار شکننده و غیر یکنواخت خاك شده و همچنین از طریق افزایش شدید ظرفیت تبادل کاتیونی خاك و با ایجاد یک حالت پیوستگی انتخابی براي آمونیوم و پتاسیم، موجب بهبود ساختمان خاك میشوند.زئولیتها به عنوان اصلاح کنندگان خاك و کود، بر خلاف سایر اصلاح کنندگان در طول مدت حضور خود شکسته نمیشوند و شرایط را براي نگهداري عناصر و رطوبت بهبود میبخشند. از این رو اضافه کردن زئولیت به کودها به طور معنیداري هزینههاي ناشی از مصرف کود و آب در زمینهاي کشاورزي را کاهش میدهد. احمدي آذر و همکاران بیشترین میزان کلروفیل a را در سطح هشت گرم در هر کیلوگرم خاك زئولیت - نسبت به سطوح صفر، 2، 4 وشش گرم در هر کیلوگرم خاك - گزارش کردند.
کنجد یکی از مهمترین گیاهان دانه روغنی در دنیا به شمار میرود که به خانواده پدالیاسه تعلق دارد دانه، روغن و کنجاله کنجد کاربردهاي متعدد تغذیهاي و صنعتی دارند که از آن جمله میتوان به کاربرد آنها در صنایع دارویی، آرایشی، عطاري و صابونسازي اشاره کرد .دانه کنجد داراي 25 درصد پروتئین و 50 درصد روغن است و از این رو از ارزش غذایی بالایی برخوردار است.با توجه به اهمیت و نقش کنجد به عنوان یک گیاه دارویی و روغنی، نکته حائز اهمیت در تولید این گیاه، بهبود خصوصیات آن بدون کاربرد نهادههاي شیمیایی میباشد و از آنجایی که تحقیقات در زمینه اثرات همزمان زئولیت و ورمیکمپوست بررشد و عملکرد گیاهان مختلف اندك است، این پزوهش با هدف بررسی اثر کاربرد همزمان این نهادههاي اکولوژیک بر خصوصیات فیزیولوژیک کنجد انجام گرفت.
مواد و روشها
این آزمایش در تابستان سال 1396 در مزرعه پژوهشی دانشگاه علوم کشاورزي و منابع طبیعی خوزستان در 36 کیلومتري شمال شرقی اهواز و در حاشیه شرقی رودخانه کارون با عرض جغرافیایی 31 درجه و 35 دقیقه شمالی و طول جغرافیایی 48 درجه و 53 دقیقه شرقی و ارتفاع حدود 34 متر از سطح دریا، اجرا شد.قبل از انجام آزمایشات مزرعهاي، به منظور تعیین خصوصیات فیزیکوشیمیایی خاك، از عمق صفر تا 30 سانتیمتري خاك محل پژوهش نمونه برداري انجام گرفت.
این آزمایش به صورت فاکتوریل در قالب پایه طرح بلوكهاي کامل تصادفی در سه تکرار اجرا شد. عوامل آزمایشی شامل چهار سطح ورمیکمپوست و چهار سطح زئولیت بودند. در هر واحد آزمایشی به ابعاد 3*2 متر شامل 6 خط کشت بود. فاصله بین خطوط کشت 50 سانتیمتر، فاصله بین دوکرت 0/5 متر و فاصله بین تکرارها متر بود.
