بخشی از مقاله
چکیده
پیاز گیاهی است که به واسطه تاثیری که بر سلامتی بشر دارد و همچنین به خاطر کاربرد زیاد به صورت چاشنی، گسترش استفاده فراوانی دارد. به منظور بررسی اثر مقادیر فسفر و کود گوسفندی بر عملکرد و خواص کیفی پیاز، آزمایشی به صورت فاکتوریل در دانشگاه آزاد اسلامی واحد مهاباد در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با 6 تیمار و در سه تکرار پیاده شد.
فاکتور اول شامل دو سطح کود گوسفندی 0 - و 50 تن در هکتار - ، فاکتور دوم شامل سه سطح سوپرفسفات تریپل 0 - ، 100 و 150 کیلوگرم در هکتار - بود. نتایج نشان داد که تمام صفات مورفولوژیک با کاربرد کود گوسفندی بهبود یافت. همچنین با افزایش غلظت فسفر نیز این ویژگی ها بهبود پیدا کرد. کاربرد دوگانه کود گوسفندی و فسفر سبب افزایش معنی دار قطر غده و ارتفاع گیاه شد.
مقدمه
پیاز خوراکی یکی از سبزی های مهم دنیا محسوب شده و از نظر دارا بودن موادی چون پروتئین، کلسیم، آهن، فسفر، پتاسیم و نیز ویتامین هائی نظیر ویتامین A، C، B1، و B2 و خاصیت ضد قارچی و ضد باکتریائی و نیز تولید کالری اهمیت فراوان دارد. سطح زیر کشت پیاز در ایران 50000 هکتار بوده و تولید سالانه آن 1700000 تن می باشد - فائو، . - 2007 این سبزی مغذی برای تولید عملکرد بالا نیازمند تغذیه کافی با عناصر معدنی می باشد زیرا به علت داشتن ریشه های سطحی و کم انشعاب کارائی پائینی در جذب املاح معدنی دارد.
منظور از کود دامی یا حیوانی مجموعه ای از مواد بستری، ادرار و مدفوع گاو، گوسفند، مرغ یا هر حیوان دیگری است که از محل نگهداری آنها به دست می آید. درصد مواد غذایی کود حیوانی و کیفیت فیزیکی آن به عواملی مثل نوع حیوان، کیفیت مواد بستری، میزان پوسیدگی کود، تغذیه دام، میزان سدیم و مقدار بذر علف های هرز، اسپور بیماری ها، لارو و تخم حشرات، شن و خاک بستگی دارد. کود دامی در زراعت جهت اصلاح بافت و ساختار خاک و همچنین تغذیه گیاهان به کار می رود.
با توجه به کشت متراکم محصولات زراعی در اراضی کشاورزی، استفاده از مواد اصلاحی که عناصر غذایی خاک را فراهم می کنند ضروری می باشد. انتخاب مواد افزودنی بستگی به تاثیر نسبی آنها در رشد گیاه، قیمت و زمان مورد نیاز جهت اثر گذاری آنها بر خاک دارد. از جمله مهم ترین اصلاح کننده ها مواد آلی هستند که به دلیل دارا بودن عناصر غذایی مورد نیاز گیاه، افزایش فعالیت زیستی و بهبود شرایط فیزیکی خاک از دیر باز مورد استفاده قرار گرفته است.
از طرفی کودهای آلی و شیمیایی لازم و ملزوم یکدیگر بوده و به هر دو نوع کود برای ایجاد شرایط مطلوب جهت رشد گیاهان نیاز می باشد. بنابراین استفاده کامل از منابع آلی و یا بیولوژیکی به همراه کاربرد بهینه کودهای شیمیایی، اهمیت زیادی در حفظ باروری و ساختمان خاک، فعالیت حیاتی و ظرفیت نگهداری آب در خاک، دارد. نتایج سیستم های مختلف کشت و بررسی بوم شناسی مرتبط با استفاده از کودهای آلی نشان دهنده نتایج مثبتی از کاربرد مشترک کودهای شیمیایی و منابع آلی بیولوژیک تغذیه گیاهی در چارچوب سیستم های تلفیقی تغذیه گیاهی است.
فسفر بعد از نیتروژن مهمترین عنصر غذایی ضروری و پرمصرف مورد نیاز گیاه بوده و مهم ترین نقش آن در فرآیند تولید و انتقال انرژی است. فسفر به عنوان یک عنصر ساختمانی در ساخت اسیدهای نوکلئیک نقش دارد. فسفر در انتقال انرژی در درختان میوه نقش دارد بنابراین در فعالیت متابولیکی گیاه نقش داشته و بطور غیر مستقیم بر عملکرد محصولات از این طریق تأثیر میگذارد.
