بخشی از مقاله
چکیده:
براساس نتایج آمار برداریهای کمی در داخل پلاتهای مورد مطالعه و مد نظر قرار دادن درصد تاج پوشش و نیز جنگل گردشی 1 های متعدد در سطح استان نهایتاً تیپ عمده مشخص از پسته وحشی در استان کرمان شناسایی و حدود آنها بر50000روی نقشه تفکیک ترسیم و نهایتاً نقشه تیپ تهیه گردید. منظور از تیپ، بیان فعلی گونه یا گونه های چوبی است که به صورت خالص یا مخلوط، با هم ترکیبی 90 درصد پوشش منطقهای را در بر می گیرند . شایان ذکر است که گونه غالب پسته وحشی در کرمان بنه بوده و در بخشهای کوچکی از استان تعداد معدودی خنجوک - کسور - بصورت پراکنده به چشم میخورد که می توان به منطقه بالای سد نراب در جیرفت و همچنین منطقه اسفندقه اشاره نمود براساس مطالعه ارزیابی منابع و قابلیت اراضی استان که بر مبنای خصوصیات فیزیوگرافی و شکل زمین صورت گرفته، تیپهای مختلف پسته وحشی در این مناطق عمدتاً بر روی کوهها تپهها و فلاتها و تراسهای فوقانی و در شرایط محدودتر بر روی واریزههای بادبزنی شکل سنگریزه دار واقع شدهاند.
واژه های کلیدی: تاج پوشش، خنجوک،پسته وحشی
مقدمه:
جنگل و منابع طبیعی عامل مهمی در توسعه کشورها محسوب گشته و نقشی که درختان و جنگلها قادرند در امر جلوگیری و یا دگرگونسازی روند بیابانی شدن ایفاء کنند بسیار مهم میباشد. به عبارتی وضعیت منابع طبیعی هر کشور آیندهای است که چگونگی رشد و توسعه آن کشور در آن منعکس میشود. در کشورهای توسعه نیافته مشکلات اجتماعی مانند اشتغال، مسکن، سوخت و غیره حل نشده باقی مانده است و چون نهرهای بهم پیوسته به ناچار در بستر منابع طبیعی جاری شده و باعث فرسایش سرمایه ملی میشود و از آنجایی که حیات جامعه به این منابع بستگی دارد فرسایش آن اختلافاتی در فعالیت مختلف اقتصادی و اجتماعی پدید میآورد.
روند رو به تزاید تخریب و تعدیل سطح جنگلهای پر برکت کشور با توجه به شکنندگی اکوسیستم باعث تغییرات ناگوار در وضعیت آب و هوایی، کاهش منابع آب زیرزمینی، از بین رفتن پوشش گیاهی فرسایش آبی و بادی خاک و به دنبال آن کاهش و نابودی منبع درآمد روستائیان و جنگلنشینان و تنگ شدن عرصه برای حیات کلیه جانداران بخصوص انسانها خواهد گردید. یکی از مهمترین عرصههای رها شده و درحال تخریب شدید در سطح کشور جنگلهای پسته وحشی می باشد که سطحی در حدود دو میلیون و چهار صد هزار هکتار را به خود اختصاص میدهند که به همین جهت با توجه به نقش بسیار مهمی که این جنگلها در تثبیت خاک، جلوگیری از فرسایش و حفظ پوشش گیاهی مناطق جنگلی و نیز تولید میوه و برداشت یکی از مرغوبترین محصولات فرعی جنگل - سقز - با کیفیت بالا دارند در ردیف مهمترین منابع اقتصادی کشور بوده و نقش مهمی در حیات اقتصادی - اجتماعی ساکنان این جنگلها به عهده دارند .
متأسفانه در سطح کشور در زمینه میزان و پراکنش سطح جنگلهای پسته وحشی و عوامل مؤثر بر این پراکنش مطالعات جامع و کلی صورت نگرفته است. در استان کرمان نیز گونههای پسته وحشی در سطحی بیش از - - 50000 هکتار حضور دارند که متأسفانه در رابطه با این گونهها و جنبههای مختلف آن کمترین اطلاعات مدونی که بتوان با اطمینان به آن استناد کرد وجود ندارد. لذا اهمیت شناخت و بررسی این جنگلها در این استان مضاعف به نظر میرسد. سعی و هدف این پژوهش این بوده که مناطق انتشار پسته وحشی در استان را شناسایی و جنبههای گوناگون آن از جمله عوامل مؤثر بر پراکنش گونههای مختلف پسته وحشی، گونههای همراه آن، میزان و تعداد پایههای پسته وحشی، شرایط رویشگاهی از قبیل ادافیک ، کلیماتیک و ... را مورد مطالعه و بررسی قرار دهد.
مواد و روشها
الف: در اجرای این تحقیق ابتدا در حد امکان تمامی اطلاعات موجود در دست شرکتها، ادارات و اشخاص مختلف در انواع مختلف گزارش، مطالعات، کتب، مقالات علمی و غیره در زمینهای مرتبط در استان خصوصاً در مناطق بنه خیز جمعآوری و اطلاعات مورد نیاز استخراج شد. نقشههای مورد نیاز جهت ترسیم محدوده های پراکنش پسته وحشی و مشخص کردن واحدهای کاری - نقشههای توپوگرافی 1 :50000 ، 1 :250000 و نیز نقشههای زمینشناسی - 1 :100000 تهیه گردید. سپس با جنگل گردشی های متعدد و مشاهدات عینی و کمک از افراد آگاه محلی اقدام به یافتن رویشگاه های جنس پسته وحشی در استان گردید.
