بخشی از مقاله
چکیده
رازیانه یکی از مهمترین گیاهان دارویی خوراکی است که پودر دانه آن به دلیل داشتن مواد مغذی، خاصیت آنتیاکسیدانی، دورکنندگی حشرات و ... گزینه ای مناسب جهت افزایش عناصر معدنی و کنترل آفات انباری آرد میباشد. هدف از این تحقیق افزودن نسبت های مختلف پودر رازیانه به آرد گندم به منظور بررسی تاثیر آن بر میزان عناصر معدنی و کنترل آفت شپشه آرد - Tribolium confisum - بوده است. برای این منظور، آزمایشی با ْ تیمار - شامل نسبتهای مختلف َ، ِ، ْ، ًٌ و ٌِ گرم مخلوط پودر دانه رازیانه در ًًٌ گرم آرد، تیمار آرد خالص و رازیانه خالص - در سه تکرار اجرا گردید.
مقدار عناصر میکرو در تیمارهای مختلف بهکمک دستگاه جذب اتمیک اندازهگیری شد . به منظور بررسی اثر تیمارها بر جمعیت شپشه آرد، پنج جفت حشره - به نسبت مساوی نر و ماده - به هر تیمار معرفی گردید و پس از گذشت دو ماه، جمعیت آفت شمارش و مقایسه بین تیمارهای مختلف صورت گرفت. نتایج نشان داد که با افزایش درصد پودر دانه رازیانه، میزان عناصر معدنی به ویژه آهن و مس نیز به میزان قابل توجهی نسبت به نمونه شاهد افزایش یافت . همچنین نتایج حاصل از تاثیر تیمارها بر افزایش جمعیت آفت شپشه آرد در نسبتهای مختلف درصد پودر رازیانه مشخص کرد که وجود رازیانه در آرد جمعیت آفت شپشه آرد را به طور معنیداری کاهش می دهد و با افزایش درصد پودر دانه رازیانه، درصد کنترل آفت نیز بالاتر رفت.
کلید واژه ها: آرد، رازیانه، شپشه آرد، عناصر معدنی
مقدمه
درسالهای اخیر بهبود ویژگیهای تغذیه ای نان گندم مورد بسیار مورد توجه قرار گرفته است که این عمل از طریق اختلاط آرد گندم با آرد های مختلف انجام و باعث افزایش ترکیبات معدنی، ویتامینها، پروتئنها و فیبر در فراورده های نهایی میشود - ٌ - . غنی سازی مواد غذایی با انواع مواد مغذی مثل آهن، روی،کلسیم، ویتامین های گروه B، به عنوان ارزان ترین و موثرترین راه برای تامین ریزمغذی ها در جامعه مطرح بوده و در بلند مدت، می تواند به صورت پایدار موجب بهبود وضعیت ریزمغذی ها در محصولات غذایی شود به طوریکه با مصرف روزانه مواد غنی شده، بخشی از نیازبدن تامین می شود - ّ - .
گیاهان داروئی ازجمله ترکیبات هستند که جهت غنی سازی آرد گندم مد نظر میباشند. طبق آمار سازمان بهداشت جهانی بالغ بر %ًَ مردم جهان به ویژه در کشورهای در حال توسعه و نواحی فقیر و دور افتاده عمدهترین نیازهای درمانی خود را از گیاهان دارویی تأمین میکنند. گیاهان دارویی سرشار از مواد معدنی، ویتامینها، مواد طعم دهنده و....هستند و از ریشه، ساقه، برگ و یا دانه این گیاهان در آشپزی و درمانهای طبیعی در سراسر جهان استفاده می شود. - ُ - . گیاهان دارویی متعددی وجود دارد که علاوه بر داشتن خواص دارویی، از آنها میتوان در جهت افزایش کیفیت و بهبود خواص آرد گندم استفاده کرد تحقیقات نشان داده است که غنیسازی نان سفید با پودر برگ گشنیز تا حد زیادی موجب بهبود طعم، مزه، خواص حسی، و افزایش سطح آنتی اکسیدانی آن شده است - ِ - . همچنین اضافه کردن میزان ٌِ درصد و ًٍ درصد آرد کنجد به آرد گندم موجب افزایش مواد معدنی نظیر آهن، روی و منگنر - ٌٌ - و موجب افزایش مقدار ویتامین A و C و بهبود ارزش غذایی آن در مقایسه با شاهد شده است - َ - .
