بخشی از مقاله
چکیده:
در این تحقیق، اثر تلفیقی پرتو گاما و اسانس گیاه زنیان Carum copticum C.B. Clarke در کنترل لارو شپشه آرد Tribolium confusum Du val مورد بررسی قرار گرفت. آزمایشات در 3 مرحله طراحی گردید: -1 پرتودهی و اسانس دهی همزمان. -2 اسانس دهی حشرات از قبل پرتو داده شده. -3 پرتودهی حشرات از قبل اسانس داده شده در شرایط دمایی27 1 درجه سلسیوس، رطوبت نسبی 65 5 درصد و تاریکی انجام گرفت. دزهای 500-100 گری از پرتو گاما به همراه غلظت های از اسانس زنیان 1/91، 4/08 و 12/02 میکرولیتربرلیتر برای لاروها استفاده گردید.
نتایج نشان داد، تلفیق پرتو گاما با اسانس زنیان باعث افزایش میزان مرگ ومیر شپشه آرد در مقایسه با شاهد گردیده است، بطوریکه در تلفیق دز 500 گری پرتو گاما با غلظت 12/02 میزان مرگ ومیر به ترتیب در 8 روز به 100 درصد رسید. درحالیکه در دز 500 گری به تنهایی پس از گذشت 22 روز میزان مرگ ومیر شپشه آرد به 100 درصد رسیده است. نتایج نشان داد که تلفیق پرتو گاما با غلظت های اسانس گیاه زنیان می تواند به عنوان یک روش کنترلی جایگزین و موثر مورد استفاده قرار گیرد.
مقدمه
طبق گزارش سازمان خوار و بار و کشاورزی ملل متحد هر ساله 10-40 درصد محصول کشاورزی برداشت شده در مناطق گرمسیری و نیمه گرمسیری جهان، توسط آفات انباری مختلف نابود میشوند که این میزان باعث کاهش کیفی و کمی محصولات انباری میشوند
در بسیاری از سیستم های انبارداری، کاربرد مواد شیمیایی به عنوان ساده ترین روش کنترل آفات، از موقعیت خاصی بین کشاورزان برخوردار می باشد که از این میان متیل بروماید و فسفین بعنوان یکی از سموم تدخینی پرمصرف بحساب میآیند. اما بدلیل بروز اثرات مخرب ناشی از این آفت کش ها روی سلامت پستانداران، محیط زیست و ایجاد مقاومت در برخی از حشرات، از سال 2005 بکارگیری این سموم در بسیاری از کشورها ممنوع گردید
لذا استفاده از روش های مناسب و جایگزین جهت کنترل، نظیر پرتودهی و اسانس گیاهی از اهمیت بالایی برخوردارست
یکی از مهمترین آفت محصولات انباری در مناطق گرمسیری به شمار می رود که حساسیت آن به پرتو گاما و برخی از اسانس های گیاهی به اثبات رسیده است پرتو گاما به دلیل اثر کشندگی قادر به کنترل تمامی مراحل رشدی آفت می باشد و اثر زیان آوری روی محصولات انباری برجای نمی گذارد. بنابراین میتواند بعنوان روشی ایمن مورد توجه قرار گیرد
همچنین از اسانس های گیاهی میتوان به عنوان یکی از ترکیبات جایگزین سموم تدخینی در کنترل آفات استفاده نمود که دارای اثرات دورکنندگی، جلب کنندگی و بازدارندگی تغذیه روی آفات انباری می باشند. در برخی منابع اثر کشندگی بالای برخی از ترکیبات و اسانس های گیاهی روی شپشه آرد گزارش شده است ;
تحقیقات مختلفی مبنی بر قابلیت تلفیق پرتو گاما با سایر روش های کنترلی نظیر پرتو مادون قرمز، امواج ماکروویو و حشره کش های شیمیایی و گیاهی در دست می باشند
در این تحقیق، اثر تلفیق دو روش پرتودهی با اسانس گیاه زنیان C. copticum به منظور کنترل آفت مهم انباری، شپشه آرد T. confusum مورد بررسی و ارزیابی قرار گرفته است.
