بخشی از مقاله
چکیده
امروزه شاهد اهمیت سرمایههای فکری، به عنوان یک ابزار مؤثر برای رسیدن به موفقیت سازمانها هستیم، که این امر سبب افزایش اهمیت سرمایه فکری به عنوان مقولهای پژوهشی و اقتصادی شده است. نقش و سهم سرمایه فکری در پیشرفت-های همهجانبه یک سازمان آنرا به ابزاری ارزشمند برای توسعه داراییهای کلیدی یک سازمان تبدیل کرده است، بنابراین هدف این پژوهش بررسی تأثیر سرمایه فکری بر موفقیت شرکتهای تازه تأسیس میباشد. در این پژوهش از856 شرکت پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران، تعداد 55 شرکت تازه تأسیس شده به عنوان نمونه انتخاب شده است. قلمرو زمانی این پژوهش از سال 1390 تا 1394 انتخاب گردیده است. پژوهش حاضر از نظر هدف کاربردی، از نظر نوع داده کمی، از نظر منطق اجرا استقرایی، از نظر نحوه اجرا توصیفی- پیمایشی و از نظر ارتباط بین متغیرها علّی میباشد.
دادههای جمعآوری شده برای آزمون فرضیهها با استفاده از نرمافزار Eviews و از مدلهای رگرسیونی پانل دیتا استفاده شده است. فرضیههای این پژوهش تأثیر سرمایه فکری و اجزای آن بر موفقیت - پتانسیل رشد - شرکتهای تازه تأسیس میباشد و یافتههای پژوهش حاکی از تأثیر منفی و معنادار سرمایه انسانی بر رشد داخلی و تأثیر مثبت و معنادار سرمایه انسانی بر رشد پایدار شرکتها می-باشد و همچنین سرمایه سازمانی بر رشد داخلی و پایدار شرکتها تأثیر مثبت و معنادار دارد. سرمایه فکری در سطح جزء سرمایه ارتباطی هیچگونه تأثیری بر رشد داخلی و پایدار شرکتها نداشته است. با توجه به نتایج به دست آمده از آزمون فرضیهها، سرمایه فکری - سرمایه انسانی، سرمایه سازمانی، سرمایه ارتباطی - بر روی موفقیت شرکتها تأثیر معناداری دارد. با توجه به یافتهها پیشنهاد میشود به سرمایه فکری و ارتقای آن در سازمان توجه ویژهای داشته باشند و با بهبود اجزای سرمایه فکری به موفقیت در بلندمدت برسند.
کلید واژه: سرمایه فکری، سرمایه انسانی، سرمایه سازمانی، سرمایه ارتباطی، رشد داخلی، رشد پایدار.
1؛مقدمه
امروزه رقابت در میان سازمانها به مقوله نفسگیری تبدیل شده است و هر یک از آنها در مصاف با دیگر رقیبان، تلاش میکنند تا توجه بیشتری از مشتریان بازار را به محصولات و خدمات خویش جلب نماید و از داشتهها و داراییهای خویش بهترین استفاده را در جهت کسب منافع و دستیابی به رشد بیشتر، به منظور برآوردن خواستههای سهامداران و جامعه، استفاده نماید. همچنین رشد شرکت بهعنوان یکی از مهمترین موضوعها در دنیای تجارت مطرح بوده است. بقاء و موجود بودن شرکت، ابتکار و نوآوری در تغییرات، برخی از دلایلی هستند که نشان دهنده اهمیت رشد است - آگیون و همکاران،. - 20072
