بخشی از مقاله
شــنبلیله (Trigonella foenum-graecum)از گیاهان یـک سـاله متعلـق بـه تیـره لگومینـوزه است. بنا بـه روایـت تـاریخ انتـشار گیاهـان، ایـن گیاه از ایران و غـرب آسـیا برخاسـته و بـه سـایر نقــاط دنیــا بــرده شــده اســت. در مقیــاس جهــانی مناطق عمده کشت شنبلیله کشورهایی نظیر هند، مراکش، مصر، اتیـوپی و غیـره اسـت و در حـال حاضر، در اغلب کشورهاي اروپـایی، آسـیایی و آفریقایی کشت میشود Omidbaighi, 2000)؛ .(Najafpoor Navaei, 1994 در سالهاي اخیر بــــا مــــشخص شــــدن ارزشهــــاي غــــذایی و دارویــی شــنبلیله و از ســوي دیگــر توقعــات کــم خــــاکی و ســــازگاري نــــسبتاً وســــیع آن بــــه کـــشت در منـــاطق مختلـــف، دامنـــه کـــشت و زرع آن از آمریکـــا تـــا هندوســـتان گـــسترش یافتـــــــه اســـــــت .
روش تفاوت طول قطعه هاي حاصل از تکثیر Amplified Fragment Length Polymorphism., 1995) ) توسط وس و همکاران ) ابــداع شــد. اســاس ایــن روش، تکثیر انتخابی برخی قطعه هـا از بـین تمـام قطعه هاي هضم شده DNA است. تکرارپـذیري، دقــت و حــساسیت بــالا، توانــایی تکثیــر اجــزاي بیــشتري از DNA در یــک زمــان و عــدم نیــاز بــــه اطلاعــــات اولیــــه در خــــصوص ژنــــوم موجـــود زنـــده، از جملـــه برتـــريهـــاي روش AFLP نسبت به RAPD، RFLP و SSR اسـت
Geetha et al., 2008)؛ Ganguli,2009؛ .(Naghavi et al., 2002 به دلیل میـزان بــالاي نواردهی و قدرت وضوح این روش، میتوان بـه اثــر انگــشتهــاي ژنتیکــی کــاملاً اختــصاصی بــا اطلاعات زیاد دست یافت و بـه تمـایز گونـههـا، رقــمهــا، اکوتیــپهــا و حتــی افــراد پرداخــت Neumann et al., 2001)؛ Sarker et al., 2005؛ Karakousis et al., 2003؛ Solimani et al., 2002؛ .(Botanga et al., 2002
بررسی منـابع نـشان مـیدهـد کـه اسـتفاده از نــشانگرهاي DNA در بررســی تنــوع ژنتیکــی شــنبلیله، ســابقه زیــادي در دنیــا و ایــران نــدارد.
دنگــی و همکــاران (Dangi et al., 2004) بــا بررســـــی تنـــــوع ژنتیکـــــی 26 ژنوتیـــــپ از دو گونـــه مختلـــف شـــنبلیله T. caerulea) و (T. foenum-graecum بــــــا اســــــتفاده از نــشانگرهاي RAPD و ISSR نــشان دادنــد کــه،میـزان تنــوع ژنتیکـی در گــونه T. caerulea نسبت به گـونه دیگر بیشتر است. همچنین آن ها اســتفاده از دو روش مــذکور بــراي گــروهبنــدي ژنوتیپها و تعیین قرابـت ژنتیکـی بـین آن هـا را توصـــــیه کردنـــــد. مرزوقـــــی و همکـــــاران (Marzougui et al., 2007) با ارزیـابی صـفات مورفولــــوژیکی و میــــزان عناصــــر موجــــود در بـــرگ (فـــسفر، پتـــاس، ســـدیم، کلـــسیم، منیزیـــوم و آهـــن) 38 رقـــم شـــنبلیله خـــوراکی (T. foenum-graecum) در تونس نـشان دادنـد که تنوع مطلـوبی از نظـر صـفات مورفولـوژیکی (غیر از رنگ گـل) در بـین ارقـام موجـود اسـت ولــی گــروهبنــدي ژنوتیــپهــا بــر مبنــاي صــفات مورفولوژیــک و میــزان مــواد معــدنی بــرگهــا شباهت چندانی با یک دیگـر نداشـت.آن هـا در مطالعــات مربــوط بــه بررســی تنــوع ژنتیکــی در شنبلیله، استفاده از نشانگرهاي مولکولی در کنار صفات مورفولوژیکی را توصیه کردند.
مــرادي (Moradi, 2008) بــا بررســی تنــوع ژنتیکــی در بیــست تــوده شــنبلیله بــومی منــاطق مختلف کشور (توده هاي حاضر در این بررسـی)
از طریق صـفات مورفولـوژیکی، سـیتوژنتیکی و مولکــولی (RAPD) اظهــار داشــت کــه تنــوع مطلــوبی از نظــر صــفات مورفولــوژیکی در بــین تودهها موجود است و تمـامی آن هـا دیپلوئیـد و داراي 16 کروموزوم در سـلولهـاي سـوماتیک خود هستند. ارزیابی مولکولی تودهها با اسـتفاده از بیست آغازگر تصادفی، نوارهایی در محدوده 700 تا 2300 جفت باز (bp) تولید کرد. بیشترین شباهت بین توده بومی زنجان و خاش و کمترین تشابه بین توده هاي خرمآباد و برازجـان گـزارش شد. در تمـام بررسـیهـاي انجـام شـده مـذکور، توده برازجان در گروهی جداگانه قرار گرفت و با سـایر تـودههـا تفـاوت معنـیداري داشـت. در نهایت با توجه به کاسـتیهـاي احتمـالی نـشانگر RAPD، اســـتفاده از نـــشانگرهاي کارآمـــدتري چون SSR و AFLP را براي شناسایی مولکولی و بررسی تنوع ژنتیکی شنبلیله توصیه کرد.
وجود تنـوع ژنتیکـی و تـشخیص آن، اسـاس کار به نژادگران گیاهی را تشکیل مـیدهـد و در این میان بررسی تنوع در بین توده هاي بـومی از اولویــتهــاي خاصــی برخــوردار بــوده و مــورد تاکیـد محققـان اسـت .(Fang et al., 2007) بـا توجه به سابقه کـشت و زرع شـنبلیله در ایـران و توسعه کشت آن در اقصی نقـاط کـشور و بـا در نظــر گــرفتن ایــن کــه ســابقه انجــام برنامــههــاي بهنژادي در توده هاي شنبلیله بومی کشور چنـدان دیرینه نبوده و تاکنون رقم یا لاین خالصی از آن ها معرفی نشده و به نظر می رسد توده هاي بومی شنبلیله کشور از نظر تنـوع ژنتیکـی غنـی باشـند، شناسایی این تنوع به عنوان گامی در جهت تهیـه و تدوین برنامههاي بهنژادي ایـن گیـاه ضـرورت دارد. هدف از انجام ایـن بررسـی ارزیـابی تنـوع ژنتیکی و تعیین میزان خویشاوندي بین توده هاي شــنبلیله بــومی کــشور بــا اســتفاده از نــشانگرهاي AFLP بــود کــه در ضــمن آن، میــزان تنــوع در داخل هر توده بومی نیز بررسی شد.