مواد و روش ها
پرتودهی
پرتودهی حشرات با استفاده از پرتو گاما ساطع شده از Co60 در پژوهشکده کشاورزی هسته ای انجام گردید. این آزمایش در شرایط دمایی 27 1 درجه سلسیوس و رطوبت نسبی 65 5 درصد انجام گرفت و لاروهای شپشه آرد 15-10 - روزه - در معرض دزهای 100، 200، 300، 400 و 500 گری از پرتوگاما قرار گرفتند. در داخل هر پتری 100 عدد حشره به همراه ماده غذایی شامل آرد سفید در 3 تکرار قرار گرفت. شاهد نیز در شرایط مشابه قرار گرفتند.پس از گذشت 24 ساعت از پرتودهی میزان مرگ ومیر تعیین گردید.
سمیت تنفسی
براساس روش نگهبان و همکاران - 2007 - غلظت های مورد استفاده C. copticum برای لاروهای شپشه آرد شامل7/2، 7/9، 8/7، 9/5، 10/5، 11/5، 12/6، 13/8، 15/1، 16/6 و 18/2 میکرولیتربرلیتر با میکروپیپت روی کاغذ صافی به قطر 2 سانتیمتر ریخته و جهت پخش یکسان، کاغذ صافی داخل درپوش ظروف شیشه ای به حجم 30 میلی لیتر جای داده شدند. در هر شیشه 100 عدد لاروهای 10-15 روزه گذاشته شد و درپوش شیشه ها را جهت جلوگیری از خروج بخار اسانس با نوار پارافیلم محکم بسته شدند.آزمایشات در 3 تکرار بررسی گردید.
پس از گذشت 24 ساعت از اسانس دهی، حشرات مورد آزمایش را به شیشه های تمیز عاری از اسانس انتقال داده شدند. تلفیق پرتو گاما با اسانس گیاهی زنیان آزمایشات تلفیقی براساس روش احمدی و همکاران - 2008 - طراحی گردید. دزهای زیر کشنده مورد استفاده برای لارو شپشه آرد 1/91، 4/08 و 12/02 میکرولیتر برلیتر محاسبه شد. در این آزمایش دزهای زیرکشنده از پرتو گاما برای شپشه 100، 200، 300، 400 و 500 گری استفاده گردید.
آزمایشات در 3 حالت طراحی گردید:
-1 حشرات بلافاصله بعد از پرتودهی در معرض دزهای زیرکشنده اسانس قرار گرفتند.
-2 حشرات 3 روز بعد از پرتودهی در معرض دزهای زیرکشنده اسانس گیاهی قرار گرفتند
.-3 حشرات اسانس دیده بعد از 3 روز مورد پرتودهی با پرتو گاما قرار گرفتند. میزان مرگ و میر حشرات پس از 24 ساعت از اولین تیمار تعیین گردید.
کلیه آزمایشات در 3 تکرار طراحی و در هر تکرار تعداد 100 عدد لارو مورد استفاده قرار گرفت. داده ها با نرم افزار SPSS 16 مورد تجزیه و تحلیل آماری قرار گرفت.
نتایج
پرتودهی لاروهای شپشه آرد
با توجه به شکل 1، نتایج نشان داده است که با افزایش دز پرتودهی، میزان مرگ و میر حشرات کامل افزایش و طول دوره زنده مانی حشرات کاهش پیدا می کند. در این آزمایش دز 500 گری پرتوگاما به ترتیب قادر به از بین بردن 100 درصد لاروها در مدت 22 روز می باشند.
با توجه به نتایج طول دوره زنده مانی در دزهای 100، 200، 300 و 400 گری در لاروها 32، 26، 24 و 24 روز بوده است که باعث نابودی کل جمعیت آفت شدند. در حالی که میزان مرگ ومیر در شاهد بعد از گذشت 35 روز در لاروها %10 بوده است. نتایج بدست آمده نشان داده است که میزان مرگ ومیر در طولانی مدت بین دزهای 100 و 500 گری دارای اختلاف معنی دار می باشند.