رازیانه نیز یکی از مهمترین گیاهان دارویی است که دانه آن سرشار از از مواد مغذی نظیر قند، مواد معدنی و عناصری مانند مس، آهن، کلسیم، پتاسیم، منگنز، سلنیوم، روی و منیزیم است. همچنین غنی از روغنهای ضروری و بسیاری از ویتامین ها حیاتی به ویژه ویتامین های A، E، C و ویتامینهای گروه B میباشد، در نتیجه می تواند به عنوان یک مکمل غذایی استفاده شود. بر خلاف بسیاری از گیاهان دانه رازیانه را میتوان بیش از یک سال بدون از دست دادن خواص آن نگهداری کرد - ّ - . رازیانه علاوه بر خواص مفید غذایی و دارویی دارای تاثیر دورکنندگی یا کشندگی روی حشرات نیز میباشد. امروزه در سرتاسر جهان تمایل برای پیدا کردن گیاهان جدید که دارای منابع غنی از حشرهکشهای بیولوژیک هستند، افزایش یافته است و این اقدام گامی مؤثر در جهت حفظ و سلامت محیط زیست است - ِ - .هدف از انجام این تحقیق بررسی تاثیر ترکیب درصد های مختلف پودر دانه رازیانه با آرد گندم به منظور غنیسازی آن از نظر ترکیبات معدنی ضروری و مورد نیاز بدن و بهبود کیفیت آرد و افزایش عمرانبار داری آن با کنترل آفت شپشه آرد بوده است
مواد و روش ها
آرد مورد استفاده، آرد ٌَ درصد ستاره، بذر گیاه دارویی رازیانه از بخش منابع طبیعی مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی چهارمحال و بختیاری تهیه شد. برای تهیه آرد از دانه رازیانه، دانهها به مدت یک ساعت در دمای ًُ درجه سانتیگراد درون آون گذاشته شدند سپس با استفاده از آسیاب آزمایشگاهی به خوبی خرد شدند. آرد به دست آمده غربال شد به طوریکه اندازه ذرات آن کمتر از ًٌِ میلی متر باشد . آرد رازیانه تهیه شده به نسبت های مختلف شامل صفر، َ، ِ، ْ، ًٌ، و ٌِ گرم توزین و با آرد ستاره به میزان ًًٌ گرم مخلوط شد. مقدار عناصر معدنی - مس، آهن، روی، .... - در تیمارهای مختلف بهکمک دستگاه جذب اتمی مدل پرکین AAA400 ساخت آمریکا اندازهگیری شد . نیتروژن به وسیله دستگاه
کجلدال تمام اتوماتیک مدل گرهارد ساخت آلمان ، فسفر به وسیله دستگاه اسپکتروفتومتر مدل فارماسیا LKB ساخت انگلستان و پتاسیم به کمک دستگاه فلیم فتومتر مدل جن وی ساخت انگلستان اندازهگیری شدند.
