بخشی از مقاله
چکیده
شپشه آرد از جمله آفات انباری است که از لحاظ کمی و کیفی خسارت زیادی به آرد و غلات می رساند. با توجه به اهمیت بسیار بالای محصولات انباری و خسارت وارده به آنها از طریق آفات انباری می بایست از برخی روشهای سازگار با محیط زیست با کمترین اثر سو بر روی پستانداران از جمله انسان استفاده کرد. در این تحقیق از استون و دی اکسید کربن به تنهایی و در ترکیب با یکدیگر جهت مقابله با آفت شپشه آرد استفاده شد. غلظت های استون بترتیب شامل 4، 10، 15، 20 و 40 میکرو لیتر بر لیتر هوا، و تزریق گاز دی اکسید کربن بترتیب 5، 10، 20، 25و 30 میلی گرم بر لیتر بر روی لاروهای شپشه آرد در داخل کپسولهای تحت آزمایش، مورد بررسی قرار گرفت. همچنین در این آزمایش مشخص شد که ترکیب گاز دی اکسید کربن و استون با یکدیگر در جهت کنترل لارو ها دارای اثر سینرژیستی هستند.
کلمات کلیدی: استون، گاز دی اکسید کربن، لارو ، شپشه آرد ،کپسول
مقدمه
با نگاهی به گذشته سبد غذایی بشر معلوم میشود که غلات به خصوص گندم ،جو، برنج و ذرت غذای اصلی بشر را تشکیل دادهاند، لذا تولید، انبار و ذخیره سازی این محصولات برای جوامع بشری از دیرباز اهمیت بسیاری داشته است. همراه با رشد و توسعه علوم و بهبود فنون و افزایش سطح زیر کشت در میزان تولید غلات افزایش چشمگیری پدید آمده است ولی یکی از معضلات اصلی بشر از گذشته دور تا کنون حفاظت غلات در انبار تا زمان مصرف یا کاشت میباشد. سالانه بیش از صدها میلیون تن غله در اثر خسارت آفات انباری و عدم رعایت اصول علمی انبارداری از بین میرود که این میزان خسارت در کشورهای جهان سوم به دلیل عدم توسعه و تکامل شیوهای علمی بیش از کشورهای صنعتی است.
در این کشورها وجود آب و هوای گرم و مناسب برای رشد و نمو آفات در انبارها به همراه عدم وجود امکانات کافی برای نگهداری و حفاظت فرآوردههای انبار شده مزید بر علت شده است . روشهای متفاوتی برای کنترل آفات انباری مورد تحقیق قرار گرفتهاند که از جمله آنها استفاده از ترکیبات فومیگانت مناسب ، بهداشت ساختمانهای انبار، استفاده از روشهای کنترل فیزیکی: از جمله دمای زیاد، فشارهای پایین، اتمسفر کنترل شده،خلاء و غیره را میتوان نام برد که در این میان استفاده از گاز متیل بروماید و گاز فسفین به عنوان گازهای سمی موثر نظر همه را جلب نمود اما متیل بروماید به دلیل داشتن مشکلات زیست محیطی از چرخه مصرف خارج خواهد گردیده است.
در میان روشهای مبارزه علیه آفات انباری،استفاده از ترکیبات شیمیایی تدخینی متداولترین و کارآمدترین روش شناخته میشود. امروزه گازهای سمی بطور گسترده برای از بین بردن آفات و جلوگیری از خسارات کیفی وکمی تمامی محصولات انباری شامل غلات، دانههای روغنی، ادویهجات، میوههای خشک، آجیلها و غذاهای فرآوری شده بکار گرفته میشوند و گاز دهی نقشی کلیدی در کنترل و مدیریت آلودگی محصولات انباری شده در سراسر جهان ایفا مینماید. بنابراین تحقیقات زیادی پیرامون کاربرد و تاثیر گازهای کنترل حشرات بر کنترل حشرات آفت محصولات انباری صورت گرفته است.
در سالهای اخیر قرار دادن حشرات در غلظتهای سمی گازهای اتمسفری که برای قرنها مورد استفاده قرار میگرفته است،بعنوان یک جایگزین بیورشنال برای گازهای کنترل کننده حشرات شیمیایی مطرح گردیده است .این روش نه تنها حشرات آفت را کنترل مینماید بلکه با ممانعت از فرآیندهای اکسیداسیون باعث حفظ کیفیت دانههای غلات نیز میشود. تکنولوژی اتمسفر کنترل شده برای کنترل حشرات آفت انباری و ساختمانی طراحی گردیده است. امروزه این روش به دقت توسعه یافته و به عنوان جایگزین متیل بروماید برای محافظت و آلوده نشدن محصولات ارگانیک به حشرات آفت مطرح گردیده است.