شرکتهایی که رشد مناسبی دارند برای سرمایهگذاران اهمیت بیشتری دارند و باتوجه به تئوری نمایندگی1، مدیران نیز در رأس اهداف شرکت به دنبال یافتن عوامل موثر در رشد شرکت بوده و همواره کوشیدهاند تا در برنامهریزیهای خود به این عوامل توجه کنند، سرمایه فکری یکی از ابزارهایی مناسب برای رشد و موفقیت شرکت در بازار اوراق بهادار است. در دهههای اخیر سرمایههای غیر مشهود نسبت به سرمایههای مشهود اهمیت بیشتری یافته است یکی از مهمترین بخشهایی که در این رابطه به آن توجهای خاص میشود، سرمایه فکری2سازمانها میباشد سرمایه فکری باعث ایجاد و پرورش ارزش سازمانی می-شود و در واقع میتوان گفت پیروزی و موفقیت یک سازمان بسته به میزان توانایی آن سازمان در مدیریت این منبع با ارزش میباشد - روس،. - 1997 3
پژوهشها نشان داده که برخلاف کاهش بازدهی منابع سنتی - مانند: پول، زمین، ماشینآلات وغیره - ، داراییهای ناملموس واقعاً منبعی برای افزایش موفقیت و عملکرد کسبو کار است. از دیدگاه استراتژیک، امروزه از سرمایه فکری به منظور خلق و افزایش ارزش سازمانی استفاده میشود. لذا موفقیت در دنیای پیچیده، با رقابت روز افزون، تنها با برخورداری از داراییهای دانشی میسر نیست. بلکه شناسایی این داراییها نیز امری لازم است، اما کافی نیست. بلکه مهمترین و اثر بخشترین کار این است که شرکتها بتوانند علاوه بر شناسایی این داراییها، آنها را به خوبی مدیریت کنند - انواریرستمی و انصاری، . - 1394در هزاره سوم میلادی که در آن سرمایه فکری غیر مالی، زیر بنای اصلی برای پویایی و موفقیت آتی بنگاهها در اقتصاد دانش است، لازم است منابع کلیدی و محرکهای عملکرد و ارزش در سازمانها توسط مدیران تعیین گردد، زیرا افزایش شناخت و بکارگیری سرمایه فکری به شرکت کمک میکند تا کاراتر، اثربخشتر، نوآورتر، باشد. افزون براین، موفقیت رقابتی شرکتها به میزان کمتری به تخصیص استراتژیک منابع فیزیکی و مالی و به میزان بیشتری به مدیریت استراتژیک سرمایه فکری بستگی دارد - پانگ پاوو و وگو،. - 2005 4
2؛بیان مسئله
در سالهای اخیر، مشکلات ایجاد شده در اقتصاد جهانی منجر به کوچک شدن بیش از پیش شرکتها گردیده است. در این شرایط، بر شمار موسسات و شرکتهایی که ورشکسته میشوند، اضافه خواهد شد و همین مسأله، زمینهساز کاهش نرخ رشد اقتصاد جهانی و عمیقتر شدن بحران میشود. لذا رشد شرکتها همواره بهعنوان عاملی در تکامل ادبیات تجاری در نظر گرفته شده است - قائمی، محسنی و کریمی، . - 1393 همچنین بر طبق پژوهش ادینسون نیز از بین میلیونها شرکتی که در جهان تأسیس میشوند تنها تعداد معدودی میتوانند در صحنه رقابت باقی بمانند واکثر آنها در عرض کمتر از پنج سال ورشکست میشوند - ادوینسون، . - 1997 مدیران همواره تلاش میکنند تا با تعیین اهداف و کنترلهای مالی به نتایج مد نظر خود دست یابند. درحالیکه هیچ اطلاعی از آینده محصولات، فناوریها و مشتریان شرکت خود ندارند. چگونه مدیران میتوانند بدون داشتن ایدههایی در مورد سود حاصل از سرمایهگذاری در ارتباطات شبکههای امروز، هزینههای دستیابی به اطلاعات و یا موقعیت سرمایههای فکری خود به موفقیت برسند - چن، . - 2005لو - 2001 - 1، در پژوهشی که بر روی شرکتهای آمریکایی در دوره 1997 - ؛ - 2001 انجام داد به این نتیجه رسید که نسبت ارزش بازار به دفتری 500 شرکت آمریکایی از یک تا پنج برابر افزایش یافته است که در مورد حدود 80 درصد شرکتها، ارزش بازار در گزارشگری مالی آورده نشده است. - ادوینسون و مالون، . - 2007