با توجه به اینکه آلودگی آرد به آفت میتواند به شدت کیفیت آرد را پایین بیاورد لذا تاثیر تیمارها - مخلوط آرد و نسبت های مختلف پودر رازیانه - بر میران مرگ و میر و خسارت شپشه آرد بررسی شد. روش کار به شرح زیر بود: غلظت های متفاوتی از پودر گیاه دارویی رازیانه - شامل صفر، َ، ِ، ْ، ًٌ، و ٌِ گرم - را با ًًٌ گرم آرد گندم مخلوط کرده و در ظروف پلاستیکی با گنجایش یک لیتر ریخته شدند و دهانه آن با پارچه توری پوشانده شد لذا آزمایش شامل ّ تیمار بود که در چهار تکرار انجام گردید. پنج جفت حشره - به نسبت مساوی نر و ماده - به هر ظرف معرفی گردید. پرورش انبوه در دمای ٍَ درجه سانیگراد و رطوبت نسبی ًّ درصد - در انکوباتور - صورت گرفت. حدود دو ماه پس از شروع آلودگی، جمعیت آفت در هر ظرف شمارش شد و مقایسه بین تیمارهای مختلف صورت گرفت تجزیه و تحلیل داده ها توسط نرم افزارهای آماری SAS ver8 و Excel 2010 انجام گرفت. مقایسات میانگین به روشLSD و در سطح احتمال ِ% انجام شد.
نتایج الف - نتایج بررسی میزان عناصرموجود در تیمارها
نتایج بررسی میزان عناصرموجود درنمونه های مختلف در جدول - ٌ - نشان داده شده است. عناصر اندازه گیری شده در تیمارهای مختلف شامل: نیتروژن، فسفر، پتاسیم، کلسیم، منگنز، آهن، مس، روی، منیزیوم و کادمیوم بودند. نتایج نشان داد که میزان عناصر نیتروژن، فسفر، پتاسیم، کلسیم، منگنز، آهن، مس، روی، منیزیوم دارای بیشترین مقدار در تیمار رازیانه خالص - شاهد - و کمترین مقدار در آرد خالص - شاهد - بودند. در سایر تیمارها نیز با افزایش درصد پودر رازیانه به تدریج مقدار این عناصر افزایش پیدا کرد. تیمارها از نظر مقدارعنصر کادمیوم در تیمارهای مختلف از نظر آماری تفاوت معنیداری نداشتند.
ب - نتایج تاثیر تیمارها بر جمعیت - لارو و حشره کامل - شپشههای آرد
تاثیر تیمارها بر افزایش جمعیت آفت شپشه آرد - Tribolium confisum - در جدول - ٍ - نشان داده شده است. همانطور که نتایج نشان میدهند در تیمار رازیانه خالص آفت قادر به زاد و ولد و تولید مثل نیست و بدون هیچ گونه تولیدمثلی،سوسکهای رهاسازی شده از بین رفتند. بین تیمار آرد خالص و سایر تیمارها - نسبتهای َ تا ٌِ درصد پودر دانه رازیانه - نیزاز نظر آماری اختلاف معنیداری وجود داشتند. پنج جفت سوسک رهاسازی شده در تیمار آرد خالص پس از مدت ٍ ماه به طور متوسط جمعیتی بالغ برَ/ًٌ َ/ٌٌَ عدد تولید کردند. درحالیکه مقدار کل جمعیت - لارو + حشره کامل - در تیمارهای َ، ِ، ًٌ و ٌِ درصد پودر دانه رازیانه به ترتیب ٌُ/َ َ/ِْ، ٌّ/ُ ُ/ٍّ، ٌُ/َ ّ/ُِ و ٍ/ٌٍ َُ بوده است. نتایجحاصل از بررسی جمعیت آفت در نسبت های مختلف درصد پودر رازیانه مشخص کرد که وجود رازیانه در آرد جمعیت آفت شپشه آرد - هم لارو و هم حشره کامل - را به طور معنیداری کاهش می دهد. همچنین نتایج نشان داد که افزودن فقط َدرصد پودر دانه رازیانه به آرد گندم میتواند موجب کاهش ٍِ درصد حمعیت لارو آفت و َُ درصد جمعیت حشره بالغ - به طور متوسط کاهش َُ درصد جمعیت آفت - میشود. تیمارهای ِ، ْ، ًٌ و ٌِ درصد پودر دانه رازیانه نیز به ترتیب باعث کاهش جمعیت آفت به میزان، َِ، ِِ، ّْ و ّْ شدند.