طی دهههای اخیر اتمسفر حاوی مقادیر زیادی از دیاکسیدکربن برای حشرات سمی شناخته شده است و استفاده از این روش کنترل حشرات دارای تاریخچه طولانی باشد یکی از محدودیتهای کنترل آفات انباری با این گاز، طولانی بودن زمان تاثیر آن است که روزها و حتی هفتهها طول میکشد که برای رفع این عیب دو روش پیشنهاد شده است که شامل استفاده از دما و فشار بالا است که باعث کاهش طول دوره تاثیر گاز دیاکسیدکربن میگردند. تخمهای آفات انباری مقاوم در اتمسفر حاوی 90 درصد دیاکسیدکربن و در دمای 10 درجه سانتی گراد در مدت 35 روز از بین میروند اما اگر دما به 30 درجه سانتی گراد برسد طول دوره تاثیر دیاکسیدکربن به 3 روز کاهش مییابد.
استون مایعی است مانند آب زلال با فشار بخار بالا و فرار که دارای بوی مخصوص زننده و تیز معطری است که اثر آن زود از بین میرود. مزه آن نیز تند و زننده میباشد و در آب به خوبی حل میشود. این ماده سنگینتر از هوا بوده، برای حشرات سمی است. استون دارای نسبتی حاد و مزمن پایینی است و جرم حجمی آن از جرم حجمی آب کمتر و حدود 0/791 گرم بر سانتیمتر مکعب است. استون یک فرآورده متابولیکی در موجودات زنده - گیاهان، حیوانات عالی و حشرات - بوده، یکی از اجزای اصلی و عادی ادرار و خون آنها است و به نظر میرسد که در ظاهر یک ترکیب بیخطر برای محیط زیست است.
طبق تحقیقاتی مراحل تخم و لارو و مراحل تخم و حشرات کامل شپشه آرد در زمانهای مختلف تحت تاثیر غلظتهای مختلف بخارات استون قرار گرفتند که نتایج به دست آمده حاکی از اثرات کشندهی آن بر روی مراحل مختلف آفات بود. که غلظت 120 میکرولیتر استون در هر لیتر هوا در مدت زمان 1تا 3 روز مراحل زیستی فوق را به میزان صد در صد از بین برد .
در آزمایشهای روی مواد غذایی، بخار استون در تمام مراحل رشد و نمو S.oryzae در داخل دانه گندم منجر به کنترل کامل در غلظت 320 µl/l به مدت 8 هفته پس از قرار گرفتن در معرض آن شد. استون باید به عنوان یک ترکیب بالقوه برای ضدعفونی فضای خالی انبار در نظر گرفته شود. با این حال، به علت ویژگی جذب و استفاده از دز بالای آن، استون ممکن است تنها به عنوان یک ماده ضدعفونی کننده تدخینی تحت شرایط عملی محدود استفاده شود.
به دلیل اهمیت فوقالعاده محصولات انباری در قالب مواد غذایی مصرفی و فروش در فرصت زمانی مناسب بازار و همچنین کاشت آنها به صورت بذور و از طرفی بالا بودن درصد خسارت آفات انباری در انبارها و محدودیت روشها و ترکیبات موثر در کنترل آنها که امروزه با حذف متیل بروماید و جایگزینی آن توسط فستوکسین باز هم مشکلات عدیدهای از جمله اثرات مخرب ژنتیکی و زیست محیطی در کنار مقاومت آفات به این ترکیب مشاهده میشود در این تحقیق استفاده از دو ترکیب استون و گاز دیاکسید کربن بدون داشتن اثرات سو فستوکسین و دارای اثرات مثبت آنها از جمله طبیعی بودن، عدم وجود باقیمانده، عدم مشاهده مقاومت آفات در برابر آنها و .... بهعنوان جایگزین فستوکسین معرفی شدهاند که برای اولین بار روی شپشه آرد بررسی میشوند که از جمله آفات مهم انبارهای غلات میباشد.
مواد و روشها
محل انجام آزمایشات:برای پرورش آفت مورد استفاده در آزمایشات از اتاق کشت و پرورش بخش حشره شناسی گروه گیاهپزشکی دانشکده کشاورزی دانشگاه ارومیه استفاده گردید و از امکانات سایر آزمایشگاههای گروه مربوطه نیز جهت انجام آزمایشات بهره برداری شد.
جمع آوری حشره مورد نظر: حشره مورد استفاده در انجام این پروژه تحقیقات یک گونه آفت انباری بود که از راسته و خانواده بنام Tribolium castaneum بود. جمعآوری شپشهی آرد از آرد آلوده به آن در منطقه از جمله آرد، گندم، حبوبات و... استفاده شد.
پرورش حشره مورد استفاده در تحقیق:جهت پرورش انبوه آفت شپشهی آرد از مخلوط آرد سفید با مخمر به نسبت 1 قسمت مخمر و 10 قسمت آرد در دمای 28 2 درجه سانتیگراد، رطوبت نسبی 65 5 درصد و دوره نوری 10 ساعت روشنایی و 14 ساعت تاریکی استفاده شد.تجزیه وتحلیل آماری :تجزیه وتحلیل آماری داده هابااستفاده از نرم افزار Spss انجام شد نمودارها نیزتوسط نرم افزار Microsoft Excel رسم شدند.
