بخشی از مقاله
چکیده
پژوهش حاضر به بررسی اثرسودآوری و اهرم مالی برافشای سرمایه فکری شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران می پردازد. بدین منظور برای اندازه گیری افشای سرمایه فکری از چک لیست افشای سرمایه فکری لی و همکاران - 2008 - استفاده گردید. به منظور آزمون فرضیه های تحقیق، نمونه ای متشکل از 96 شرکت طی سال های 1388 تا 1392 به عنوان نمونه آماری پژوهش انتخاب گردید و فرضیه های تحقیق با استفاده از مدل رگرسیونی چند متغیره مبتنی برتکنیک داده های تلفیقی مورد آزمون تجربی قرار گرفت. یافته های پژوهش حاکی از آن است که بین اندازه شرکت با سطح افشای سرمایه فکری شرکت ها رابطه مثبت معناداری وجود دارد ولی حاکی از عدم وجود رابطه معنادار بین اندازه موسسه حسابرسی و افشای سرمایه فکری شرکت ها می باشد.
کلید واژه:افشای سرمایه فکری، اندازه شرکت، اندازه موسسه حسابرسی
مقدمه
یکی ازمهمترین چالش ها ومشکلات سیستم های حسابداری سنتی،عدم انعکاس ارزش های سرمایه های فکری در صورت های مالی وگزارشات واحدهای تجاری است.درحالیکه امروزه نقش سرمایه های فکری در ایجاد ارزش برای شرکت ها و واحدهای تجاری بسیار بیشتر از نقشی است که سرمایه های مالی در واحدها ایفا می کنند در این میان،حرفه حسابداری وحسابداران نقش مهمی برای یافتن راههای مؤثر جهت کنترل و اندازه گیری وسنجش سرمایه های فکری به وسیله مدل ها و روش های ارزیابی این سرمایه ها بر عهده دارند.
درخصوص عناصرسرمایه فکری نیزهمانند تعریف آن،اجماع نظری وجودندارد.باوجوداین،عمومأ سرمایه فکری را به سه بخش سرمایه ی انسانی ،سرمایه ی ساختاری و سرمایه ی ارتباطی یا مشتری تقسیم می کنندبا وجود مطالعات متعدد در خصوص سرمایه ی فکری و تأثیرات آن از جنبه های گوناگون،افشای سرمایه فکری،حلقه ای مفقوده در این حوزه از مطالعات حسابداری است افزایش شکاف بین ارزش واقعی وارزش دفتری شرکت ها،توجه محققان را برای توضیح ارزش نامرئی که دراین بین از صورت های مالی حذف شده، جلب کرده است؛ ارزشی که ما از آن با عنوان سرمایه فکری نام می بریم ودر تمامی ابعاد سازمان همچون یک پیکره ی دانش حضور دارد، اما نادیده گرفته می شود.
نقش سرمایه ی فکری وتأثیر انکارنکردنی آن درموفقیت بنگاه ها،اهمیت شناسایی وافشای اطلاعات مربوط به سرمایه ی فکری را دوچندان می کند.بنابراین شناسایی عوامل مؤثر برافشای این نوع سرمایه، ازاهمیت زیادی برخوردار است؛چرا که افشای بیشتراین گونه اطلاعات می تواندبرتصمیم های سرمایه گذاران و تامین کنندگان مالی بنگاه ها ودرنتیجه،تخصیص بهینه ی منابع در جامعه تأثیر داشته باشد.
هرچه شرکتها بزرگترباشند احتمال رابطه پیچیده تری در شرکت ها وجود دارد ودر نتیجه درگیری بین مدیران شرکتها وسهامداران بوجود می آید از این رو هزینه های نمایندگی افزایش می یابد وبنابراین به منظور کاهش این هزینه ها، شرکت ها به طورداوطلبانه اطلاعات ازجمله اطلاعات سرمایه فکری را بیشتر فاش می کنند. علاوه بر این مردم ودولت شرکت های بزرگ را بیشتر مشاهده ونظارت می کنند. پس این شرکت ها بیشتر باید اطلاعات از جمله اطلاعات سرمایه فکری و مشروع بودن خود را برای درک مردم و دولت فاش کنند.
شرکت های بزرگ در مقایسه باشرکت های کوچک به علت داشتن فعالیتهای متنوع، بیشتر به داشتن سیستم اطلاعاتی مدیریتی داخلی خوب تمایل دارند پس توانایی بیشتری برای افشاکردن اطلاعات دارند. ممکن است برای متقاعد کردن کاربران، به ویژه طلبکاران، ارزش شرکت را نه تنها بر اساس عملکرد مالی بلکه از عوامل دیگر از جمله سرمایه فکری بخواهند شرکت های حسابرسی، به ویژه شرکت های ممیزی بزرگ، به مشتریان خود توصیه می کننداطلاعات بیشتری، از جمله اطلاعات مربوط به سرمایه فکری، را برای نشان دادن واقعیت و عادلانه بودن افشاء کنند.