با وقوع انقلاب فناوری اطلاعات جامعه اطلاعاتی، الگوی رشد اقتصاد جهانی تغییر کرده است. در اقتصاد جهانی امروز، دانش بهعنوان مهمترین سرمایه جایگزین سرمایههای مالی و فیزیکی شده است. محیط کسبوکار مبتنی بر دانش نیازمند رویکردی است که داراییهای نامشهود سازمانی مانند دانش، شایستگیهای منابع انسانی، نوآوری، نظامها و ساختار سازمانی و غیره را در برمیگیرد - مجتهدزاهده،. - 1382 دراکه معتقد است که شرکتهای آینده، بر مبنای دانش سازماندهی میشوند تا تولید. در بازار جهانی با تغییرات سریع، امروزه موفقیت در گرو نهادههای نیروی کار سنتی، سرمایه و زمین نیست، منابع حیاتی نو، در فکر نیروی کار و دانش است. سازمانها در حال وارد شدن به اقتصاد مبتنی بر دانش هستند، اقتصادی که در آن دانش و دارایی-های نامشهود به عنوان مهمترین مزیت رقابتی سازمانها شناخته شده است - چن و همکاران، . - 2005
در واقع سرمایه فکری به عنوان عاملی تاثیرگذار بر موفقیت سازمانها شناخته شده است و با توجه به این موضوع که رشد نوین اقتصادی، از دانش و اطلاعات سرچشمه میگیرد این امر موجب افزایش سرمایه فکری به عنوان مقوله پژوهشی و اقتصادی شده است - قائمی، محسنی و کریمی، . - 1393در این راستا هدف این پژوهش، بررسی تأثیر سرمایه فکری و اجزای آن بر موفقیت - پتانسیل رشد - شرکتهای تازه تأسیس میباشد که آیا شرکتهای تازه تأسیس میتوانند با استفاده از سرمایه فکری موفقیت خود را در آینده تضمین کنند؟
3؛مبانی نظری
1؛3؛سرمایه فکری
جای هیچ شکی نیست که ما در قرن بیستم شاهد تغییراتی انقلابی در فرآیند خلق ارزش توسط شرکتها بودهایم. گسترش تکنولوژیهای قدرتمند، سیستمهای ارتباطی سریع، دسترسی سریع به اینترنت و جهانیسازی، برخی از تغییراتی است که حاضران در این قرن در صورتی که خواهان بهبود کیفیت زندگی میباشند، باید بتوانند آنها را بهکار ببرند - آرناس2، . - 2008 در طول انقلاب صنعتی و تا همین اواخر ارزش ایجاد شده در کسبوکارها به طور اساسی از طریق استفاده موثر از منابع فیزیکی حاصل شده است اما امروز ارزش در سازمانها به صورتی فزاینده از طریق استفاده از دانش فنی، عامل انسانی وعوامل نسبتاً مشهودی مانند: نام تجاری یا سیستمهای اطلاعاتی حاصل میشود.
به تولید ارزش حاصل از این منابع جدید عنوان کلی دانش اطلاق میشود. نکته قابل توجه این مقولهای است که همیشه وجود داشته، اما اخیراً این دارایی به عنوان خالق اصلی ارزش معرفی شده است. دانش انجام کار یک سازمان تحت عنوانهای متفاوتی نامگذاری میشود، که در این بین مشترکترین نامهای که به چشم میخورد داراییهای نامشهود و سرمایه فکری است. به دلیل کاربردهای زیاد این واژه در حال حاضرآنها را هممعنی میدانند. اما در اصل سرمایههای فکری را باید زیر مجموعهای از داراییهای نامشهود دانست. از زمان گذشته تمایز بین داراییهای ناملوس تحت عنوان "سرقفلی" و سرمایه فکری به عنوان بخشی از سرقفلی در نظر گرفته شده
