بخشی از مقاله
چکیده
در عصر امروز سازمانهایی رقابت پذیرند که نیروهای انسانی کارآمد ، ساختار و فرآیندهای مناسب و مشتریان راضی داشته باشند. امروزه سرمایه فکری اعم از دانش، تجربه، مهارت شخصی، روابط خوب و توانایی فناوری، منبع مهم مزیت رقابتی و عامل کلیدی سود آوری شرکت محسوب می شود.
دو عامل مهم که موجب افزایش کیفیت عملکرد شرکتها طی دو دهه گذشته شده است، جهانی شدن و فزونی تغییرات فناوری است. در این محیط ، سرمایه فکری و دارایی های نامشهود عوامل مهم موفقیت هستند. در رقابت اقتصادی جدید، داراییهای مبتنی بر دانش فراهم کننده یک مزیت رقابتی ذاتی هستند. در این مقاله ابتدا به تعریف سرمایه فکری و دارایی های نامشهود و ویژگی آن پرداخته و سپس به بحث در مورد مدیریت سرمایه فکری و اندازه گیری و چالش های گزارشگری سرمایه فکری و دارایی های نامشهود در حسابداری بیان گردید.
-1 مقدمه
با وقوع انقلاب تکنولوژی و فناوری اطلاعات، از سالهای بعد از 1990، الگوی اقتصاد جهانی، تغییر اساسی کرد.در اقتصاد امروز، دانش به عنوان مهمترین سرمایه، جایگزین سرمایه مالی و فیزیکی شده است - قلیچ لی و مشبکی،. - 1385 امروزه سرمایه فکری اعم از دانش، تجربه، مهارت شخصی، روابط خوب و توانایی فناوری، منبع مهم مزیت رقابتی و عامل کلیدی سود آوری شرکت محسوب می شود. دو عامل مهم که موجب افزایش کیفیت عملکرد شرکتها طی دو دهه گذشته شده است، جهانی شدن و فزونی تغییرات فناوری است. در این محیط، سرمایه فکری و دارایی های نامشهود عوامل مهم موفقیت هستند. در رقابت اقتصادی جدید، داراییهای مبتنی بر دانش فراهم کننده یک مزیت رقابتی ذاتی هستند.
-1 جهانی سازیاحتمالاً: مهمترین نیروی اثرگذار در دنیای معاصر ، مردم، شهر ها، شرکت ها، بازارها، اقتصادها و ... است که در این زمینه فرصتهای - یا تهدیدهای - جدیدی شامل بازار، محصولات و خدمات جدید وجود دارد.
-2 تغییرات فناوری: دومین عامل، افزایش تغییرات فناوری است که اطلاعات و فناوریهای جدید را پدیدار میسازد.
دراکر - 1993 - ، اعتقاد دارد که داراییهای نامشهود جامعه را دستخوش دگرگونی می سازد. فرآیند مورد نظر او جامعه ای به وجود می آورد که مهمترین منبع آن دانش است . اصطلاح »سرمایه فکری« را اولین بار جان کنت گالبرایت - Galbraith - در سال 1969 مطرح کرد. پیش از آن، پیتر دراکر اصطلاح »کارگران دانشی« را به کار برده بود - Feiwal, 1975 - . در تعریفی ساده، سرمایه فکری عبارت است از تفاوت بین ارزش بازاری و ارزش دفتری داراییهای یک شرکت. طبق این تعریف، سرمایه فکری، فرآیندها و داراییهایی هستند که معمولاً در ترازنامه منعکس نمیشوند .
اندازهگیری سرمایه فکری از دو جنبه دارای اهمیت است. یکی، درون سازمانی که هدف از آن تخصیص بهتر منابع در راستای کارایی و به حداقل رساندن هزینههای سازمان است، دیگری، برون سازمانی که هدف از آن، در دسترس قرار دادن اطلاعات سرمایهگذاری های موجود و بالقوه سازمان برای پیشبینی رشد آینده و نیز برنامهریزیهای بلندمدت است. برای دستیابی به تصویری جامع از عملکرد عملیاتی و برآورد ارزش سازمان، می باید تمامی جنبههای سازمان بررسی شود .شیوه های رایج اندازهگیری که بر پایه حسابداریسنّتی استوارند به تنهایی از عهده این کار بر نمیآیند - Roos et al, 1997 - . اهمیت زیاد این موضوع منجرگردیده تا شرکتها تلاش زیادتری در جهت شناسایی دارایی های نامشهود خود و از سوی مدیریت مناسب آنها نمایند.
سیر تاریخی توسعه مفهوم و کاربرد سرمایه فکری
قبل از دهه : 1980 اقای جان گالبریت اولین کسی بود که از اصطلاح سرمایه فکری استفاده کرد.