با انجام این کار این شرکت ها می توانند شهرت وکیفیت علامت دهی خودرا حفظ کنند . علاوه بر این شرکت هایی که دارای هزینه نمایندگی قابل توجه بزرگی هستند، شرکت های حسابرسی بزرگی را برای خود منصوب می کنند تا بتوانند بدین وسیله هزینه های خودرا کاهش دهند و در نتیجه شرکت حسابرسی بزرگ منصوب شده اطلاعات بیشتری از جمله اطلاعات سرمایه فکری را درخواست می کند وانتظار دارد که مدیران فاش کردن را انجام دهند.
بنابراین با توجه به مطالب فوق،پژوهش حاضر در پی یافتن شواهد تجربی جهت پاسخ به این سوال است که آیا اندازه شرکت و اندازه موسسه حسابرسی برافشای سرمایه فکری شرکتها در بازار سرمایه ایران اثرگذارند یاخیر؟ یافته های این تحقیق ضمن پرکردن خلاء تحقیقاتی دراین زمینه، می تواند برای مدیران، سرمایه گذاران، سیاست گذاران بورس وسایر ذینفعان شرکت در امر تصمیم گیری راهگشا باشد.
انگیزش
سرمایه فکری، زاده عرصه علم و دانش است. هنوز این واژه در دوران تکوین خود به سر می برد. با وقوع انقلاب در تکنولوژی و فناوری اطلاعات، از سال های بعد از 1990، الگوی اقتصاد جهانی، تغییر اساسی کرد. در اقتصاد امروز، دانش به عنوان مهم ترین سرمایه، جایگزین سرمایه مالی و فیزیکی شده است بررسی بیش از 700مقاله در زمینه اندازه گیری سرمایه فکری، نشان داد که 5هدف کلی در این رابطه وجود دارد: -1کمک به سازمان در جهت فرموله کردن راهبردها -2ارزیابی نحوه اجرای راهبرد -3کمک به گسترش وتنوع تصمیم گیری های شرکت -4ارزیابی های سرمایه فکری که به طرح های بازپرداخت وپاداش مدیران مربوط می شود. -5ایجاد رابطه با سهامداران خارج از شرکت که سرمایه فکری را در اختیار دارند.
اهداف یک تا سه به منظور حداکثر کردن عملکرد عملیاتی شرکت به کار می رود. هدف چهارم به ایجاد انگیزه برای مدیران و هدف پنجم به ایجاد انگیزه برای سهامداران اشاره دارد سرمایه گذاری در بازار سرمایه توسط سرمایه گذاران بر اساس اهداف و میزان قبول بازدهی و ریسک صورت می گیرد. در این بازار، افراد برای رسیدن به اهداف خود و میزان بازدهی مورد نظر اقدام به سرمایه گذاری می کنند. بازدهی مورد انتظار سرمایه گذاران در بنگاه های اقتصادی به عنوان هزینه سرمایه آن ها ارزیابی می گردد.
هزینه سرمایه در شرکت ها به عنوان هزینه تامین منابع از سوی گروه های متفاوت است که برای انجام فعالیت های اقتصادی مورد نظر شرکت ها استفاده می شود. یکی از این گروه ها صاحبان سهام عادی شرکت هستند که هزینه منابع مالی تامین شده از سوی این گروه به عنوان هزینه حقوق صاحبان سهام عادی در نظر گرفته می شود. نرخ بازدهی مورد انتظار سهامداران عادی تحت تاثیر عوامل مختلفی از جمله اندازه شرکت، میزان و نوع بدهی - بلندمدت یا کوتاه مدت - ، نوع صنعت، میزان افشاء اطلاعات شرکت و ... قرار دارد.
با توجه به اینکه مدیران شرکت ها به طور معمول و منطقی به دنبال کسب منابع مالی با هزینه های کمتر هستند، یکی از عوامل که می تواند به این امر کمک کرده و در اختیار مدیران قرار دارد، سطح افشاء است. از طرفی تهیه گزارشات مالی با رویکرد سرمایه فکری موجب بهبود کیفیت گزارش های مالی می گردد. کیفیت گزارشگری مالی، دقت و صحت گزارش های مالی در بیان اطلاعات مربوط به عملیات شرکت و اظهارکردن تمام دارایی های شرکت از جمله دارایی های نامشهود و سرمایه فکری به منظور آگاه کردن استفاده کنندگان است.
طبق بیانیه مفهومی شماره یک هیات استانداردهای حسابداری مالی، گزارشگری مالی باید" اطلاعات سودمندی فراهم نماید که سرمایه گذاران بالفعل و بالقوه را در انجام تصمیم گیری های منطقی یاری نماید". بنابراین افشای سرمایه فکری در صورت های مالی موجب سودمندی در تصمیم گیری استفاده کنندگان خواهد شد و در نتیجه لزوم نگارش سازمان به سرمایه فکری بیش از پیش احساس می شود.