ب: فعالیت های میدانی با کسب اطلاعات اولیه و برررسی منابع موجود ، مراجعه به مناطق پراکنش و عملیات میدانی به شرح ذیل آغاز گردید.
1.ترسیم محدوده پراکنش گونههای مختلف پسته وحشی بر روی نقشههای 1 :50000 توپوگرافی و سپس انتقال آن به نقشههای 1 :250000 در محدوده مرز سیاسی استان.
2.در مناطقی که پسته وحشی بصورت تیپ رویش یافته بود، تیپ های آن بصورت خالص یا مخلوط مشخص گردید.
3.جهت کسب اطلاعات دقیق از وضعیت هر تیپ شامل میزان انبوهی، گیاهان همراه، مشخصات کمی و کیفی درختان و درختچهها، زادآوری و تعیین دامنه ارتفاعی و ...، برحسب مساحت هر تیپ تعدادی پلات یا قطعات نمونهبرداری مشخص و کلیه فعالیتهای میدانی در این قطعات متمرکز گردید. اندازه قطعات بسته به تراکم جنگل و درختان در نظر گرفته شد که برای هر قطعه یک فرم که در آن کلیه اطلاعات مورد نیاز درج گردیده بود اختصاص و نسبت به تکمیل آن اقدام گردید.
4.پس از جمعآوری اطلاعات هر تیپ درصد انبوهی آن با استفاده از الگوی کوچلو مشخص و به عنوان وضعیت جنگل معرفی گردید.
5.برای روشن شدن وضعیت خاک در هر واحد اراضی تعداد یک پروفیل به عنوان شاخص حفر و نتایج آنالیز فیزیکی و شیمیایی آن در تفسیر اطلاعات مورد بهرهبرداری قرار گرفت.
6.ارزیابی شرایط بهرهبرداری از گونههای مختلف پسته وحشی در سطح استان.
7.مشخص نمودن آفات و امراض و دیگر عوامل مؤثر در تخریب و نابودی گونههای مختلف پسته وحشی در استان.
8.مشخص نمودن وضعیت زادآوری و تجدید حیات پسته وحشی در استان.
9.بررسی وضعیت بذر دهی.
.10 کسب سایر اطلاعات جنگل شناسی شامل توده و ...
11. ج: تلفیق اطلاعات میدانی با نقشههای مختلف و نهایتاً استخراج شرایط اکولوژیکی حاکم بر رویشگاههای پسته وحشی در استان.
نتایج:
-1 تیپهای جنگلی پسته وحشی:
براساس نتایج آمار برداریهای کمی در داخل پلاتهای مورد مطالعه و مد نظر قرار دادن درصد تاج پوشش و نیز جنگل گردشیهای متعدد در سطح استان نهایتاً تیپ عمده مشخص از پسته وحشی در استان کرمان شناسایی و حدود آنها بر روینقشههای 150000 به تفکیک ترسیم و نهایتاً نقشه تیپ تهیه گردید. منظور از تیپ ، بیان فعلی گونه یا گونه های چوبی است که به صورت خالص یا مخلوط ، با همترکیبی 90 درصد از پوشش منطقه ای را در بر میگیرند - . - 1 شایان ذکر است که گونه غالب پسته وحشی در کرمان بنه بوده و در بخشهای کوچکی از استان تعداد معدودی خنجوک - کسور - بصورت پراکنده به چشم میخورد که میتوان به منطقه بالای سد نراب در جیرفت و همچنین منطقه اسفندقه اشاره نمود. جدول شماره - 1 - و ضعیت تیپهای مختلف پسته وحشی را نشان میدهد که کلاً 10 تیپ را شامل میشود.
-2 وضعیت خاک و قابلیت اراضی:
براساس مطالعه ارزیابی منابع و قابلیت اراضی استان که بر مبنای خصوصیات فیزیوگرافی و شکل زمین صورت گرفته، تیپهای مختلف پسته وحشی در این منطقه عمدتاً بر روی کوهها تپهها و فلاتها و تراسهای فوقانی و در شرایط محدودتر بر روی واریزههای بادبزنی شکل سنگریزه دار واقع شدهاند در تیپ کوهستانها که عمدتاً تیپهای بنه و بنه کهکم، به چشم میخورد واحد اراضی 1/3 و 1/5 حاکم بوده که این واحد اراضی متشکل از تشکیلات سنگهای سخت آهکی، ماسهای، شیل، با خاک های بسیار کم عمق سنگریزهدار و غیریکنواخت میباشد. در تیپ تپهها در آن تیپ گیاهی، بنه - بادام کوهی، بنه - - بنه بادام کوهی - و بنه خالص به چشم می خورد واحد اراضی 1/2 به عنوان واحد عمده بوده که متشکل از سنگهای آتشفشانی - آهکی با خاکهای خیلی کم عمق سنگریزه دار با بافت سبک میباشد.تیپهای مختلف پسته وحشی در منطقه کرمان بر روی خاکهای با بافت سبک با میزان شن %59 و PH اندازهگیری شده در منطقه از 7/2 تا 7/8 و خاک از گرم بر لیتر تا 0/41 گرم بر لیتر متغیر بوده است.