اواسط دهه -1 : 1980 حرکت از عصر صنعت به سمت عصر اطلاعات و ایجاد شکاف عمیق بین ارزش دفتری و ارزش بازارشرکتها -2 انتشار کتاب استخراج ارزش از نو آوری توسط اقای تیس
اواخر دهه : 1980 اولین تلاش ها برای تدوین صورت حساب هایی که سرمایه فکری را اندازه گیری کنند - اسویبی - 1988 تالیف کتاب ارتباط گمشده و سقوط مدیریت حسابداری - جانسون وکاپلان - تالیف کتاب مدیریت دارائیهای دانش در قرن 21 - آمیدن -
اوایل دهه : 1990 اولینباری که، نقش مدیریت سرمایههای فکری با تخصیص یک پست رسمی، در سازمان مشروعیت میابد و آقای ادوینسون بهعنوان مدیر سرمایههای فکری اسکاندیا معرفی میشودمعرفی مفهوم و رویکرد کارت ارزیابی متوازن توسط کاپلان و نورتن
اواسط دهه : 1990
-1 ارائه موجودی سرمایههای فکری در شرکت اسکاندیا بهصورت ضمیمه صورتهای مالی - 1994 - -2 استفاده از ممیزی دانش برای ارزیابی جامع از وضعیت سرمایه فکری توسط سلمی -3 - 1999 - انتشار کتاب توسط صاحب نظران نهضت سرمایه فکری
اواخر دهه : 1990
سرمایه فکری،موضوع مورد پسند بسیاری از محققان،کنفرانس هاو مقالات قرار گرفت
با توجه به مطالب ذکر شده و آشکار شدن اهمیت و نقش سرمایههای فکری در تعیین جایگاه شرکتها در اقتصاد رقابتی امروز این سوال ها مطرح می شوند که:
الف - نقش سرمایه فکری در کیفیت اطلاعات مالی چیست و اجزای تشکیل دهنده سرمایههای فکری کدامند؟
ب - روشها و مدلهای ارزشگذاری و ارزیابی سرمایههای فکری کدامند؟
تعاریف سرمایه فکری:
وجود چندین تعریف از سرمایه فکری و فقدان یک تعریف جامع از آن در نتیجه گزارش دهی آن باعث شده است هر تحقیقی از نقطه نظر خود و بنابر مدلهای تجربی و آزمایشی این اصطلاح را تعریف نماید. تعاریف ارائه شده درزمینه سرمایه های فکری به شرح ذیل است:
- سرمایه فکری اصطلاحی مبهم و پیچیده است ، اما زمانیکه درک و مورد بهره برداری قرارگیرد می تواند یک پایگاه منابع جدید فراهم سازد که از طریق آن سازمان بتواند رقابت کند.
- درتعریفی دیگر، بونتیس - - 1998 معتقد است که سرمایه فکری عبارت است از تلاش برای استفاده موثر از دانش - محصول نهایی - درمقابل اطلاعات - ماده خام - .
- سرمایه فکری اصطلاحی برای ترکیب دارایی ناملموس بازار ، دارایی فکری ، دارایی انسانی و دارایی زیرساختاری است که سازمان را برای انجام ماموریتها توانمند می سازد
- سرمایه فکری شامل همه فرآیندها و دارایی هایی می شود کهمعمولاً در ترازنامه نشان داده نمی شوند، همچنین شامل همه دارایی های ناملموس است - مثل مارکهای تجاری، حق ثبت و بهره برداری محصولات و نامهای تجاری - که در روشهای حسابداری مدرن مورد توجه قرارداده می شوند .سرمایه فکری عبارت است از جمع دانش اعضاء سازمان و کاربرد دانش آنها است.
- سرمایه فکری شامل دانش اطلاعات ، دارایی فکری و تجربه است که می تواند برای ایجاد ثروت آفرینی مورد استفاده واقع شود.سرمایه فکری عبارت از توانایی ذهنی جمعی یا دانش کلیدی به صورت یک مجموعه است
ادوینسون که از پیشگامان پژوهش در زمینه سرمایه فکری به حساب میآید تفاوت بین ارزش بازار و ارزش دفتری را به عنوان ارزش سرمایههای فکری تعریف میکند. از این دیدگاه سرمایه فکری از سرمایه انسانی و سرمایه ساختاری تشکیل شده است.
اما تعریف عمومی که به نظرمیرسد پذیرش وسیع تری داشته است و مورد قبول جامعه آکادمیک قرار گرفته است شامل سه جزء زیر است : -1 سرمایه انسانی - افرادی که منبع ابداع و نوآوری هستند.
-2 سرمایه ساختاری - سازمانی - - ابزاری برای تقسیم کردن و انتقال دانش بکار می رود
-3 سرمایه ارتباطی - مشتری مداری - که عبارت است از روابطی که در تجارت ایجاد ارزش می کند.
