بخشی از مقاله
چکیده
به منظور بررسی تاثیر کیفیت آب آبیاری و درصد تخلیه مجاز رطوبتی برروی گندم، این آزمایش در ایستگاه تحقیقات کشاورزی و اصلاح اراضی رودشت به مدت 3 سال اجرا گردید. این طرح تحقیقاتی بصورت کرتهای یکبار خرد شده و در قالب بلوکهای کامل تصادفی و در سه تکرار اجرا گردید. فاکتور اصلی کیفیت آب آبیاری 4، 8، 12 دسی زیمنس بر متر و فاکتور فرعی درصد تخلیه مجاز رطوبتی 30 - ، 50 ، 70 درصد - در نظر گرفته شد.
نتایج نشان داد که با افزایش شوری آب آبیاری عملکرد، وزن هزار دانه کاهش یافته و درصد پروتئین افزایش می یابد. بیشترین عملکرد کل مربوط به تیمار آبیاری پس از 30 درصد تخلیه مجاز رطوبتی و آب 4 دسی زیمنس بر متر برابر 15145 کیلوگرم در هکتار و کمترین مقدار عملکرد کل مربوط به تیمار آبیاری پس از 70 درصد تخلیه مجاز رطوبتی و آب 12 دسی زیمنس بر متر برابر 10060 کیلوگرم در هکتار بدست آمد. بیشترین درصد پروتئین مربوط به همین تیمار بود. بهترین کارآیی مصرف آب آبیاری مربوط به تیمار آبیاری پس از 70 درصد تخلیه مجاز رطوبتی و آب 4 دسی زیمنس بر متر برابر 1/11 کیلو گرم بر متر مکعب بدست آمد.
مقدمه
کیفیت نامناسب آب آبیاری و شوری و شور و سدیمی بودن خاکهای زراعی از مهمترین عوامل محدود کننده رشد گیاهان در بیشتر نقاط کشور و از جمله استان اصفهان محسوب میشود. گندم ازجمله محصولات زراعی مهم است که در بیشتر مناطق کشور و مخصوصا مناطق خشک و نیمه خشک و دارای محدودیت کمی و کیفی منابع آب کشت میگردد.
تحقیقات انجام شده در رابطه با کاربرد آب شور در آبیاری نشان می دهد که گیاهان در مراحل اولیه رشد حساس بوده و در مراحل رسیدن فیزیولوژیکی مقاومت بیتشری را از خود نشان می دهند - احمد و همکاران، . - 2007 در یک تحقیق اثر شوری آب آبیاری بر عملکرد ارقام گندم بررسی شد. نتایج نشان داد که با افزایش شوری آب آبیاری عملکرد دانه کاهش یافته و این تفاوت در سطح یک درصد معنیدار بوده است ولی برروی ارقام معنی دار نبوده است
همچنین با افزایش شوری آب آبیاری عملکرد، وزن هزار دانه و همراه با آن درصد سدیم موجود در برگ کاهش یافت که ممکن است عوامل فوق علت کاهش عملکرد باشد. با افزایش املاح در آب آبیاری میزان عملکرد تیمار آبیاری با آب 11 دسی زیمنس بر متر نسبت به تیمار آبیاری با آب 5 دسی زیمنس بر متر حدود 50 درصد کاهش یافت - مرتضی و همکاران، . - 2005 نتایج تجزیه واریانس وزن هزار دانه نشان داد که اثر کیفیت های مختلف آب آبیاری بر وزن هزار دانه در سطح یک درصد معنی دار است. بیشترین وزن هزار دانه را رقم مهدوی و کمترین را رقم قدس به خود اختصاص داد
- راجیندر، - 2004 اثر 6 شوری آب آبیاری با عمقهای آبیاری متفاوت و دو نوع خاک را بر روی گیاه کتان و گندم در منطقه نیمه خشک شمال غربی هند مورد مطالعه قرار داد. او نتیجه گرفت که حتی تا شوری14 دسی زیمنس بر متر راهم می توان برای آبیاری این دو گیاه بکار برد مشروط به اینکه آبیاری بطور متناوت با یک آب شیرین /3-0/4 - دسی زیمنس بر متر - در چرخش باشد.