فسفر بصورت ترکیبات آلی فیتات در گیاه ذخیره می شود و به همراه سایر عناصر در ساختمان دانه گرده شرکت دارد و مهمترین عنصر در تولید محصول میباشد و در تشکیل گل و دانه بندی اهمیت زیادی دارد و همچنین بر تولید اندامهای زایشی اثر افزایشی دارد. فسفر عنصری ضروری است که به شکل فسفات از خاک جذب میشود. وجود مقادیر کافی فسفر سبب ازدیاد رشد گیاه می گردد.
فسفر کافی، همچنین باعث زودرسی محصول به خصوص در غلات می گردد. فسفر عنصری متحرک می باشد و کمبود آن سبب کاهش شدید در رشد کلی می گردد. علاوه بر این، فسفر در میزان جذب عناصر کم مصرف فلزی توسط ریشه گیاه نیز نقش دارد و میزان جذب این عناصر را افزایش میدهد.
بررسی منابع
پیاز خوراکی از خانواده Alliaceae با نام علمی Allium cepa L. یکی از گیاهان بومی آسیای غربی و مرکزی بوده و اگرچه جزء سبزیهای فصل خنک است ولی به علت طیف گسترده سازگاری، در مناطق سردسیر، معتدل و گرمسیر هم کشت میشود
این گیاه یکی از سبزیهای مهم ایران با سطح زیر کشت 50000 هکتار است - فائو، . - 2007 پیاز برای تولید عملکرد بالا نیازمند تغذیه کافی با عناصر معدنی میباشد زیرا به علت داشتن ریشههای سطحی و کم انشعاب کارایی اندکی در جذب املاح معدنی دارد - بلند نظر و همکاران، . - 1393 پیاز یکی از مهمترین سبزیها در جهان با تولید کل حدود 73 میلیون تن بوده که دارای عطر و طعم مشخصی است و مردم سراسر جهان از آن استفاده میکنند
عناصر غذائی و کو
بشر برای بهرهبرداری بیشتر از اراضی و حفظ حاصلخیزی خاک، به ناچار از کودهای شیمیایی استفاده میکند. این کودها از عوامل اصلی حفظ حاصلخیزی خاک و منبع مهمی از عناصر غذایی مورد نیاز گیاه محسوب میشوند. به دلیل نقش نیتروژن، فسفر و پتاسیم در فعالیتهای متابولیکی، استفاده از این کودها باعث افزایش رشد و عملکرد محصول میگردد.
رشد مطلوب گیاه و حصول حداکثر کیفیت و کمیت محصول مستلزم وجود مقدار کافی و متعالی از عناصر پرمصرف در خاک است. درصورتی که کمبود عنصر یا عناصر غذایی در خاک وجود داشته باشد، میبایستی به صورت کود به خاک اضافه گردد. به عبارت دیگر کود مادهای است که برای تامین متعادل عنصر یا عناصر مورد نیاز گیاه به طور مستقیم به خاک اضافه میشود. در مواردی عنصر مورد نظر به مقدار زیادی در خاک یافت میشود، اما به فرم غیر قابل استفاده بوده و یا جذب آن به دلیل وجود مقدار زیادی از یک عنصر دیگر به خوبی انجام نمیگیرد. در این موارد ممکن است از طریق تغییر در وضعیت شیمیایی خاک به رفع مشکل پرداخت
گیاهان پیاز دار به دلیل ریشه کم عمق و فقدان ریشههای فرعی فراوان نسبت به کمبود عناصر غذایی غیر متحرک از سایر محصولات زراعی حساسیت بیشتری دارند و به افزایش کود پاسخ بهتری میدهند
فسفر
پس از نیتروژن فسفر، مهمترین عنصر غذایی مورد نیاز گیاه است و گیاهان برای ساختن بسیاری از ترکیبات آلی مانند اسیدهای نوکلئیک، فسفو پروتئینها، فسفو لیپیدها، کوآنزیمها و همچنین برای جذب و انتقال انرژی شیمیایی و سوخت و ساز حیاتی به فسفر نیاز دارند. در گیاهان پیاز دار کمبود فسفر رشد ریشه و برگ، اندازه پیاز و عملکرد و همچنین رسیدگی را به تاخیر میاندازد. کاربرد این عنصر در خاکهای ضعیف یا فاقد فسفر باعث افزایش رشد و عملکرد پیاز شده است