در یک تحقیق دیگر اثر پنج رژیم آبیاری با آب شور بر روی گندم و کتان در پاکستان بررسی شد و نتایج نشان داد که بهترین نتیجه مربوط به آبیاری متناوب با آب شیرین می باشد. نتایج یک تحقیق نشان داد که تحمل به شوری در گندم مشابه تحمل به خشکی است. زیرا این شوری برروی زود رس شدن و تعدیل اسمزی خاک اثر می گذارد که هر دو باعث کاهش تبخیر و تعرق گیاه می شود -
مواد و روشها
این تحقیق در ایستگاه تحقیقات زهکشی و اصلاح اراضی رودشت واقع در 70 کیلومتری شرق اصفهان و در سال زراعی -84 1383 اجرا گردید. طرح آماری مورد استفاده در این آزمایش کرتهای یکبارخرد شده - Split plot - با 3 تکرار میباشد که در آن کرتهای اصلی شامل 3 سطح شوری آب آبیاری4، 8 و 12 دسی زیمنس بر متر و کرتهای فرعی 3 سطح تخلیه مجاز رطوبت 35، 50و 65 درصد میباشد. زمین مورد نظردر پاییز برای کشت گندم آماده گردیده و قبل از کاشت از عمقهای 0-30 ، 30-60 و60-90 سانتیمتری خاک نمونهبرداری کرده و مقادیر pH,ECe،کاتیونها و آنیونها اندازهگیری گردید.
کودهای شیمیایی مورد نیاز براساس آزمون خاک مشخص و برای همه تیمارها بصورت یکنواخت اعمال گردید. مساحت کرتهای آزمایش 24 متر مربع - 3×8 - و فاصله بین کرتها یک متر در نظر گرفته شد. مقدار بذر براساس 200 کیلوگرم در هکتار از رقم روشن پس از ضد عفونی استفاده گردید. زمان آبیاری در تیمارها مطابق تخلیه مجاز - تیمارهای سطوح فرعی - و مقدار آب آبیاری رساندن رطوبت عمق 80 سانتیمتری خاک تا حد ظرفیت زراعی بود که مقدار آبشویی مربوطه به آن اضافه گردید. در طول فصل رشد مراقبتهای لازم و یادداشت برداریهای مورد نظر انجام گردید. در پایان فصل رشد عملکرد دانه، عملکرد کاه و وزن هزار دانه اندازه گیری گردید.
نتایج
جدول - 1 اثر کیفیت آب آبیاری بر روی پارامترهای اندازه گیری در سالهای اجرای طرح را نشان می دهد. اعداد غیر مشابه نشان دهنده اختلاف معنی دار در سطح یک درصد می باشد.
جدول - 1 اثر کیفیت آب آبیاری بر روی پارامترهای اندازه گیری در سالهای اجرای طرح
نتایج جدول شماره یک نشان می دهد که اثر کیفیت آب آبیاری بر روی عملکرد دانه، کاه، کل، آب مصرفی، کارایی مصرف آب آبیاری، وزن هزاردانه و درصد پروتئین در سطح یک درصد معنی دار است که با نتایج همه محققین همخوانی دارد و نشان می دهد حتی با در نظر گرفتن مقدار آبشویی هنگامی که شوری آب آبیاری افزایش می یابد به علت تجمع املاح در محیط ریشه و جذب کمتر آب و مواد غذایی توسط گیاه در مقایسه با شرایط کیفیت آب آبیاری مناسب عملکردها کاهش می یابد.
بیشترین مقدار عملکرد دانه، کاه، کل، آب مصرفی، کارایی مصرف آب و وزن هزاردانه مربوط به تیمار کیفیت آب آبیاری 4 دسی زیمنس بر متر بوده و کمترین مقدار مربوط به تیمار 12 دسی زیمنس بر متر می باشد. تیمار آبیاری با آب آبیاری 4 دسی زیمنس بر متر به علت تعداد بیشتر آبیاری دارای بیشترین مقدار آب مصرفی و عملکرد بوده و از طرفی به علت حداقل تنش وارده وزن هزاردانه بالاتری را به خود اختصاص داده است. بیشترین مقدار درصد پروتئین مربوط به تیمار آبیاری با آب آبیاری 12 دسی زیمنس بر متر است که با نتایج دیگر محققین مشابه است.
جدول - 2 اثر درصد تخلیه مجاز رطوبتی بر روی پارامترهای اندازه گیری در سالهای اجرای طرح
